रामदासी संप्रदायाची वीस लक्षणें

लक्षणे – ३१ ते ३५

३१
छत्रसुखासनी अयोध्येचा राजा । नांदतसे माझा मायबाप ॥१॥
माझा मायबाप त्रिलोकीं समर्थ । सर्व मनोरथ पूर्ण करी ॥२॥
पूर्ण प्रतापाचा कैवारी देवांचा । नाथ अनाथांचा स्वामी माझा ॥३॥
स्वामी माझा राम योगियां विश्राम । सांपडले वर्म थोर भाग्य ॥४॥
थोर भाग्य ज्याचें राम त्याचें कुळी । संकटीं सांभाळीं भावबळें ॥५॥
भावबळें जेहीं धरिला अंतरीं । तया क्षणभरी विसंबेना ॥६॥
विसंबेना कदा आपुल्या दासासी । रामी रामदासीं कुळस्वामी ॥७॥

३२
काया हे काळाची घेऊनी जाणार । तुझेनी होणार काय बापा ॥१॥
काय बापा ऐसें जाणोनी नेणसी । मी माझें म्हणसी वायावीण ॥२॥
वायावीण शीण केला जन्मवरी । दंभ लोकाचारी नागवण ॥३॥
नागवण आली परलोका जातां । लोकिक तत्वता येंही लोकीं ॥४॥
केली नाहिं चिंता नामीं कानकोडें । आतां कोण्या तोंडें जात आहे ॥५॥
जात आहे सर्व सांडूनि करंटा । जन्मवरी ताठा धरूनियां ॥६॥
धरूनीयां ताठा कासया मरावें । भजन करावें दास म्हणे ॥७॥

३३
पूर्ण समाधान इंद्रियदमन । श्रवण मनन निरंतर ॥१॥
निरंतर ज्याचे हृदई विवेक । उपासना येत कोची धन्य ॥२॥
धन्य तोचि येक संसारीं पाहातां । विवेकें अनंता ठाइं पाडी ॥३॥
ठाईं पाडी निजस्वरूप आपुलं । असोनी चोरलें जन्मोजन्मीं ॥४॥
जन्मोजन्मीं केलें पुण्य बहुसाल । तरीच घडेल संतसंग ॥५॥
संतसंग जया मानवा आवडे । तेणें गुणें घडे समाधान ॥६॥
समाधान घडे सज्जनाच्या संगें । स्वरूपाच्या योगें रामदासीं ॥७॥

३४
साधु आणी भक्त व्युत्पन्न विरक्त । तपोनिधी शांत अपूर्वता ॥१॥
अपूर्वता जनीं शुद्ध समाधानी । जनाचे मिळणीं मिळों जाणें ॥२॥
मिळों जाणे जना निर्मळवासना । अंतरिं असेना निंदाद्वेष ॥३॥
निंदाद्वेष नसे जनीं लक्ष असे । जेथें कृपा वसे सर्वकाळ ॥४॥
सर्वकाळ जेणें सार्थकीं लाविला । वंश उद्धरीला नामघोषें ॥५॥
नामघोष वाचे उच्चारीं सर्वदा । संतांच्या संवादा वांटेकरी ॥६॥
वाटेकरी जाला सायुज्यमुक्तीचा । धन्य तो दैवांचा दास म्हणे ॥७॥

३५
विश्रांतीचें स्थळ स्वरूप केवळ । द्वैततळमळ जेथें नाहिं ॥१॥
जेथें नाहिं काया नाहिं मोह माया । रंका आणी राया सारिखेंची ॥२॥
सारिखेंची सदा सर्वदा स्वरूप । तेंच तुझें रूप जाण बापा ॥३॥
जाण बापा स्वयें तूंची आपणासी । सोहंस्मरणासी विसरतां ॥४॥
विसरतां सोहं स्मरण आपुलें । मग गुंडाळलें मायाजाळीं ॥५॥
मायाजाळीं तुझा तूंची गुंतलासी । यातना भोगिसि नेणोनीयां ॥६॥
म्हणोनीयां होईं सावध अंतरीं । सोहं दृढ धरीं दास म्हणे ॥७॥

लक्षणे – ३६ ते ४०

३६
आम्हां तुम्हा मुळीं जाली नाहिं तुटी । तुटिवीण भेटी ईच्छीतसा ॥१॥
ईच्छीतसा नसतां वियोग । तुम्हां आम्हां योग सर्वकाळ ॥२॥
सर्वकाल तुम्ही आम्ही येकेस्थळीं । वायां मृगजळीं बुडों नयें ॥३॥
बुडों नये आतां सावध असावें । रूप वोळखावें जवळीच ॥४॥
जवळीच आहे नका धरूं दुरी । बाह्यअभ्यंतरीं असोनीयां ॥५॥
असोनि सन्निध वियोगाचा केद । नसोनीयां भेद लाऊं नये ॥६॥
लाऊं नये भेद माईक संबंदी । रामदासीं बोधीं भेटी जाली ॥७॥

३७
तुम्ही आम्ही करूं देवाचा निश्चयो । जया नाहीं लयो तोची देव ॥१॥
देव हा अमर नित्य निरंतर । व्यापूनी अंतर देव आहे ॥२॥
देव आहे सदा सबाह्य अंतरीं । जीवा क्षणभरी विसंबेना ॥३॥
विसंबेना परी देवासी नेणवे । म्हणोनीयां धांवे नाना मती ॥४॥
नाना मती देव पाहतां दिसेना जंव तें वसेना ज्ञान देहीं ॥५॥
ज्ञान देहीं वसे तया देव दिसे । अंतरीं प्रकाशे ज्ञानदृष्टी ॥६॥
ज्ञानदृष्टी होतां पाविज अनंता । हा शब्द तत्वता दास म्हणे ॥७॥

३८
अनंताचा अंत पाहावया गेलों । तेणें विसरलों आपणासि ॥१॥
आपणा आपण पाहतां दिसेना । रूप गंवसेना दोहिंकडे ॥२॥
दोहींकडें दे आपणची आहे । संग हा न साहे माझा मज ॥३॥
माझा मज भार जाहला बहुत । देखत अनंत कळों आला ॥४॥
कळों आला भार पहिला विचार । पुढें सारसारविचारणा ॥५॥
विचारणा जाली रामीरामदासीं । सर्वही संगासी मुक्त केलें ॥६॥
मुक्त केलें मोक्षा मुक्तीची उपेक्षा । तुटली अपेक्षा कोणी येक ॥७॥

३९
पूर्वपक्ष भेद सिद्धांत अभेद । संवाद विवाद समागमें ॥१॥
समागमें आहे सर्व अनुमान । कल्पनेचें रान जेथें तेथें ॥२॥
जेथें तेतें पूर्ण ब्रह्म कोंडाटलें । दृश्यहि दाटलें कल्पनेचें ॥३॥
कल्पनेचें दृश्य करि कासाविस । नाहिं सहवास सज्जनाचा ॥४॥
सज्जनाचा वास संदेहाचा नास । विचारें विलास जेथें तेथें ॥५॥
जेथें तेथें आहे देव निरंजन । तन मन धन त्यासी पावो ॥६॥
तन मन धन तो जगजीवन । आत्मनिवेदन रामदासीं ॥७॥

४०
कोण्ही येकें आधीं देवसी भजावें । तेणें पदे ठावें सर्व कांहिं ॥१॥
सर्व कांहिं चिंता देवची करीतो । स्वयें उद्धरीतो सेवकासी ॥२॥
सेवकासी काय कळे देवेंविण । साधनाचा शीण वाउगाची ॥३॥
वाउगाची शीण हें आलें प्रचीती । दे आदिअंती सांभाळितो ॥४॥
सांभाळितो देव तेथें जाला भाव । देवची उपाव सेवकांसी ॥५॥
सेवकांसी कांहिं न चले उपाय । दाखविली सोये साभिमानें ॥६॥
साभिमानें सोये देव धन्य होये । सहज उपाये दास म्हणे ॥७॥

लक्षणे – ४१ ते ४५

४१
देव त्वां घेतला मत्स्यअवतार । कासव डुकर कासयासी ॥१॥
कासयासी देवें कपट करावें । खुजटची व्हावें बळीचेथें ॥२॥
बळीचेथें नाना कपट करावें । मतेसी मारावे कासयासी ॥३॥
कासयासी वाळी उगाची मारिला । मिथ्या शोक केला वनांतरीं ॥४॥
वनांतरी शोक चोरी घरोघरीं । देव परद्वारी म्हणताती ॥५॥
म्हणताती बोध्य जाला निःसंगळ । कलंकी दुरूळ दास म्हणे ॥६॥

४२
निरूपणीं जनीं लाभे सर्व काहिं दुजे ऐसें नाहिं पाहों जातां ॥१॥
साराचेंही सर वेदां अगोचर । ते लाभे साचार निरूपणें ॥२॥
दाखवीतां नये बोलिलें न जाये । त्याची कळे सोये निरूपणें ॥३॥
मनासी नाकळे मीपणा नाडळे । तें गुज निवळे निरूपणें ॥४॥
व्यत्पत्तीचें कोडें तर्काचें सांगडें । तें जोडें रोकडें निरुपणें ॥५॥
मन हें चंचळ तें होय निश्चळ । साधनाचें फळ साद म्हणे ॥६॥

४३
तूं काय जालासी अगा निरंजना । आम्हां भक्तजना सांभालावें ॥१॥
सांभाळावें सदा बाह्यअभ्यंतरीं । आम्हां क्षणभरी सोडूं नये ॥२॥
सोडूं नको वायांगुप्त कां जालासि । देवा देखिलासी संतसंगें ॥३॥
संतसंगें गुप्त होउनी पाहिलें । संगत्यागें जालें दरूशण ॥४॥
दरूशण जालें तेची ते जाणती । नसोनी असती कल्पकोडी ॥५॥
कल्पकोडी जाडी जाली निर्गुणाची । दास म्हणे कैची देहेबुद्धी ॥६॥

४४
माणसाचें ब्रह्म होतें कोणेपरी । ऐसं तूं विचारीं आलया रे ॥१॥
आलया माणुस हें कोणा म्हणावें । बरें हें जाणावें शोधूनीयां ॥२॥
शोधूनीयां पाहतां स्थूळाचा चाळक । सूक्ष्माचा येक मनप्राण ॥३॥
मनप्राणेंविण हें कांहिं घडेना । हेंच आणा मना विवेकी हो ॥४॥
विवेकी हो तुम्ही विवेक पाहावा । संसाराचा गोवा कोण करी ॥५॥
कोण करीतसे सर्वहि करणी । दास निरूपणीं सावधान ॥६॥

४५
सावधान व्हावे विवेका पाहावें । वायोच्या स्व्भावें सर्व कांहिं ॥१॥
सर्व कांहिं घदे वायोची करीतां । वायो पाहां जातां आडळेना ॥२॥
आडळेना वायो आकाशीं विराला । कर्ता काय जाला अंतरीचा ॥३॥
अंतरीचा सर्व विवेक पाहातां । ब्रह्मरूप आतां सहजची ॥४॥
सहजची जालें विचारानें केलें । माणूस पाहीलें शोधुनीयां ॥५॥
शोधुनी या जीत माणूस पाहावें । वर्म पडे ठावें दास म्हणे ॥६॥

लक्षणे – ४६ ते ५०

४६
अलभ्याचा लाभ अकस्मात जाला । देव हा वोळला येकायेकीं ॥१॥
येकायेकीं सुख जाहलें येकट । व्यर्थ खटपट साधनाची ॥२॥
साधनाची चिंता तुटली पाहातां । वस्तुरूप होतां वेळ नाहिं ॥३॥
वेळ नाहिं मज देवदरूशना । सन्मुखची जाणा चहूंकडे ॥४॥
चहूंकडे मज देवाचे स्वरूप । तेथेंमाझें रूप हारपलें ॥५॥
हारपले चित्त देवासी चिंतीतां । दास म्हणे आतां कोठें आहे ॥६॥

४७
रामभक्तीविण अनु नाहिं सार । साराचेंही सार रामनाम ॥१॥
कल्पनाविस्तारू होतसे संव्हारू । आम्हां कल्पतरू चाड नाहिं ॥२॥
कामनेलागुनि विटलासे मनु । तेथें कामधेनु कोण काज ॥३॥
चिंता नाहिं मनीं राम गातां गुणी । तेथें चिंतामणी कोण पुसे ॥४॥
कदा नाहीं नाश स्वरूप सुंदरे । तेथें काय हिरे नासीवंत ॥५॥
रामदास म्हणे रामभक्तीविणें । जाणावें हें उणें सर्व कांहिं ॥६॥

४८
नमूं वक्रतुंडा स्वरूपें प्रचंडा । स्थूळ हे ब्रह्मांडा विराटाचें ॥१॥
विराटाचें सत्य पाताळीं चरण । तेथें अधिष्ठान त्रिविक्रमा ॥२॥
त्रिविक्रम स्थूळ तें सप्तपाताळ । कटमहितळ विराटाचें ॥३॥
विराटाचें रोम गुल्मलता द्रुम । सर्व नद्या नेम नाडीचक्रें ॥४॥
नाडीचक्र नद्या सप्तही सागर । जाणावें उदार विराटाचें ॥५॥
विराटाचा पोटीं क्षुधेचा प्रबळ । तोची दावानळ सागरीचा ॥६॥

४९
कर्ता येक देव तेणें केलें सर्व। तयापासीं गर्व कामा नये ॥१॥
देहे हें देवाचें वित्त कुबेराचे । तेथें या जीवाचें काय आहे ॥२॥
देता देवविता नेता नेवविता । कर्ता करविता जीव नव्हे ॥३॥
निमित्ताचा धणी केला असे प्राणी । पाहातां निर्वाणीं जीव कैचा ॥४॥
लक्षुमी देवाची सर्व सत्ता त्याची । त्याविण जीवाची उरी नाहिं ॥५॥
दास म्हणे मना सावध असावें । दुश्चीत नसावें सर्व काळ ॥६॥

५०
आलया देवाची वात चुकलासी । म्हणोनी आलासी संवसारा ॥१॥
संवसारीं दुखें करीसी रूदन । चुकलें भजन राघवाचें ॥२॥
राघवाची भक्ती नेणतां विपत्ती ॥ तुज अधोगती जन्म जाला ॥३॥
जन्म जाल अपरी वेगीं सोये धरीं । सत्वर संसारीं मोकळीक ॥४॥
मोकळीक होये भक्तिपंथें जातां । वाक्य हें तत्वता दास म्हणे ॥५॥

लक्षणे – ५१ ते ५५

५१
माझा स्वामी आहे संकल्पापरता । शब्दीं कैसी आतां स्तुती करूं ॥१॥
स्तुतीं करूं जातां अंतरला दुरी । मीतूंपणा उरी उरों नेंदी ॥२॥
उरों नेंदी उरी स्वामीसेवकपण । येकाकी आपणा ऐसें केलें ॥३॥
केलें संघटण कापुरें अग्नीसी । तैसी भिन्नत्वासी उरी नाहीं ॥४॥
उरी नायिं कदा रामी रामदासा । स्वयें होय ऐसा तोची धन्य ॥५॥

५२
जेथें तेथें देव नाहीं रिता ठाव । ऐसा माझा भाव अंतरीचा ॥१॥
अंतरीचा देव अंतरीं जोडला । विकल्प मोडला येकसरा ॥२॥
येकसरा लाभ जाला अकस्मात । ब्रह्म सदोदीत सर्वां ठायीं ॥३॥
सर्वां ठाईं ब्रह्म पंचभूत भ्रम । साधुसंगें वर्म कळों आलें ॥४॥
कळों आलें वर्म आत्मनिवेदनें । ज्ञानें समाधान रामदासीं ॥५॥

५३
संसारीचें दुःख बहुसाल होतें । तें जालें परतें विचारानें ॥१॥
विचारानें सर्व संग वोरंगला । रामरंग जाल असंभाव्य ॥२॥
असंभाव्य सुख मर्यादेवेगळें । विचाराच्या बळें तुंबळलें ॥३॥
तुंबळलें सर्व चंचळ निश्चळ । द्वैत तळमळ तेथें नाहिं ॥४॥
तेतें नाहिं दैन्य वस्तु सर्वमान्य । तयासी अनन्य देवदास ॥५॥

५४
माया हे असार वस्तु आहे सार । कळें विचार साधुसंगें ॥१॥
साधुसंगें संग भंगे साधकांचा । सिद्ध साधकाचा होत आहे ॥२॥
होतसे साधक बरें विवरतां । विवेकें थिरतां परब्रह्मीं ॥३॥
परब्रह्मीं माया पाहातां दिसेना । येर निरसेना कांहीं केल्यां ॥४॥
कांहिं केल्यां तरी कांहिं होत नाहिं । आत्मज्ञानें पाहिं दास म्हणे ॥५॥

५५
माझीया देहाचें सांडणें करीन । तुज वोवाळीन चारी देहे ॥१॥
चारी देहे त्यांची व्यर्थ थानमानें । कुर्वंडी करणें देवराया ॥२॥
देवराया जीवें प्राणें वोवाळीन । हृदईं धरीन रात्रंदिवस ॥३॥
रात्रंदिवस मज देवाची संगती । तेची मज गती सर्वकाळ ॥४॥
सर्वकाळ माझा सार्थक जाहला । देव सांपडला भक्तपणें ॥५॥

लक्षणे – ५६ ते ६०

५६
माजा देहे तुज देखतां पडावा । आवडी हे जीवा फार आहे ॥१॥
फार होती परी पुरली पाहातां । चारी देहे आतां हारपले ॥२॥
हारपले माझे सत्य चारी देहे । आतां निःसंदेहे देहातीत ॥३॥
देहातीत जाले देहा देखतांची । चिंतीलें आतांसी सिद्ध जालें ॥४॥
सिद्ध जालें माझें मनीचें कल्पीलें । दास म्हणे आले प्रत्ययासी ॥५॥

५७
उतावेळ चित्त भेटीचें आरत । पुरवीं मनोरथ मायबापा ॥१॥
रात्रंदिवस जीव लागलास झासा । उच्चाट मानसा वाटतसे ॥२॥
पराधीन जीणें काये करूं रामा । नेईं निजधामा माहियेरा ॥३॥
तुजवीण रामा मज कोण आहे । विचारूनी पाहे मायबाप ॥४॥
रामी रामदास बहु निर्बुजला । मीतूपणा ठेला बोळउनी ॥५॥

५८
राघवाचें घरीं सदा निरूपण । श्रवण मनन निजध्यास ॥१॥
निजध्यासें सत्य प्रचीत बाणली । साक्षात्कारें जाली सायुज्यता ॥२॥
स्वायुज्यता मुक्ती विवेकें पाहावी । अंतरीं राहावी विचारणा ॥३॥
विचारणा सारासार थोर आहे । अनुभवें पाहें साधका रें ॥४॥
साधका रें साध्य तूंची तूं आहेसी । रामी रामदासीं समाधान ॥५॥

५९
ज्ञाता ज्ञान ज्ञेये ध्याता ध्यान ध्येये । बोधें साध्य होये साधक तो ॥१॥
साधकु तो वस्तु होउनी राहिला । दृश्य द्रष्टा गेला हारपोनी ॥२॥
हारपोनी गेलें कार्य तें कारण । ठाकलें मरण येणें जाणें ॥३॥
येणें जाणें गेलें निरूपणासरिसें । ब्रह्म निजध्यास ब्रह्मरूप ॥४॥
ब्रह्म रूपातीत अच्युत अनंत । दास म्हणे संतसंग धरा ॥५॥

६०
राजा सांडूनीया प्रजांचा सेवक । त्यासी कोणी येक रागिजेल ॥१॥
रागेजेना कोण्ही राव वोळगतां । तैसें भगवंता वोळगावें ॥२॥
वोळगावें भावें देवा निर्गुणा । भजतां गुणासी नाश आहे ॥३॥
नाश आहे गुणा पाहावें निर्गुणा । योगियांच्या खुणा वोळखाव्या ॥४॥
वोळखतां खूण श्रवण मननें । आत्मनिवेदनें दास म्हणे ॥५॥

लक्षणे – ६१ ते ६५

६१
सर्व धर्म कर्म हातींचें सांडावें । सत्वर धुंडावें शाश्वतासे ॥१॥
शाश्वतासी ठाईं पाडावें विवेके । निरूपणें येकें साधुसंगें ॥२॥
साधुसंगें बोध साधूनीयां घ्यावा । वेगची करावा चमत्कार ॥३॥
चमत्कारें आतां प्रचीत बाणावी । स्थिती वोळखावी सज्जनाची ॥४॥
सज्जनाची स्थिती सज्जन जाणती । साधकांसी गजी दास म्हणे ॥५॥

६२
तीर्थें व्रतें तपें ज्यालागी शिणावें । त्यासी कां नेणावें विवेकानें ॥१॥
विवेकानें अविवेकची करावा । निस्चयो धरावा बहुविधा ॥२॥
बहुविध जरी बाणला निश्चयो । त्यासी होये लयो वेळ नाहिं ॥३॥
वेळ नाहिं बहु रूप संव्हारतां । शाश्वत पाहतां आडळेना ॥४॥
आडळेना जंव दिसेना लोचना । ठाउकें सज्जना दास म्हणें ॥५॥

६३
सृष्टीची रचना सर्वत्र पाहाती । विवेकें राहाती ऐसे थोडे ॥१॥
ऐसे थोडे जन जया आत्मज्ञान । नित्य निरंजन वोळखीला ॥२॥
वोळखीला देव वोळखीला भक्त । वोळखीला मुक्त योगीराज ॥३॥
योगीयांसी योग आहे निरंतर । वियोगें इतर वर्तताती ॥४॥
वर्तताती ऐसें कदा न करावें । सार्थक करावें दास म्हणे ॥५॥

६४
सृष्टी नांदताहे सर्व लोक पाहे । तयांवरी आहे परब्रह्म ॥१॥
परब्रह्म आहे निर्मळ निश्चळ । चंचळ चपळ सृष्टी नांदें ॥२॥
सृष्टी नांदें तेंची शोधवें अंतर । नित्य निरंतर वोळखावें ॥३॥
वोळखावें निजगुज वेदबीज । सहजीं सहज सदोदीत ॥४॥
सदोदीत देव येर सर्व माव । ऐसा अभिप्राव दास म्हणे ॥५॥

६५
माझा कुळस्वामी कैलासीचा राजा । भक्तांचीया काजा पावतसे ॥१॥
पावतसे दश भुजा उचलून । माझा पंचानन कईवारी ॥२॥
कैवारी देव हा व्याघ्राच्या स्वरूपें । भूमंडळ कोपें जाळूं शके ॥३॥
जाळूं शके सृष्टी उघडीतां दृष्टी । तेथे कोण गोष्टी इतरांची ॥४॥
इतरांची शक्ती शंकराखालती । वांचविली क्षिती दास म्हणे ॥५॥

लक्षणे – ६६ ते ७०

६६
आरंभी वंदीन अयोध्येचा राजा । भक्तांचीया काजा पावतसे ॥२॥
महासंकटीं निर्वाणीं । रामनाम वाणी उच्चारितां ॥२॥
उच्चारीतां राम होय पापक्षय । पुण्याचा निश्चय पुण्यभूमी ॥३॥
पुण्यभूमी पुण्यवंतांसीं आठवे । पापीया नाठवे कांहिं केल्यां ॥४॥
कांहिं केल्यां तुझें मन पालटेना । दास म्हणे जना सावधान ॥५॥

६७
द्रव्य दारा जनी कदा नव्हे धणी । तसें नाम वाणी असों द्यावें ॥१॥
रात्रंदिवस द्रव्यदारेंचें चिंतन । तैसें लावी मन राघवासी ॥२॥
राघवासी मन लागितां आनंद । तेणें तुटे खेद संसारीचा ॥३॥
संसारीचा केद संसारिकां होय । जया नाहिं सोय राघवाची ॥४॥
राघवाची सोय पुर्वपुण्यें होय । अंतीचा उपाय दास म्हणे ॥५॥

६८
देवाचीये पोटीं आयुष्याच्या कोटीं । ऐशा किती सृष्टी होती जाति ॥१॥
होते एजाती किती रंक जीव जंतु । अप्री तो अनंतु जैसा तैसा ॥२॥
जैसा तैसा देव आम्हां सांपडला । संदेह तुटला फुटायाचा ॥३॥
फुटायाचा भाव फुटोनियां गेला । थोर लाभ जाला शाश्वताचा ॥४॥
शाश्वताचा लाभ रामीं रामदासीं । कल्पांती तयासी भय नाहिं ॥५॥

६९
धन्य माझें भाग्य जालें सफळीत । देव सप्रचीत जेथें तेथें ॥१॥
जेथें तेथें देव येर सर्व माव । माझा अंतर्भाव निवळला ॥२॥
निवळला भाव निर्गुणीं लागतां । विवेकें जाणतां नित्यानित्य ॥३॥
नित्यानित्य बरें शोधुनि पाहिलें । मन हें राहिलें समाधानें ॥४॥
समाधानें मन जाहालें उन्मन । शुद्ध ब्रह्मज्ञान रामदासीं ॥५॥

७०
माझें मीतूंपण विवेकानें नेलें । देवाजीनें केलें समाधान ॥१॥
मी देह म्हणतां केल्या येरझारा । चुकविला फेरा चौर्‍यासीचा ॥२॥
आपुल्या सुखाचा मज दिल्हा वांटा । वैकुंठीच्या वाटा कोण धांवे ॥३॥
देवासी नेणतां गेले बहु काळ । सार्थकाची वेळ येकायेकी ॥४॥
येकायेकी येक देव सांपडला । थोर लाभ जाला काय सांगों ॥५॥

लक्षणे – ७१ ते ७५

७१
कुग्रामीचा वास आयुष्याचा नाश । विद्येचा अभ्यास तेथें कैंचा ॥१॥
तेथे कैंचा देव कैचा तेथे धर्म । कर्माकर्म कळेचीना ॥२॥
कळेना परीक्षा चातुर्यमर्यदा । लागतसे सदा पोटधंदा ॥३॥
पोटधंदा नीच जनाची संगति । तेथें कैंची गती विवेकाची ॥४॥
विवेकाची गती सज्जनसंगती । दास म्हणे स्थिती पालटावी ॥५॥

७२
देवा तुझी पागा थोर देते दगा । धान्य वस्त्रें कीं गा नासीयेलीं ॥१॥
नासीयेलीं घरें पाडिली विवरें । घरांत उकीरें ढीग केलें ॥२॥
ढीग केले रानीं वनीं ते पर्वती । मोकाटें हिंडती चहुंकडे ॥३॥
चहुंकडे तया वेर्थ बाळगीसी । तुंहि लवंडसी क्षणक्षणा ॥४॥
क्षणक्षणा देवा रागहि येतोसी । दास म्हणे ऐसी स्थिती नव्हे ॥५॥

७३
पिंपळाची भक्ती केल्यां नव्हे मुक्ती । उगेची फिरती दुराशेनें ॥१॥
दुराशेची फेरी घेती नानापरी । कामना अंतरीं धरूनीयां ॥२॥
धरूनीयां भाव माईकची माव । तेणें मुख्यदेव अंतरला ॥३॥
अंतरला देव असोनी अंतरीं । दंभ लोकाचरी लोकलाज ॥४॥
लोकलाज कांहिं सेवट करीना । जन्म चुकवीना दास म्हणे ॥५॥

७४
शिमग्याचा खेळ बोंबेचा सुकाळ । बोलणें बाष्फळ जेथें तेथें ॥१॥
जेथें तेथें भंड उभंड वाचाळी । राख माती धुळी शेणकाला ॥२॥
शेणकाला पाणी तडक मारिती । तेथें न्यायनीती कोठें आहे ॥३॥
आहे तेथें आहे विचारूनि पाहे । बाष्फळ न साहे नेमकासी ॥४॥
नेमकाचा संग भाग्याचा उदयो । दास म्हणे जयो प्रपत होतो ॥५॥

७५
संसाराची आलें देवासी चुकलें । प्राणी आलें गेलें वायांविण ॥१॥
वायांविण सीण केला जन्मवरी । मायामोहपुरी वाहोनियां ॥२॥
वाहोनियां जीवें भोगिली आपदा । आत्महित कदा केलें नाहिं ॥३॥
केलें नाहिं आतां ऐसें न करावें । विवेकें भरावें निरूपणीं ॥४॥
निरूपणीं सारासार विचारणें । दास म्हणे येथें समाधान ॥५॥

लक्षणे – ७६ ते ८०

७६
श्रवण ह्मणिजे ऐकतची जावें । बरें विवरावें ग्रन्थांतरीं ॥१॥
ग्रन्थांतरीं कळे तें मुखें बोलावें । कीर्तन जाणावें याचें नंव ॥२॥
नांव घ्यावें साचें सर्वदा देवाचें । तिसरें भक्तीचे लक्षण हे ॥३॥
लक्षण चौथीचें तें ऐसे जाणावें । पाउले सेवावें सद्गुरूचे ॥४॥
गुरूदेवपूजा तेची ते अर्चन । साहावें वंदन नमस्कार ॥५॥
नमस्कार कीजे सर्व दास्यभावें । भक्तीचें जाणावें लक्षण हें ॥६॥
लक्षण हें सख्य आठवें भक्तीचें । सांगावें जीवीचें देवापासीं ॥७॥
देवापासी होतां उरेना मीपण । आत्मनिवेदन रामदासीं ॥८॥

७७
आरंभी वंदीन बिघ्नविनाशक । मुख्य देव येक कळावया ॥१॥
कळावया कांहिं आपुलें स्वहीत । सत्क्रिया विहित वेदाधारें ॥२॥
वेदाधारें क्रिया ज्ञान प्रचीतीचें । तरीच मनाचें समाधान ॥३॥
समाधान होतें श्रवणमननें । सगुणभजनें अनुतापें ॥४॥
अनुतापें त्याग तोची येक योग । देवाचा संयोग दास म्हणे ॥५॥

७८
जाणावा तो ज्ञानी पूर्ण समाधानी । निसंदेह मनीं सर्वकाळ ॥१॥
मिथ्या देहभान प्रारब्धा आधीन । राखे समाधान पूर्णपणें ॥२॥
आवडिनें करी कर्मउपासना । सर्वकाळ ध्यानरूढ मन ॥३॥
जाणे ब्रह्मज्ञान स्वयें उदासीन । मानितो वमन द्रव्यदारा ॥४॥
पदार्थाची हाणी होतां नये कोणी । जयाची करणी बोलाऐसी ॥५॥
दास म्हणे धन्य सर्वांसी जो मान्य । जयाचा अनन्य समुदाव ॥६॥

७९
जाणावा तो योगी सदा वीतरागी । अहंभाव त्यागी अंतरींचा ॥१॥
स्वजन स्वदेश सांडुनि उदास । तेणें आशापाश तोडियेला ॥२॥
रमा सरस्वती वैभव व्यत्पत्ती । ज्ञानबळें चित्तीं चाड नाहीं ॥३॥
पूर्णी पूर्णकाम तेणें जो निःकाम । विषयांचा श्रम तुच्छ केला ॥४॥
विवेकाचें बळ जाहलें प्रबळ । बाह्य मायाजाळ त्यागियेला ॥५॥
धन्य तो पैं दास संसारी उदास । तया रामदास मानितसे ॥६॥

८०
लाज हे पापिणी लागलीसे पाठीं । तेणें नव्हे भेटी राघवाची ॥१॥
राघवाची भेटी तरीच लाहिजे । कीर्तनीं राहिजे क्षण येक ॥२॥
क्षण येक मन राघवीं असावें । दुश्चित नसावें सर्वकाळ ॥३॥
सर्वकाल गेला देवा न भजतां । कैसे परी आतां परलोक ॥४॥
परलोकीं पुण्यशीळ होती धन्य । रामदासी मान्य हरिभक्ती ॥५॥

लक्षणे – ८१ ते ८५

८१
दुर्जना दुर्जना होय समाधान । येकांमेकां मानें भेटताती ॥१॥
दुधगा चालीला वृंदावना भेटी । काळकुट पोटीं भरूनियां ॥२॥
आगीयाचे भेटी मिरगोड चालिलें । येकमेकां आलें प्रेम दुणें ॥३॥
आरांटी बोरांटी रिंगणी सराटीं । काचकुहिरी भेटी भेटों आल्या ॥४॥
सेबी सागरगोटी निवडंग वाघांटी । कांटी आली भेटी दास म्हणे ॥५॥

८२
सोहं हंसा म्हणिजे तो मी तो मी ऐसें । हें वाक्य विश्वा विवरावें ॥१॥
विवरावें अहं ब्रह्मास्मि वचन । ब्रह्म सनातन तूंची येक ॥२॥
तूंचि येक ब्रह्म हेंचि महावाक्य । परब्रह्मीं ऐक्य अर्थबोध ॥३॥
अर्थबोध रामी रामदास जाला । निर्गुण जोडला निवेदनें ॥४॥

८३
राघवाची कथा पतीतपावन । गाती भक्तजन आवडीनें ॥१॥
राघवाच्या गुणा न दिसे तुळणा । कैलासीचा राणा लांचावला ॥२॥
देवांचे मंडण भक्तांचें भूषण । धर्मसंरक्षण राम येक ॥३॥
रामदास म्हणे धन्य त्यांचें जीणें । कथानिरूपणे जन्म गेला ॥४॥

८४
संगती सज्जन कतानिरूपण । सगुणे पाविजेतें ॥१॥
सगुणाची भक्ती केल्या होय मुक्ती । ऐसें वेदश्रुती बोलतसे ॥२॥
भक्तिविणें ज्ञान कदा पाविजेना । हें वाक्य सज्जना अंतरीचें ॥३॥
रामदास म्हणे साराचेंहि सार । सर्वांसी आधार भक्तिभाव ॥४॥

८५
घडेना नसे भाव त्या भक्ति कांहीं । नसे भक्ति न्या मुक्ति होणार नाहीं । म्हणोनी मना भक्ति ते सार आहे । विवेकें अती शांतिं होऊनि राहे ॥१॥

लक्षणे – ८६ ते ९०

८६
भावेंविण भक्ती भक्तीविण मुक्ती । मुक्तीवीण शांति आढळेना ॥१॥
भावें भक्ती सार भक्ती भावें सार । पावे पैलपार विश्वजन ॥२॥
भावभक्तीविण उद्धरला कोण । यालागी सगुण भक्तीभाव ॥३॥
रामदास म्हणे दक्ष ज्ञानी जाणे । भक्तीचीये खुणे पावईल ॥४॥

८७
भजनरहित ज्ञानें मोक्ष होणार नाहीं । सकळ निगम त्यंचें सार शोधूनि पाहीं । सगुणभजन मागें रक्षिलें थोरथोरीं । अधम नर तयांचें ज्ञान संदेहकारी ॥१॥

८८
भक्तीविण ज्ञान त्या नांव अज्ञान । जाणती सज्ञान संतजन ॥१॥
पायाविणें थोर केलें दामोदर । पावतां संव्हार वेळ नाहिं ॥२॥
तारूविण नांव तो नव्हे उपाव । ठाकवेना ठाव पैलथडी ॥३॥
रामदास म्हणे शुद्ध उपासनें । विश्रांती पावणें केवी घडे ॥४॥

८९
भजन रघुविरांचें पाहातां सार आहे । अगणित तुळणा हें सर्व कांहीं न साहे । भुषण हरिजनाचें ध्यान योगीजनाचें । स्वहित मुनिजनाचें गूज हें सज्जनाचों ॥१॥

९०
राघवाची भक्ती ज्ञानाचे मंडण । भक्तांचें भूषण राम येक ॥१॥
नलगे पिंडज्ञान नलगे तत्त्वज्ञान । राघवाचें ध्यान आठवितां ॥२॥
शब्दज्ञान पोथी वाचितां प्रबळे । मागुतें मावळे क्षण येका ॥३॥
रामीरामदासी राघवाची भक्ती । तेथें चारी मुक्ती वोळंगती ॥४॥

रामदासी संप्रदायाची वीस लक्षणें समाप्त .