संत नामदेव गाथा शुकाख्यान

संत नामदेव गाथा शुकाख्यान अभंग १ ते ३७१

ॐ नमोजी ब्रह्म अवतारू । शिश्य अभय करू । तो वंदिला श्रीगुरु । श्रीरामकृष्ण ॥१॥
म्हणतां वाचेसी श्रीराम । रस-नेसी न पडे श्रम । राम नाम उत्तमोत्तम । सर्व नामांमध्यें ॥२॥
पाहतां दोन अक्षरें । वेदशास्त्रें पुराण सारें । श्रीराम नामेम उतरे । भवसागर ॥३॥
तारावया संसार आयती । नौका श्रीरामगुरु उपदे-शिती । श्रीकृष्ण उपदेश शुकाप्रति । शास्त्रें असती प्रमाण ॥४॥
ऐसी नमिली श्रीगुरु देवता । तेणें प्रसन्न जाहली वाद्नेवता । मग ठेवी माझिये माथां । अभय करु ॥५॥
गुरुवचन लाधलें । तेणें ज्ञानु प्रकाशलें । मन माझें समरसलें । श्रीरामचरणीं ॥६॥
आतां श्रोते हो समस्त । तुम्हीं व्हावें एकचित्त । ऐकावें हरिचरित्र । धर्मकथा ॥७॥
वरि एक असे जी बोलणें । तुम्ही संभाळूनि घेणें । माझें वेडेंवाकडें बोलणें । क्षमा करणें अपत्या ॥८॥
इक्षुदंड असे वांकुडा । परि शुद्ध जाणिजे चोखड । तैसा शब्द माझा बोबडा । परि कथा गोड असे ॥९॥
ही कथा जे ऐकती । ते मुक्तपदातें पावती । ऐसी माझी विनंती । भाविक साधुसंतां ॥१०॥
जे कर्मीं परिपूर्ण । वेद शास्त्रींनिपुण । त्यांसी ही माझें नमन । ब्रह्म मुहूर्तां ॥११॥
आतां शुकदेव आख्यान । श्रीगुरु कृपेनें करी कथन । जें जन्मेजयाप्रति वैशंपायन । सांगता झाला ॥१२॥
व्यास ऋषीची कांता । सुळजा नामें पतिव्रता । जे धरूं जाणे चित्ता । वचन भ्र- ताराचें ॥१३॥
जें कांहीं बोले पति । तेचि धरी चित्तीं । सुळजा नामें सति । जगीं कीर्ति तियेची ॥१४॥
पति बोले उत्तर । तें मानी साचार । भ्रतार सेवेसी तत्पर । अंतर पडों नेदी सर्वथा ॥१५॥
आतां सति या असत कलियुगीं । आपुलिया स्वार्थालागीं । डंभाई करिती वाउगी । उतावळया ॥१६॥
न करिती भ्रताराची भक्ति । पतीचें उत्तर नाहीं चित्तीं । लटकीच करिती भक्ती । अभावेंचि जाणावी ॥१७॥
एक डोळे मोडिती । बोल मंजुळ बोलती । ह्मणती तुमचेनि सर्व तृप्ति । प्राणेश्वरा ॥१८॥
एक ह्मणती प्राणेश्वरा । घरीं वरी नाहीं अवधारा । काय खातीं निष्ठुरा । बाळकें माझीं ॥१९॥
एक तेल मीठाकारणें । करिती पतिप्रती भांडनें । ह्मणती तुझेनि भ्रतारपणें । काय काज ॥२०॥
वरी आपलें आपण चोरिती । रांधितां उभ्याच खाती । जाराणेसी गुज बोलती । पतीचें आपुले ॥२१॥
रात्रंदिवस भांडण । पतीसीं करिती जाण । ह्मणती तुमचें शहाणपण । पुरे आतां ॥२२॥
घरींचीं वडि लें न साहती । उगाचि लेंकरासि मारिती । त्या परपुरुषा अभिलषिती । रात्रंदिवस ॥२३॥
भ्रतारा देखोनि पृष्ठि देती । तयातें देखुन वस्तु खाती । बालकातें अंतर देती । महा पापिणी त्या ॥२४॥
ऐशा अधमीं नारी । असती कलियुगाभितरीं । तैसे ते नव्हे सुंदरी । सुळजा पतिव्रता ॥२५॥
बोलों जाणें बरवें । सेवा करी मनोभावें । सुळजा सती नांवें । जगीं विख्यात ॥२६॥
ते पतिव्रता सुंदरी । व्यास ऋषीची स्त्री । ते झाली गरोदरी । शुक माता ॥२७॥
प्रसूत न होय अवधारा । जहालीं वरुषें बारा । शुकदेव कुमार । ज्ञानी असे ॥२८॥
ऐसी ते गरोदरी । थोर व्यथा होतसे उदरीं । काय कवणीये परी । आथिचना ॥२९॥
कष्ट देखतां तियेचे । लोक ह्मणती हिचा जीव न वाचे । आह्मां देखतं बहुतांचे । जीव गेले ॥३०॥
ऐसें पुत्रवल्या नारी बोलती । करुणावचनें भाकिती । आणि वांझा करिती । हास्य तियेचें ॥३१॥
एक ह्मनती वो निसुंगे सुंदर्रे । काय करावी कन्या कुमरें । सर्व इच्छा भ्रतार भोगी पुरे। मरण आदरें तुज आलें ॥३२॥
एवढी जोडिली जोडी । सासूसासरा वृद्ध बापुडीं । त्यांसी आभाची आवडी । पडसी तूं ॥३३॥
वृद्ध जाहला ऋषिश्वर । परी त्यासी पुत्राचा शोक फार । हा गर्भ दुर्धर । कवणें निस्तारावा ॥३४॥
ऐसें बोलती नरनारी । सुळजेतें व्यथा होतसे भारी । आ-कांत होतो ऋषीच्या मंदिरीं । ते समयीं परियेसा ॥३५॥
ज्ञानी ह्मणती पाचारा अनंत । तो सांगेल याचा वृत्तांत । मग ऋषि मना-माजी विचारित । यग स्मरे अनंता ॥३६॥
व्यास ह्लदयीं चिंतिता झाला । श्रीहरि त्वरित पावला । मग पुसता झाला । श्रीकृष्ण व्या-साप्रति ॥३७॥
श्रीकृष्णाचें आगमन । उत्साव झाला सर्वजना । झालें देवदर्शन । विघ्रें दारुण नासती ॥३८॥
श्रीहरि व्यासगृहासी आले । साधुसंतां मानवलें । मग बैसो घातलें । आंथरीय ॥३९॥
ऋषि ह्मणती श्रीहरि । द्बादश वर्षें जाहलीं पुरीं । प्रसूत न होय स्त्री । काय तें उदरीं कळेना ॥४०॥
मग देव ह्मणती ऐका । आड धरा जमनिका । विचारूनि गर्भ बाळका । काय आवांका तयाचा ॥४१॥
श्रीकृष्ण वचन पडतां कानीं । वाचा झाली गर्भालागुनी । मग करसंपुष्ट गर्भ जोडोनि । विनविता जाहला ॥४२॥
म्हणे देवा- धिदेवा दंडवत । देव चिरंजीव म्हणत । बारे शिणलासी बहुत । गर्भवासी ॥४३॥
बाळा आतां रिघें बाहेरी । माता शिणली भारी । सुखें असें संसारीं । क्रिडा करी तूं ॥४४॥
मातेची सेवा किजे । पितृवचन पाळिजे । पावलासी सहजें । मनुष्य देहो ॥४५॥
अद्यापि तरी ज्ञान धरीं । आपणातें उद्धरीं । किती दिवस अघोरीं । क्रमिसी बाळा ॥४६॥
सांडीं हें अघोरपण । बाळा भोगी सुख संपन्न । जन्मा येऊनि सुख जाण । आणिक नाहीं ॥४७॥
मज बाळपणीं गोरस खातां । खेळवी यशोदा माता । नंदाचें सुख सांगतां । आ-नंद मज वाटे ॥४८॥
आणि मातेचेनि हातें । षड्रसी तृप्ति होय मातें । खेलवी मज सांगातें । पाळण्यांत निजवी ॥४९॥
यावरी तारुण्य आलें जिवीं । गोपी गोवळ्यांमाजी खेळवी । माता दधि-भात देववी । आपुलेनि हातें ॥५०॥
मी खेळलों गोकुळीं । गोव-ळ्यांचे खेळीं मेळीं । प्रणिली भीमकरायाची बाळी । राज्य केलें द्बारकेचें ॥५१॥
सोळा सहस्त्र अंत:पुरें । साठी सहस्त्र कन्याकुमरें । रथ गज सैन्य अपारें । गणीत नाहीं वैभवा ॥५२॥
दैत्यांचें निर्दा-ळण केलें । इंद्रादि देव स्वस्थानीं बैसविले । एकछत्रीं राज्य केलें । राज्यीं स्थापिलें धर्मराया ॥५३॥
या उपरी तूं राज्य करीं । निघें उदरा बाहेरी । सुख अपार संसारीं । ऋषि नंदना ॥५४॥
कांहीं नको धरूं भय । लवकरी बोहरी ये । हें ऐकोनि शुकदेव राये । बो-लता जाहला ॥५५॥
देवा तुह्मीं बोलिलें । म्यां बहुत जन्म भोगिले । आतां फार जजर्र जाहलें । देह माझें ॥५६॥
आतां विनंति परि-येसीं । जगज्जीवन ह्लषिकेशी । सुख दु:ख तुजपाशीं । निवेदितों ॥५७॥
मागें जन्म जन्मांतरीं । कष्ट भोगिले शरीरीं । तें दु:ख मुरारी । काय सांगों ॥५८॥
येथूनि धरिसें परिकरू । नावेक सांगेन मनहरू । तेथें होतां ऋषिश्वरू । व्यासऋषि ॥५९॥
तेही ग्रंथ केले अनेक । अठरा पर्व भारत देख । वेदादी पुराणें देख । वेदांत सुत्रें ॥६०॥
प्रथम जन्म ब्राम्हण कुळीं । तेनें संध्यास्त्रान त्रिकाळीं । आतिथ्य कवणे काळीं । आथीचना ॥६१॥
जेथें देवधर्म चुकलों । आधा मोहपरि गुंतलों । कर्म करों लागलों । अनेकांचें ॥६२॥
दोघी स्त्रिया होत्या घरीं । त्यांतें सोडोनी परद्बार करी । मन माझें कवणे परी । स्थीर नोहे ॥६३॥
प्रीति असे एकीवरी । दुसरी ते दूर धरी । वस्त्रें अलंकारीं भेद करीं । ऐसीपरी घडली ॥६४॥
एकी आवडी जीवाहूनि । दुजेची गोष्ट नायकें कानीं । तिनें पतिसुख स्वप्रीं । देखिलें नाहीं ॥६५॥
ते काय करील अबळा । माझी मति चंडाळा । सदा करि तीसीं कळ । सुख तिळ न जाणें ॥६६॥
दिवस क्रमी ती ऐसिया रीति । रात्रीं रुतु नेदी तिजप्रति । तेणें उलथों पाहे क्षिती । तियेचे दु:खास्तव ॥६७॥
मासाचे सोळा रुतु । तयातें चुकवी अवचितु । तरी बारा ब्रह्महत्या पडतु । पुरुषावरी ॥६८॥
ऐशा हत्या नित्य बारा । जन्मावरि पडिल्या शारंगधरा । त्या पापाचे डोंगर । जाले देवा ॥६९॥
ऐसिया पापास्तव देव । हीनयाति जन्मलों केशवा । पुनरपि जन्म माधवा । पावलों मी ॥७०॥
शूद्रयाति मी जन्मलों । ऋषिकर्म आचरों लागलों । देवा तुज चुकलों । खळीं झाडितां ॥७१॥
त्या पापास्तव श्रीपति । जन्म पावलों मातंग जाति । मातंगी जननी रमापति । झाली माझी ॥७१॥
ते नगरीचा राजा । प्रतिपाळ करी माझा । तयाचे स्वामिकाजा । तेथें पुरुवनी । अनुसरलों ॥७३॥
कवण एके अवसरीं । परचक्र आलें राज्यावरी । राजा निघाला बाहेरी । युद्धा-लागीम ॥७४॥
तेथें म्यां सैन्य मारिलें । रायें मज वेतन केलें । वैरियातें निर्दाळिलें । अर्धपळ न होतां ॥७५॥
माझी विनंति परियेसी । बारा वर्षें झालीं जन्मासी । नग्र आहे शरिरासी । कसें यावें बाहेरी ॥७६॥
आतां स्वयंभ कासोटी । देईं मज जगजेठी । लाज स्वयंभ कासोटी । देईं मज जगजेठी । लाज राखे सृष्टि । पैं माझी ॥७७॥
इतुकें शुकदेव बोलिला । देवें स्वयंभ कौपीन दिला । मग शुक श्रवणद्वारीं बाहेर आला । योगीराय ॥७८॥
शुकयोगी ब्रह्म परिपूर्ण । मुळजेसी जाहला हर्ष पूर्ण । येरु स्मरे नारायण । धरिले चरण कृष्णाचे ॥७९॥
देवें हस्त ठेविला माथां । तैसाच निघाला तीर्था । मागे न पाहे सर्वथा । शुकदेव योगी ॥८०॥
निघाला तो लवलाहे । मागें पुढें न पाहे । सुईण म्हणे वोमाय । गर्भांतून भूत कायसें आलें ॥८१॥
हें अद्‍भूत लेंकरूं । करी राम नाम उच्चारू । याचे नाभीचा जारू । वाळला नाहीं ॥८२॥
लेंकरूं नव्हे हें सांचा । राक्षस हा मायेचा । न करावा गजर लेंकराचा । हें अपूर्व चोज जाणा ॥८३॥
गेला तरी सुखी जावो । राहतां तरी अनर्थ पैं हो । सुलजा वांचली हें अपूर्व । माना सकळां ॥८४॥
व्यासा चंद्रबळ लाधलें । किंवा सुकृत फळासी आलें । येवढें विघ्न वारिलें । कुळ देवतेनें ॥८५॥
एकी अबाळा वांचलों ह्मणती । एकी जितावण करिती । एकी क्षेमा आळंगिती । आप्त वर्गासी ॥८६॥
मग म्हणे सुलजा । आतां मज दवा पुत्र माझा । द्वादश वरुषें कष्टली वोजा । वाहिला उदरीं ॥८७॥
करुणा करी लवलाही । म्हणे पुत्रा स्तनपान घेईं । बारे कांटे खडे रुतती पायीं । परतोनी येईं लवकरी ॥८८॥
तुजलागींरे कुमरा । स्तनीं लागल्या पयोधारा । बारे येईं सामोरा । घेईं स्तनपान ॥८९॥
ऐसी करुणा करी माता सती । थोर येतसे काकुळती । परी शुक न धरी चित्तीं । दूर गेला ॥९०॥
आतां काय करूं वो साजणी । शुक नये परतोनी । योगी राजा कृष्ण वचनीं । पुत्र माझा ॥९१॥
पोटीं वागविला वर्षें बारा । थोर कष्ट झाले माझिया शरिरा । शेवटीं माझिया पुत्रा । निराशा जाहली ॥९२॥
बारे तूं तप तीर्थ काय जाणसी । कवणें चालविलें तुजसी । जवळी होता ह्लषिकेशी । तेणें नवल काय केलें ॥९३॥
आतां न जाईं तूं तपा । उष्णें करोनी श्रम पावसी बापा । मार्गीं चोरां सर्पा । करुणा नाहीं बाळा ॥९४॥
मग विनवीत भास्करू । म्हणे माझें तान्हें लेंकरूं । तूं देवा तपों नको उग्रु । माझ्या बाळकावरी ॥९५॥
अगा देवा करुणा । लेकराची करावी जाणा । अति कोमल चरणा । न पोळावे देखा ॥९६॥
अहो वसुंधरे माते । जतन करीं शुकातें । वंदीन तुझ्या चरणातें । विनंति तुळजेची ॥९७॥
तूं कृपाळु परियेसी । उदरीं राखिलें सीतेसी । बाळ तैसें माझे आपत्यासी । जतन करीं ॥९८॥
विनंति सिंह सर्पा । रिसा असवला वृश्चिका । तुह्मीं न करावें कोपा । राखा बाळ माझें ॥९९॥
ऐसी ती सुंदरी । कर जोडोनि विनंति करी । तो शुक गेला दुरी । ध्यान करी हरीचें ॥१००॥
या उपरी ह्मणे पिता व्यास । पुत्र चालिला कर्मत्रासें । थोर होती आस । पितृ-गोत्र रक्षील ॥१०१॥
तूं धाकुटें लेंकरूं । परी मज होता आधारु । तुजविण हा संसारु । व्यर्थं गेला ॥१०२॥
मातापिता सांडिजे । योग साधन करिजे । हें कोणे शास्त्रीं बोलिजे । सांग बा मज ॥१०३॥
तपें होय सुकृत । ऐसें मनीं धरिसी निभ्रांत । मातापिता संतोषें सुकृत । हें वेदशास्त्रीं बोलिलें ॥१०४॥
सांडूनि जाई माता-पिता । त्याचा संन्यासी व्यर्थता । तीर्थें कंटाळती सर्वथा । त्याचे स्त्रानें दर्शनें ॥१०५॥
पितृवचन न पाळिजे । मातेसी अंतर देती जे । ते प्राणी पातकी ह्मणिजे । यमदंड पावती ॥१०६॥
पुंडलिका सेवा करितां । पितयासी झोंप आली तत्वता । तंव विष्णु आले त्वरितां । चित्त पहावया तयाचें ॥१०७॥
देव येउनी उभा द्वारीं । परी येरु ये न बाहेरी । सेवा पितयाची करी । एक भावें ॥१०८॥
ऐसा पितृभक्तीचा रंग । न करी देवाचा पांग । पितयाची निद्ना होईल भंग । ह्मणोनि न पाहे माघारा ॥१०९॥
तेणें अंतरीं ओ-ळखिलें । मज देव भेटों आले । पितृसेवें पुण्य जोडलें । फळ ला-धलें पांडुरंग ॥११०॥
मग माघारी वीट झोंकिली । ते चरणीं दे-वाचे लागली । देवें पूजा मानिली । समचरणीं उभा राहे ॥१११॥
हात ठेवूनि कटावरी । युगें अठ्ठावीस उभा हरी । पुंडलि-काची भक्ति भारी । हा उपदेश ह्मणे श्रीव्यास ॥११२॥
दृष्टांत ते आईका । पितृवचनीं राम निका । बारा वर्षें देखा । वनवास क्रमिला ॥११३॥
तेणें पितृवचन पाळिलें । सापत्निक माते समाधान केलें । कीर्तीचें फळ जोडिलें । पुराण प्रसिद्ध ॥११४॥
वृद्धें श्रावणाची पितृ जोडी । ती बैसवूनि कावडी । खांदीं वाहे परवडी । वाराणसी ॥११५॥
मार्गीं जातां तृषा लागली । कावडी वृक्षा लविली । करीं झारी घेतली । उदकाकारणें ॥११६॥
श्रावण उदक भरितां । झारी झाली बुडबुडतां । चाउली झाली दशरथा । संधान लविता तो जाहला ॥११७॥
श्र्वापद उदकासी पातलें । ऐसें जाणुनी संधान केलें । तें येउनी कंठीं लागलें । श्रावणाचे ॥११८॥
जवळी येउनी पाहे । तंव मनुष्य पडिलें आहे । मग सकोंचित होय । राजेंद्र ॥११९॥
तयासी पुसे तूं कवण । येरु ह्मणे मी श्रावण । व्रुक्षासी पितृकावडी लावून उदकासी आलों ॥१२०॥
तूं रांजा सूर्यवंशीं । उदक देईं जा वृद्धांसी । कावडी पैल वृक्षासी । टांगली असे ॥१२१॥
ह्लदयीं मातापित्यांसी स्मरोन । श्रावणें त्यजिला प्राण । पावला पद निर्वाण । सायुज्य मुक्तीतें ॥१२२॥
ऐसें पितृवचन पाळिलें । कीर्तिमुक्तिस जोडिलें । हें तपाहूनि आगळें । पितृवचनें ॥१२३॥
मग रायें दश-रथें । झारी घेऊनि हातें । पाणी द्यावया वृद्धांतें । वृक्षाजवळी पा-तला ॥१२४॥
उदक घ्या ह्मणत । शब्द ओळखिला त्वरित । श्रा-वण नव्हे सत्त्वस्थ । कोण आहे ॥१२५॥
मग पुसत तूं कोण । येरु ह्मणें मी दशरथ जाण । श्रावणाचें वर्तमान । सांगता झाला ॥१२६॥
आतां उदक श्रावणाविण आह्मीं न घेऊं जाण । ऐसें म्हणोन प्राण । सोडिला त्यांहीं ॥१२७॥
पुत्राकारणें पाही । शोक लागला देहीं । भेटी देऊनि जाई । योगेश्वरा ॥१२८॥
आतां पुत्रपण सत्य करीं । माता पिता मुखी करी । पाहा त्या सगरीं । काय केलें ॥१२९॥
साठीसहस्त्र संवत्सर । युद्ध केलें नृपवरें । सूर्यवंशीं महावीर । पवित्र राजा ॥१३०॥
त्यांनीं अश्वमेध मांडिला । शामकर्ण वारु आणिला । तो पृथ्वीवरी सोडिला । युद्धालागीं ॥१३१॥
ते इंद्रें ऐकिली मात । अश्वमेध करिती सगरसूत । मग मंत्र एक त्वरित । रचिता झाला ॥१३२॥
त्यावरी इंद्रें घोडा चोरिला । अदृश्य रूपें । नेला नेऊनि गुंफेमाजी बांधिला । मुनीचिया ॥१३३॥
पाताळीं कपील मुनी । सगरीं खणिली मेदिनी । अंबरीं जाहली आकाशवाणी । सांभाळारे सांभाळा ॥१३४॥
बृह-स्पति सगराचा मामा । तो म्हणे रे उत्तमा । कां आलासी आश्रमा । या ब्राह्मणाचियां ॥१३५॥
तुह्मी खणाल मेदिनी । येथें आहे कपिल मुनीं । तो भस्म करील शोधोनिं । सांडा गर्व ॥१३६॥
येरुसी न आवरे कोपु  । मेदिनी खणिती थोर मापु । प्रवेशले एकाएक । पा-ताळ भुवनीं ॥१३७॥
ऐकोनि तयाच्या गजरु । डचकला तो ऋषे-श्र्वरू । येरि ह्मणती हाचि तस्करु । धरा वहिला ॥१३८॥
यावरी कोपला महामुनी । तयासी शापिलें वचनीं । सागरु जाले तेच-क्षणीं । भस्म देख ॥१३९॥
वडिलाचें वचन न ऐकती कानीं । आपणचि म्हणती ज्ञानी । तरी मूर्ख ते गांजणी । जाणावे गा ॥१४०॥
एक सहस्त्र वर्षें जाहली सुमित्रा । तयाचे वंशीं जाहला पुत्र । अत्रिनें दिधला एक मंत्र । तयाचा भगिरथ ॥१४१॥
गंगा स्वर्गाहुनी आणिली । ते मंदाकिनी स्वर्गा झाली । पाताळीं प्रगटली । ते भोगावती ॥१४२॥
हिमाचलामाजी लपाली । येतां न देखोचि वहिली । मग बुद्धि विचारिली । तया भगीरथें ॥१४६॥
राजा इंद्र विनविला । तेणें ऐरावतीं दिधला । पर्वत फोडोनि टाकिला । गंगाओघें ॥१४४॥
सगरु जळत होते । विझविले गंगासुतें । ऐसें पुत्रपण तया भगी- रथें । सा़च केलें ॥१४५॥
अरे पुत्रा आमुतें संतोषवीजे । मतापिता उद्धरिजे । डोळे झांकती मग जाइजे । हा धर्म चोख ॥१४६॥
पुत्र कष्ट झाले गा थोर । मातेचें गाजिलें बा शरीर । अद्यापि कां निषुर । बोलसीना ॥१४७॥
ऐसें ऐकतां नेटकें । शुक-देव पुढें चमके । यावरि दृष्टि देखे । वनस्थळीं ॥१४८॥
शुक्र-देव अदृश्य झाला । व्यास त्वरित धरणीं पडला । थोर दु:खें आक्रंदला । व्याकुळ प्राण तयाचा ॥१४९॥
पुत्राविणें संसारु । तो केवळ भूमिभारु । माझें उतरावयाचें तारूं । दूरि गेलें ॥१५०॥
आतां कायसें जिणें । शोक दुर्ग जाणणें । व्यर्थ जिणें पुत्राविण । जाण माझें ॥१५१॥
निपुत्री जन मज म्हणती । देव पितर स्वर्गीं कष्टती । ऐसें काय केलें गा श्रीपती । मजलागीं ॥१५२॥
शुक नये काकुलती । वनांत हिंडतो मोह चित्तीं । पुत्रा पुत्रा हें वदती । साद देता श्वापदें ॥१५३॥
पूर्व जन्मींचा तूं पिता । कय पाळिलें ताता । कर्मावसानीं आतां । आह्मी वृद्ध झालों ॥१५४॥
ऐसी ऐकोनि वाग्वाणी । नाद न माय गगनीं । मग व्यासऋषि तेथुनी । परतला मागें ॥१५५॥
इतुका वृत्तांत झाला । व्यास आश्रमा आला । शुक-देव पावला । सुख सरोवरां ॥१५६॥
योगेश्वरीं देखिला । धांवो-नियां आलंगिला । आपले आश्रमसी आणिला । तापसी जाणोनियां ॥१५७॥
तये गुंपे भीतरीं । तेजोरूप अवघ्या नारी । एकीहुनी एक सुंदरी । परी विकल्प अंतरीम । येऊं न दे ॥१५८॥
मग निघो-नियां बाहेरी । वस्त्रें टाकिती सुंदरी । शुक देवासी कवणीये परी । मानविती ॥१५९॥
मग शुक्रें अर्ध्यदान केलें । दर्भासन घातलें । त्यावर आपण बैसले । ऋषिसुत ॥१६०॥
यज्ञ विभूति आणिली । शुकें सर्वांगीं लविली । मग वस्त्रें घेतलीं । भगवानरूपें ॥१६१॥
वृक्ष चंपके वेल पत्रीं । गुंफेमाजी मिरवती । विश्रांत वनीं विज्ञान-वल्ली । ते स्वीकारी तळभरीं ॥१६२॥
शुक आसनीं बैसला । ध्यानीं निश्चल राहिला । आवर्ण आपण विसरला । ब्रह्मयोगी ॥१६३॥
शुकदेवें मांडिलें ध्यान । मुखीं धरिलें मौन्य । नासाग्रीं लोचन । लक्षीत असे ॥१६४॥
ब्रह्मनिष्ठ निरंतरीं । वनामाजी तप करी । एक चरणांगुष्ठावरी । करी निद्रा ॥१६५॥
ऐसा ब्रह्ययोगी निरंतरीं । वनामाजी तप करी । व्यास घरीं चिंता करी । शुक देवाची ॥१६६॥
यावरी प्रार्थितो इंद्रासी । येरे नाभिकार दिधला तयासी । मग तप ढळावयासी । इंद्रें रचिला उपाय ॥१६७॥
इंद्रानें रंभेसी केली हाकार । तंव ते पावली सत्वर । जियेचा महा थरार । तापसीयांसी ॥१६८॥
तिनें नमिला इंद्रराज । ह्मणे कां जी पाचारिलें मज । जें असेल योजिलें काज । तें सांगा स्वामिया ॥१६९॥
तीतें सांगे इंद्रराव । निर्भय तप करीतसे शुकदेव । त्याच्या तपाचा करावा क्षय । त्वां जाउनी ॥१७०॥
तंव बोलली ते सुंदरी । विडा दीजे माझे करीं । आतां शुकदेव सत्वरी । आणिन मी तुह्मांपुढें ॥१७१॥
इंद्र ह्मणे गे सुंदरी । शुका आणसी जरी । तरी तुज अमरपुरीं । मानवती जन ॥१७२॥
मग तियेसी विडा दिधला । रंभेनें शिरीं वंदिला । मग शृंगार केला । नाना परीचा ॥१७३॥
अंग तियेचें पातळ । गौरवर्ण विशाळ भाळ । नेत्र जैसे अंबुजदळ । चंपकवर्ण । तियेचा ॥१७४॥
कांसें कासुनियां वीरगुथी । बरवी वेणी रुळे पृष्ठीं । कटि सामावे मुष्टीं । तये रंभेची ॥१७५॥
बाहु दंड सरळा । बरवी शोभे मेखळा । कांसे कासिला पिंवळा । पीतांबर ॥१७६॥
आंगीं सुवास कस्तुरीची उटी । मुक्तमाळा रुळे कांठीं । टिळा केशराचा लल्लाटीं । तये रंभेचे ॥१७७॥
हातीं रत्नजडीत कंकणें । गळां नव-रत्नांचीं भूषणें । व्यंकट दृष्टि पाहणें । अळूमाळ ॥१७८॥
कानीं तानीवडे जडीत । सांखळ्या नाग भिरवत । भोंवर्‍या शोभिवंत । हिरे जडिले ॥१७९॥
माथां मोतियांची जाळी । दोहींकडे शोभे हसळी । तेज झळके गंडस्थळीं । मिरवे रंभा ॥१८०॥
सुवर्ण कनकाची झारी । हातीं मिरवे सुंदरी । परम चतुर मनोहरी । काम-रूपा ॥१८१॥
नाकीं जडित मुक्ताफळ । तेज मिरवे सुढाळ । मुखीं शोभे तांबूल । तेर गुणांचा ॥१८२॥
दंतपंक्ति तेज देखा । त्यांची चंद्रसारखी शुभ्रता । हिरे जडिले मुखा । रंभेचिया ॥ १८३॥
अति सुंदर पुष्प जाती । चंपकें बकुलें शेवंती । तयावरी मिरवे सोनकेतकी । आणिक मोगरी ॥१८४॥
करीं चंदनाची उटी । अंगीं कंचुकी गोमटी । तयावरी मिरवे पत्रवेटी । चंपकाचे पानांची ॥१८५॥
चरणीं वांक्या तोडरू । अंदुवाचा गजरू । अंगीं तारुण्याचा भरू । अनुपम्य ॥१८६॥
चाले डोले हस्तिनी गति । विद्युल्लतेप्रमाणें नेत्र लवती । तयांसी देखोनी गिरजापति । भूलों शके ॥१८७॥
ऐसी ते महा खेंचरी । निघाली झडकरी । सिंधुवनामाझारीं । प्रवेशली ॥१८८॥
तये वनीं वृक्ष खजुरी पोफळी । फणस महाळुंगी नारळी । आणि द्राक्ष मंडप स्थळोस्थळीं । डुल्लताती ॥१८९॥
गगनचुंबित ताड । आम्रवृक्ष जांभळी उदंड । केळी जांभ अंजिर रगड । बागशाई ॥१९०॥
मालती आणि शेवंती । पाडाळा जाई अनंत जाती । तया वनीं केतकी शोभती । आणिक बहु पुष्पलता ॥१९१॥
तया वनीं जाळीं । रंभा वृक्ष न्याहाळी । आणि सिंह शार्दूल तये स्थळीं । गर्जना करिती ॥१९२॥
तेथें गाइ ह्मैशींचे थवे । तृणें भक्षिती बरवें । अवघ्यांशीं शुकदेवें । ज्ञान उपदेशिलें ॥१९३॥
पशुपक्षी होऊनि एकरूप । उदक पिती सांडुनी विकल्प । परम तयातें सुख । क्रीडा करितां ॥१९४॥
मूषक मांजरें एकेठायीं । नकुळा सर्पा वैर नाहीं । अवघियांचे ठायीं । हरीचें प्रेम ॥१९५॥
ऐसी ते वनस्थळीं । रंभा दृष्टि न्याहाळी । मग पावली जवळी । शुकदेवाश्रमीं ॥१९६॥
डावें घालून शुक आसनास । पूर्वद्वारीं करी प्रवेश । सन्मुख देखे योगि-राजास । ती रंभा ॥१९७॥
लक्ष लविलेंसें ऊर्ध्व दृष्टी । स्वयंभ असे कासोटी । सर्वांगीं शोभे उटी । यज्ञ विभूतीची ॥१९८॥
तंव लावण्य खेंचरी । आपुले मनीं विचार करी । नेत्र हा उघडील जरी । तरी मी थोर दैवाची ॥१९९॥
आनंदें घातली कास । गायन आ-रंभीं सुरस । सप्तस्वर केदारास । आळवी रंभा ॥२००॥
नृत्य करावया उठली । नाना भाव करिती जहाली । परी शुकची नाहीं विसर्जिली । योगमुद्रा ॥२०१॥
आलाप करी सुंदरी । नाना प्रबंध कुसरी । तंव योगीयाची झाली पुरी । ध्यानमुद्रा ॥२०२॥
शुकानें नेत्र उघडिले । रंभेची पुढें देखिलें । येरीनें कर जोडिले । केलें नमन ॥२०३॥
शकें नमस्कारिली खेंचरी । बैसविली गुंफे माझारीं । येरी देखोनि हास्य करी । सुमनें मुखीं उपजती ॥२०४॥
रंभा व्यं-कट दृष्टि पाहे । हावभाव दाविताहे । मंजुळ स्वर गाये । सानुराग ॥२०५॥
तारुण्याचेनि भरें । हावभाव दावी भृकुटी भारें । तंव शुक देव ह्मणे सुंदरे । हरिचरित्र गाइजे ॥२०६॥
मागें तप करितां चंद्र-मौळी । तंव ऐसीच एक प्रवेशली । तयाची समाधि लागली । काम-बुद्धि ॥२०७॥
रुक्मांगद नृपवरा । मोहोनि घाली मंदिरा । ते मारविती जाहलीं कुमरा । धर्मागंदा ॥२०८॥
तैसी रंभा वना प्रगटली । इंद्ररायें पाठविली । काय करील हे माउली । तें सुचेना ॥२०९॥
इयेचेनें काय होईल । शुकाचें तप अढळ । कां कष्टविली अंबा केवळ । वेदव्यासें ॥२१०॥
शुक ह्मणे विचारूं इयेसी । ह्मणे तूं आससी कवणे देशीं । कीं देवकन्या ह्मणविसी । कीं मानवीन ॥२११॥
कीं या वनीं वनदेवता । कीं योगिनी तूं तत्वता । तूं सिद्ध आहेस माता । खेंचरीये ॥२१२॥
तुझें नाम काय । कवण बापमाय । कवण ठायीं आहे । आश्रम तुझा ॥२१३॥
येथें यावया काय का-रण । काय अपेक्षित तुझें मन । हें सकळ वर्तमान । सांगे मज ॥२१४॥
मग बोलली ती खेंचरी । मी देवकन्या निर्धारीं । असे या वनाभीतरीं । क्रीडा करीत ॥२१५॥
आजि देखिली शुकाची मूर्ति । मज आली करुणा चित्तीं । तूं धाकुटा योग स्थिती । कां कष्टसी ॥२१६॥
तूं नेणसी तप प्रमाण । कां वांयांच कष्टविसी प्राण । आंगीं असे तारुण्यपण । सुंदर तूं ॥२१७॥
तुझी मंद असे दशा । दिससी लावण्य राजसा । मदना परिस सुरसा । सुकुमारा ॥२१८॥
तप तुंवा आदरिलें । तुज कवणें उपदेशिलें । तुझें कार्य नासिलें । सुखभोगाचें ॥२१९॥
तप सांडीं अमंगळ । दोघें असों कुशळ । बरवीं वस्त्रें सर्वकाळ । शेजेवरी पांघरवीन ॥२२०॥
मस्तक तुझें वि-घरलें । विभूतीनें आंग मळलें । मी पुसीन करतळें । सुकुमार वस्त्रें ॥२२१॥
बरवे चंदन शीतळ । त्यांत नाना परिमळ । पुष्पांची शेज कुशळ । निद्रेलागीं करीन ॥२२२॥
चांपा आणि शेवंती । दवणा मरवा पुष्प जाती । तितुक्या अर्पिन तुजप्रति । सुगंधाकारणें ॥२२३॥
याउपरि दह्याची वाटी । अमृता ऐसी निकटी । षड्रस प-क्कान्नें गोमटीं । वाढीन तुज ॥२२४॥
कळीया जैशा मोगरीच्या । तैसा भात उष्ण जिरेसाळीचा । त्यावरी ओगर डाळीचा । साजुक तूप वाढीन ॥२२५॥
नाना परीचीं लोणचीं । लिंबें आंवळे मिरची । आणि कढी ताकाची । जेवीं रुचिकरें ॥२२६॥
पुरीया फेणीया तेलवडें । खाजी गुरोळ्या मांडे । देईन रुचिकर सांडगे । मेथकुटें रायतीं ॥२२७॥
उत्तम खांडवी साजिरी । मृदुपणें अंतर बाहेरी । घालेनि दूध साखरी । अटवीन अमृता परीच ॥२२८॥
सरवळे बोटवे कानवले । थिजले घृतीं तळिले । माझे हातीं मिळविलें । तुजकारणें सकु-मारा ॥२२९॥
आंब्याचे रस पिंवळे । परमामृताचे घेतले । मधु मिश्रित वाढिले । इच्छा पूर्ण होईल ॥२३०॥
ऐसी आरोगणा पाविजे । मग स्वस्थानीं बैसिजे । कर्पूरसहित विडा घेइजे । मनोहर ॥२३१॥
नाना परीची वळवटी । मुखों वोंटीं पडेल मिठी । नाना पत्रशाखा सु-भटी । ताटाकाठीं वाढीन ॥२३२॥
आलें सुरण बेळें । भोंकर आणि मायमुळें । दृष्टि देखिल्या जिव्हाळें । अरोगणीं समयीं ॥२३३॥
काकडें आणि करंदें । वर भोंकरें आनंदें । जेवितां वाढीव विनोदें । योगीया तुज ॥२३४॥
आंबे निंबुवांचीं लोणचीं । राईतीं नाना परी-चीं तुमचे जिव्हे रुची । ग्रासोग्रासीं ॥२३५॥
पापड आणि मिरं-गुडे । जेवितां रुचि वाढे । आणिक कोल्हाळ वडे । ऐसी जेवण परी ॥२३६॥
ऐसीं अरोगण कीजे । कर्पूरविडा लवंगीं भक्षिजे । कर्पूरासहित विडा घेईजे । मनोहर ॥२३७॥
माजघरा डोल्हारा बां-धिला । वरी चांदवा लविला । वर क्षीरोदक आथुरिला । जरि – तारी ॥२३८॥
तेथें सुखें निद्रा करीं । सेवा करिती चतुर्विध नारी । मजहुनी सुंदरी । लावण्यवतिका ॥२३९॥
अंगनांसवें वसंता आतु । खेळ खेळें समस्तु । सकळ नारी सवें हेतु । पूर्ण करीं स्वानंदें ॥२४०॥
परिमळा नाहीं मिती । आह्मां घरीं सर्व संपत्ती । ऐसें सुख योगिया-प्रती । नाहीं त्रिजगतीं जाणिजे ॥२४१॥
आतां सांडी मनींची भ्रांती । तप करोनी काय प्राप्ती । संसार भोगी संपत्ती । यासारिखें सुख नाहीं ॥२४२॥
कोण तपाचा सौरसु । कवणें तुज दिधला उप-देशु । जे लविती राखेसू । ते भूत पिशाच्च जाणावे ।२४३॥
क-वण तुज भेटला गुरु । त्याचे वचनीं हरविसी संसारु । तो माझे चित्तीं आहे शत्रु । बहुत जन्मींचा ॥२४४॥
तूं नेणसी बुद्धी । तुझी भांबावली शुद्धी । ठाकीत आली अवधी । दैवगतीची ॥२४५॥
तुज ज्ञान नाहीं धडपुढें । कां हिंडतोसी वनझाडें । तुझें मी फेडीन सर्व सांकडें । क्षणामाजी ॥२४६॥
नेणसी तुज पडिली भूलिभ्रम । आतां सांडीं वनाश्रम । बरा करीं घराश्रम । भोगीं निजसुखवृत्ती ॥२४७॥
ऐसें तप कोण करी । जो सदाचा भिकारी । मायबाप नाहीं संसारीं । तो आदरीत ये भिक्षा ॥२४८॥
ऐसा जो एकटा एकला । शीत उष्ण पर्जन्यांत बैसला । तयांचिया बोला । लागूं नको ॥२४९॥
माझें वचन ऐक आतां । मी सांगतें हिता । मज रंभेतुल्य वनिता । आ-नायासें जोडते ॥२५०॥
मग बोलता झाला शुकदेव । श्रोतीं देउनी चित्त ऐका प्रभाव । रंभेचा फिटे अहंभाव । ऐसें बोले व्याससुत ॥२५१॥
मग वदला शुकदेव । भला सांगसी प्रभाव । शाहाणी च-तुर तूं हो । रंभिका ॥२५२॥
तुजवरी कासया कोपावें । आमचें दैव असेंचि बरवें । जेवीं तव स्वामी भावे । तें तूं बोलसी ॥२५३॥
बहुत चतुर तूं होसी । स्वामी कार्या झळ-कसी । ऐसें पुनरपि कोणासी । बोलूं नको ॥२५४॥
येरी ह्मणे जी योगिया । तुह्मी कोपलेती कवणें कार्या । तें उत्तर स्वामीया । जाण-वीजे ॥२५५॥
शुकदेवें कर जोडिले । नमन करूनि बोलिले । रंभे ऐक ह्मणितलें । योगिरायें ॥२५६॥
तूं बोलिसी सुंदरी । तें मज बाणांपरी । खोंचतसे उरीं । मनीं माझे ॥२५७॥
आतां परियेसी निनवणी । तूं आटोप आपली वाणी । ऐसी भ्रष्ट बोलणीं । मी कर्णी नायकें ॥२५८॥
त्वां संसारू वाणिला । तो म्यां बहुत जन्मीं भो-गिला । आतां झणीं वीट आला । मज तयाचा ॥२५९॥
हे शरिरीं दु: ख पाहे । सुटण्यास अन्य नाहीं उपाय । मग मी धरिले पाय । श्री-कृष्णदेवाचे ॥२६०॥
आतां असो सर्व स्नेहो । हरिस्मरणीं भाव राहो । ऐसा मनींचा हावो । धरिला म्यां ॥२६१॥
आतां न सोडीं हा मार्ग । धरिला साधूचा संग । न करीं मी निश्चयभंग । जाण रंभे ॥२६२॥
मज नाहीं वस्त्राची चाड । नग्न राहावें हेंचि गोड । धनादि सुखाचें कोड । मनीं आथीचना ॥२६३॥
मी जन्मलों ते वेळां । देवें कौपीन दिधला । वस्त्राचा पांग फिटला । जाण रंभे ॥२६४॥
पाटावू आणि सारळें । तेणें मन माझें कंटाळलें । स्वयंभ दिधलें गोपाळें । जें न मिळे कदापि ॥२६५॥
राम सकळ परिमळाचें भांडार । विभूतीहुनी नाहीं थोर । अंगीम चर्चितां सुकुमार । दुर्गंधी नासे ॥२६६॥
विभूति अंगीं चर्चिती । तयासी जन मानिती । शीव-रूप त्या भाविती । पूजा करिती मनोभावें ॥२६७॥
विभूतीनें देव जाहले । विभूती नाम विष्णु बोले । विभूत लवितां पिसें गेलें । विभूत भैरव ॥२६८॥
तूं आणितेसी पुष्पजाती । त्या सवेंचि कोमती । बरवेम चर्म पशुपती । पांघुरला आवडी ॥२६९॥
अति सुरंग रातो-त्पळें । हरिचरणींचीं चरणकमळें । तेंचि अति प्रेमळें । जाण रंभे ॥२७०॥
ह्मणसी षड्रस भोजन । तरी हरिचरणीं अमृतपान । करोनी तृप्त झालें मन । अमरत्व पावलें ॥२७१॥
तेणें सर्व सुख लाधलें । तृप्त होऊन राहिलें । तें तुज अंतरलें । बुद्धिमंदे ॥२७२॥
आणिक लक्षी नारायण । अपरमित त्याचें सदन । रत्नकीलेचे मंचक पूर्ण । तेथें शयन शुक योगी ॥२७३॥
मुखीं रंगला श्रीर्मग । तो केवळ कर्पूर बिडा सुरंग पिकदाणी धरिती मुख रंग । तुज ऐशा वामांगीं ॥२७४॥
इतुकें शुक वदला । मग उगाची राहिला । बोलाचा शब्द सरला । वदतसे रंभा यावरी ॥२७५॥
मग ते ह्मणेरे बुद्धिहीना । महा मूर्खा पुरुषत्वहीना । स्त्रीसुख सोडोनी वनामरणां । इच्छिलें त्वां ॥२७६॥
मिथ्या तूं जन्मलासी । वांयां येथें कष्टसी । तारुण्य व्यर्थ दवडिसी । स्त्रीभोगाविणें ॥२७७॥
भोगिजे द्वादश वरुषांची नारी । षोडश वर्षांची सुंदरी । गौर वर्णाचे परिकरी । सुगंध युवती ॥२७८॥
एकाहूनि एक साजिर्‍या । चंद्रवदनी गोजिर्‍या । माझि-याहूनि सकुमार्‍या । मृगनयनी ॥२७९॥
बोले जाणती बरवें । सेवा करिती मनोभावें । जयांचा माज दृष्टि भाव्वे । पद्मिणी ऐशा ॥२८०॥
शुकें इतकें ऐकिलें । मग प्रतिउत्तर बोलिलें । तें ऐका तुह्मीं वहिलें । योगि जन ॥२८१॥
शुक ह्मणे सत्य सत्य । आह्मी एक पत्नी वृ-तस्थ । रंभे दुजें बोलसी व्यर्थ । सत्रावी भोगितो सुंदरी ॥२८२॥
नारी सत्रावी भोगिजे । हें सुख गुरुवचनीं लहिजे । तियेसंगें पाविजे । मोक्ष सायुज्यता ॥२८३॥
तिचे प्रसंगीं घर । चुकूनि सं-सार येरझार । ते नारी सुंदर मनोहर । पुरोन उरली ॥२८४॥
येरी तुह्मी नाशिवंत शरीरीं । दुर्गंधी मळमूत्र अघोरी । शरीरीं काम लक्ष त्यवरी । ते सुंदरी नावडे ॥२८५॥
तव रंभा ह्मणे अवधारीं । तुज कष्ट सदा संसारीं । सुख नेणसी तिळभरी । योगिया तूं ॥२८६॥
कष्ट भोगी अष्टमा सिद्धी । आमच्या वरीं नवविधी । हे कां नावडे तुज बुद्धी । ओढवली असे ॥२८७॥
सुख राज्य संपत्ति । चारी पदार्थ असती । धर्मकाम कर्म राज्य प्राप्ती । यज्ञ भोगदान ॥२८८॥
गाई ब्राह्मणांचें पाळन । लोकांचें सांभाळण । ये जा ह्मणती देशुगुण ऐसें न सांडीं मी सांगतें ॥२८९॥
उपकार करिसी लोकां । ओ-ळखी पडेल मंडळिका । राजासारिखे सुखा । नसे जाणा ॥२९०॥
सकळ धर्म जोडिसी । राया इंद्रातें मानसी । सर्व सुखभोगा लाभ तुजसी । मी नाचेन गायनीं ॥२९१॥
मग शुक ह्मणे चतुरी । तूं बोलसी वैखरी । नावडे मज अंतरीं । राज्यांतीं सुख नाहीम ॥२९२॥
राज्यपद करितां । पाप होतसे निभ्रांता । महा दोष पावतां । वेळु न लगे ॥२९३॥
राज्य करूनि नरक प्राप्ती । ऐसा कोण करूनि तरला क्षिती । सुकृतांच्या राशी नासती । राज्य करूनि जाण पां ॥२९४॥
राज्य करितां सरे धर्म । राज्य करी घडे अधर्म । राज्य करोनि पाविजे श्रम । निभ्रांत जाणा ॥२९५॥
अगे सुकृत जोडावें नानापरी । तें हारवी राज्यांतरीं । तें तूम नेणसी गे सुंदरी । बुद्धिहीने ॥२९६॥
म्हणोनि धर्मासी जतन करावें । सर्वसुख पदार्थ त्यजावे । हरिचरण सेवावे । जन्मोजन्मीं ॥२९७॥
जाण हरिश्चंद्ररायें आपण । राज्य दिधलें ब्राह्मणां । मुक्तपद निर्वाण । धरिलें निरंतरीं ॥२९८॥
पाहे पां राज्याभीतरी । राज्य पृथ्वीचें करी । तें तुजवांचोनि सुंदरी । नेणे कांहीं ॥२९९॥
राज्यें नव्हे चिरंजीवित्व जाणा । ऐसे आलें माझिया मना । यास्तव सांडूनियां वना । निघता झालों ॥३००॥
औट पाद भूमिका । दिधली ब्राह्मणा एका । सत्वा न ढळे देखा । म्हणोनि पृष्टी ओढली ॥३०१॥
राज्यपद नको गे सुंदरी । तूं नेणसी आमुची थोरी । आह्मी जाण ब्रह्मचारी । सुखी असों ॥३०२॥
तेंच राज्य अढळ असे । तंव रंभा ऐकोनि हांसे । ह्मणे लागलें पिसें । वांयांविण ॥३०३॥
बरवें ठीक लेणें । नाना अलंकार भूषणें । यावरी शुक-देव ह्मणे । हे वानूम नको रंभे ॥३०४॥
तूं नेणसी माझे अलंकार । किती लेणें अपार । शंख चक्र याहूनि थोर । काय असे ॥३०५॥
शंगारिजे येणें शरिर । शंख चक्र आह्मांसि पवित्र । काय करसील लेणीं फार । तीं आह्मं पाषाण ॥३०६॥
शृंगार मुद्रा जाण धन । शरीरीं भार होय जेणें । आह्मां त्यांसी काय कारण । सांग तूं अंगनें ॥३०७॥
संपत्ति जोडावी ह्मणसी । तरी करीन तपाच्या रासी । ह्मणऊनियां सर्वांसी । मज चाड नाहीं ॥३०८॥
तप धन कधींच न सरे । सवेंच करितां उदंड उरे । आह्मां हेंच धन पुरे । लक्ष कोटी ॥३०९॥
एक मूर्ख असती । अनंत द्रव्य मिळविती । मग नेऊनियां पुरिती । भूमिमाजीं ॥३१०॥
माझें माझें म्हणती मनीं । तेच करिती घोकणी । तेणें कारणें फजित होउनी । जोडिलें धन ॥३११॥
पिता पुत्र भांडणें । स्त्रिये बाळकासी बोलणें । तें जाय क्षणामाजी जाण । हानि होतां ॥३१२॥
या धनासाठीं कैसें करिती । इष्ट मित्रांसी दु:ख देती । विश्वास न मानिती । प्राणिमात्रांचा ॥३१३॥
अग्नीपासोनि वांचे जरी ठेवा । तरी राज उपद्रव घडे देवा । नाहींतरी चोरापां-सूनि हानि व्हावा । ऐसें होय ॥३१४॥
ऐसें भलत्यापरि जतन करितां । परि जाईगा निभ्रांता । दु:ख होई त्वरितां । पाहें गे तूं सुंदरी ॥३१५॥
मग मनीं धरिती संताप । ह्मणती द्रव्य गेलें आपोआप । बहु जोडिलें पाप । तें मेळवितां ॥३१६॥
मागें धर्म जरी करितों । अथवा आपंगासी देतों । अथवा अपत्यव-र्गासी वेंचितों । तरी बरें होतें ॥३१७॥
ऐसी करितां चिंतनी । रात्रंदिवस घोकणी । म्हणोनी तपाची सांठवणी । कदांचि न सरे ॥३१८॥
आतां तूं जाय गा येथुनी । आह्मी ब्राह्मण निष्ठुर ज्ञानी । मग बोलिली परतोनि । रंभा त्यासी ॥३१९॥
अगा तूं शाहणा होसी । पाहें बा माझिया रूपासी । आलिये तुजपासीं । योगिराया ॥३२०॥
केले बहुत सायास । आतां पाहे माझी वास । पुरवाधी माझी आस । तुंवा शुकदेवा ॥३२१॥
तूं आहेसी शाहणा चतुर । पाहें माझें स्वरूप शृंगार । आतां होईं कृपासागर । ऋषि-नंदना ॥३२२॥
तुंवा देख देखसी । देखण्या बहूत पाहसी । तरी मज ऐसी सरिसी । निधान न सांपडेल ॥३२३॥
बरवें माझें ला-वण्य । देवीं पाठविलें सगुण । तुज जोडलें निधान । आपोआप ये ठायी ॥३२४॥
अगा तुझे तपा आलें फळ । आतां तुज घालीन मी माळ । पाहे पाहा भरुनी डोळे । लावण्य रूप माझें ॥३२५॥
रूप स्वरूप सुंदरी । शहाणी आहे सकुमारी । मजहूनि सेजे ऐजी नारी । आणिक नाहीं ॥३२६॥
काय वानूं आपआपणा । तूं तरी चतुरांचा राणा । ऋतुसमयींच्या खुणा । जाणसी तूं ॥३२७॥
अथवा नेणसी तरी सांगेन । मज असे कोक शास्त्राचें ज्ञान । अनुसरलिया मन । तुज ज्ञान होईल ॥३२८॥
सोडोनिजां लाज । करितां ध्यान सहज । तप हें काय भोज । जोडलें तुज ॥३२९॥
जया राग नाहीं मनीं । तया बोलती महाज्ञानी । जेणें काम क्रोध झणीं । जिंकिला असे ॥३३०॥
मदन तोंडघसीं रिघाला । काळ मरणें जिंतला । तो वेळु न लागतां पातला । स्वर्ग भुवनासी ॥३३१॥
देव पाहों लागले गगनीं । अमर दाटले विमानीं । बोलों आरंभिलें मग वचनीं । योगिरायें ॥३३२॥
तूं भली वो शहाणी । ह्मणत होतीसी योगिनी । न डचकसी अझुनी । मना-मजी ॥३३३॥
किती वाणिसी आपआपणा । बोलसी ऋतुस-मईंच्या खुणा । ऐसें अपूर्व दारुणा । देखिलें असे ॥३३४॥
नव-द्वारीं निरंतर । सदा दुर्गंधी अपार । वोखटें हें कलेवर । वानूं नको रंभे ॥३३५॥
बाहेर बरवें शृंगारिजे । आणि वस्त्रें अलंकार लेइजे । दृष्टीं पाहतां देखिजे । नर्क कोटि ॥३३६॥
शरीर मु-ळमूत्राचा मेळा । अस्तिचर्माचा गुंडाळा । मग तयासी नांवाथिला । पिंड ऐसा ॥३३७॥
कृमि कीटकांचें घर । सकळ दुर्गंधी अपार । ऐसें हें असे शरीर । नाशिवंत ॥३३८॥
घडीभरी न करितां क्षाळण । तरी दुर्गंधीचा कल्होळ जाण । ह्मणोनि केलें परिमळ स्नान । शुद्धतेलागीं ॥३३९॥
झणीं तूं मुख वाखा-णिसी । तंव तें वाहात असे श्लेश्मासी । ऐसें विचारितां मानसीं । पाहें पां रंभे ॥३४०॥
शुकदेव ह्मणे वो सुंदरी । अमृत कैसें तंव अधरीं । विषय लहरीचे महापुरीं । बुडालीसे कामिनी ॥३४१॥
डोळे म्हणसी अति रसाळ । हें तों आहे पापाचें मूळ । ह्मणऊनियां काजळ । लेईंलें असें ॥३४२॥
तयाचें काळेपण न विटे । कुंकुम नाहीं हो कधीं फिटे । अंकित करोनि विटे । वानूं नको तूं रंभे ॥३४३॥
योगी संन्यासी निंदिजे । तें बरवें नाहीम जाणिजे । ह्मणून तुझें मुख लाजें । काळें झालें ॥३४४॥
तपाचें बरबें-पण । आह्मां नाही कारण । ह्मणोनि कामबाण । वानूं नको रंभे ॥३४५॥
मग या वचनावरी । रंभा स्वदेह विदारी । नखें घालूनि उदरीं । चिरिती झाली ॥३४६॥
तेव्हां शुक ह्मणे तिजप्रती । तूं शीण व्यर्थ करिसी । कारण नाहीं मजसी । तुझिया उदराचें ॥३४७॥
पाहें पाहा ऋषिराया । कैसी माझी निर्मळ काया । अ-व्हेर केलासी वांयां । न विचारितां ॥३४८॥
पाहें पां उदराभीतरीं । परिमळ नानापरी । जवादि अंबर कस्तुरी । आणि अगर चंदन । ॥३४९॥
ऐसी गा मी रंभा पवित्र । सुगंधाचें भांडार । देवऋषि मुनेश्वर । करिती आस माझी ॥३५०॥
ऐसें मी जाणतों गे सुंदरी । तरी येतों तुझिया उदरीं । माता शिणविली येरझारीं । नर-देहीं ॥३५१॥
तुझिया कुळीं जन्मतों । कडेसी वो खेळतों । मुखें स्तनपान करितों । आनंदें करोनियां ॥३५२॥
तुज ऐसी माता । केवि होय पतिव्रता । पूर्व सुकृतावांचोनि सर्वथा । प्राप्त नव्हे ॥३५३॥
तूं माझी वो जननी । क्रष्टविली दुष्ट वचनीं । हें वचन ऐकोनि । तेच क्षणीं उठली रंभा ॥३५४॥
मग निघाली तेथोनि । पावली इंद्रभुवनीं । राया इंद्रासी भेटोनि । बोलती जहाली ॥३५५॥
ह्मणे जी इंद्रराया । गेली या ऋषिच्या ठायां । बहुतप्रकारें तया । बोलिलें म्यां ॥३५६॥
तपें शब्दें प्रसवे कामधेनु । तृण चरे पंचाननु । पश्चिमेस उगवे भानु । जाण राया ॥३५७॥
ऐसें जाण गा नृपति । कवणें समयीं होती । परि शुक देवाचिये चित्तीं । अविनाश ॥३५८॥
ऋषि मुनि संन्यासी । मज देखोन ढळती तपासी । तैसी परी शुक-देवासी । नव्हे जाण ॥३५९॥
तैसा तो नव्हेजी योगिराजा । मनीं भाष न धरी दुजा । म्यां गेलिया ज्या काजा । तें सिद्धि न पावलें ॥३६०॥
शुक देव नमस्कार करूनि । अदृश्य झाला तेथूनि । देव अंतरीं विमानीं । पहात ठेले ॥३६१॥
सुरवर करिती पुष्प वर्षाव । तपा न ढळे शुक देव । देवगणांचा संदेह । फिटला तेणें ॥३६२॥
तप सुरवरांसि मानलें । शुकदेव अलक्ष्य जाहले । तेजीं तेज निमालें । निवडेचिना ॥३६३॥
उतरला पैलपार । संसारींचा भव-सागर । दुस्तर आणि दुर्धर । लोका तरावया ॥३६४॥
दोहों वा-तीचा दीपकू । प्रजळला एकरूपा । हरीहर स्वरूपू । एक झाले ॥३६५॥
ऐसें शुकदेव चरित्र । ऐकतांचि पुण्य पवित्र । वर्णितां जाणा विचित्र । तिहीं लोकीं ॥३६६॥
जे पढती नित्य नेमीं । ते होती मुक्तज्ञानी । तें फळ पावतां निर्वाणीं । झाला शुकदेव ॥३६७॥
श्रोते जे ऐकती । तया होय फळ प्राप्ती । हरिहर चरित्र क्षितीं । पुण्य पावन ॥३६८॥
विनवी विष्णुदास नामा । शुक देवें केली सीमा । चौर्‍यांशीं लक्ष योनीचे जन्मा । सार्थक केलें ॥३६९॥
ऐसें शुकदेव चरित्र । अगाध आणि विचित्र । विष्णुदास नामा विन-वित । भक्तांप्रति ॥३७०॥
मन्मथ संवत्सर पौष्य मासीं । सोम-वार अमावासेच्या दिवशीं । पूर्णता आली ग्रंथासी । श्रोते साव-काशीं परिसीजे ॥३७१॥

“संत नामदेव गाथा” शुकाख्यान अभंग १ ते ३७१ समाप्त 

संत नामदेव अभंग । संत नामदेव गाथा 

---

शेतमालाची मोफत जाहिरात करण्यासाठी कृषी क्रांती ला अवश्य भेट द्या

ref: transliteral