श्री क्षेत्र शनीमहाराज मंदिर नस्तनपूर
श्री क्षेत्र शनीमहाराज मंदिर नस्तनपूर: श्रद्धा, इतिहास आणि अध्यात्म यांचं संगमस्थान
पुण्यभूमी भारतातील, संतांच्या पावन स्पर्शाने अलंकृत झालेल्या महाराष्ट्रात नाशिक जिल्ह्याचं अनन्यसाधारण स्थान आहे. त्र्यंबकेश्वरचे त्र्यंबकराज, वणीगडावरील सप्तश्रृंगी देवी, चांदवडची रेणुकामाता आणि नांदगाव तालुक्यातील नस्तनपूर येथील स्वयंभू शनिदेव — ही नाशिकच्या पंचरत्न स्वरूपातील देवस्थाने भक्तांच्या श्रद्धेचं प्रमुख केंद्र आहेत.
या पवित्र स्थळांच्या दर्शनाने आणि गोदावरीच्या कुंभस्नानाने, शतजन्मीची पापं नष्ट होतात, अशी अढळ श्रद्धा आहे.
नस्तनपूर: शनिमहाराजांचं पूर्णपीठ
देशभरातील शनिमहाराजाच्या साडेसात पीठांमध्ये नस्तनपूर हे एकमेव स्वयंभू पूर्णपीठ मानलं जातं. लोकश्रुतीनुसार, प्रभू श्रीरामांनी स्वतःच्या हस्ते येथे शनिदेवाची मूर्ती स्थापन केली. काशीखंड, रामायण, महाभारत आणि लीलावती या ग्रंथांमध्ये या स्थळाचा संदर्भ सापडतो.
रामायण काळात, सीतेच्या शोधात असताना प्रभू रामचंद्र अनकाई किल्ल्यावर अगस्ती ऋषींच्या भेटीस गेले. अगस्ती ऋषींनी त्यांना मार्गदर्शन केलं की, “रावणावर विजय मिळवायचा असेल तर साडेतीन शनिपीठांची स्थापना करावी.” या मार्गदर्शनानंतर राम ‘नशरथपूर’ म्हणजेच सध्याच्या नस्तनपूरला आले आणि येथे शनिदेवाची पूजाअर्चा करून मूर्तीची स्थापना केली.
श्री शनिदेव मंदिरातील पूजाविधी व यात्रा
दररोज सकाळी ८ वाजता पूजाअर्चा, अभिषेक व आरती केली जाते. संध्याकाळी ६ वाजता पंचोपचार पूजन होते. शनि अमावस्या, शनैश्वर जयंती, आणि श्रावण मासात येथे लाखोंच्या संख्येने भक्तांची गर्दी होते.
विशेषतः:
- शनैश्वर जयंती: वैशाख वद्य अमावस्येस साजरी केली जाते.
- फाल्गुन अमावस्या: एक दिवसाचा सप्ताह, कीर्तन व भजनासह.
- मार्गशीर्ष शुद्ध ५ ते २: ज्ञानेश्वरी आणि १००८ गाथा पारायण.
- श्रावण शनिवारी: महाअभिषेक पूजा.
खोजा नाईक आणि नस्तनपूर किल्ला
नस्तनपूरचं ऐतिहासिक महत्त्वही कमी नाही. येथे राजा खोजा नाईक याने एक भक्कम किल्ला उभारला. शनि भक्त असलेल्या खोजाच्या नांगराला एकदा परिसाचा स्पर्श होऊन सोन्यासारखं झळकू लागलं. त्यानंतर मिळालेल्या संपत्तीच्या आधारे त्याने किल्ला बांधला.
या किल्ल्याबाबत विशेष दंतकथा प्रचलित आहेत — जसे की इंग्रजांशी संघर्ष, भुयारातून झालेली सुटका, आणि विहिरीतील गूढता.
किल्ल्याचं भव्य वैभव
- किल्ला ३-४ मजली, २०० फूटांपेक्षा उंच
- मजबूत तटबंदी
- मूर्ती: गणपती, महादेव, आसरा, म्हसोबा, खंडेराव, देवी
- घोड्यांचा मोठा गोठा (खोजा घोड्यांचा व्यापारी होता)
- पायविहीर, न्हाणीघर व अप्रतिम दगडी काम
- मस्जिदवजा वास्तूचीही उपस्थिती
वास्तू गणेश आणि परिसरातील देवता
किल्ला बांधण्यापूर्वी खोजा नाईकने गणपतीची स्थापना केली, ज्याला आज ‘वास्तू गणेश’ म्हणून ओळखले जाते. ३०-३५ वर्षांपूर्वी ही मूर्ती पुनश्च प्रकट झाली असून नवसाला पावणारा मानला जातो. सलग पाच बुधवार दर्शन घेतल्यास इच्छा पूर्ण होते, असा भक्तांचा अनुभव आहे.
नैसर्गिक आणि मानव निर्मित आपत्तीपासून रक्षण
इतिहासात अनेक देवस्थाने आक्रमणाला बळी पडली, पण नस्तनपूर शनिमंदिरावर कधीच कोणतंही आक्रमण झालं नाही, ही गोष्टच त्याच्या जागृततेचं आणि पवित्रतेचं प्रतीक आहे. तसेच, भूकंप, वादळं किंवा इतर आपत्तीही यावर परिणाम करू शकल्या नाहीत.
पर्यटन व धार्मिक विकासासाठी संधी
या किल्ल्याचं संवर्धन केल्यास, नस्तनपूर धार्मिक पर्यटनाचे महत्त्वाचे केंद्र बनू शकते. महाराष्ट्र शासनाने हा किल्ला दुरुस्त करून खुला केल्यास, संपूर्ण भारतातून पर्यटक येथे ओढले जातील.
शेतमालाची मोफत जाहिरात करण्यासाठी कृषी क्रांती ला अवश्य भेट द्या
ref: wikipedia, http://www.shanimandirnastanpur.com/