आपुलिये खुणें आपणपे दावी - संत ज्ञानेश्वर महाराज अभंग ३४९

आपुलिये खुणें आपणपे दावी – संत ज्ञानेश्वर महाराज अभंग ३४९

आपुलिये खुणें आपणपे दावी ।
कीं सगुणबुंथी चोख मदवी ।
ऐसा सुंदर गोपवेष ।
कीं तत्त्वमस्यादि सौरसु जेथें
श्रुति नेति नेति ठेल्या पायीं ।
तो तूं सगुण निर्गुणी निजानंदें
सहजचि कळे विदेहीं रया ॥१॥
एक म्हणतां दुजे नाहीरे तेथें
शून्य तूं सांगसी काई ।
निरशून्य तें आतां सगुण ते
निराळलें तेथें हे कल्पना काई रया ॥२॥
नामरुपछंद गोडी ऐसी इंद्रियांची आवडी ।
परतोनि पाहे घडिघडी तोचि तूं ॥
तेथें आठऊ ना विसरु ।
परी तोचि गा तूं थोरु
ऐसा निर्धाराचा धीरु धरी ॥
ऐसें जाणोनिया जरी सांडी मांडी करिसी ।
तरी पावसी कोण येरझारी रया ॥३॥
तोचि तूं जगदात्मा विसावा घडि
क्षण न विसंबावा ।
हाचि होऊनि रहावा प्राण माझा ॥
म्हणोनि धीरु धीरु
बापरखुमादेविवरा विठ्ठला आतां ।
प्रपंचीं न गुंते साचे आम्हा
जितांचि मरणें कां मेलिया
कल्पकोडी जिणें धरि
या निवृत्तिची आंत रया ॥४॥

अर्थ:-

हे भगवंता, तूं आपल्या स्वरूपबोधाचे वर्म जे तुझे निर्गुण स्वरूप ते तूं दाखवितोस व लागलीच सगुण स्वरूपाचे मादवी म्हणजे उत्तम वस्त्र पांघरून तूं गोपवेषाने दिसतोस तुझ्या पायी तत्त्वमस्यादि श्रुति न इति, न इति म्हणजे जगत्कार्यही परमात्मा नव्हे व त्या जगताचे कारण जी माया तीही परमात्मा नव्हे असे म्हणून तुझ्या स्वरूपाचे ठिकाणी लय पावल्या, तोच तूं सगुण निर्गुणरूप सहजानंद एकच विदेही आहेस असे कळून येते. ज्या तुझ्याठिकाणी दुसरेपणाचा संबंध नाही. तिथे एक म्हणणे तरी काय शोभणार? कांहीच म्हणणे शोभत नसेल तर शून्यवाद म्हणजे निरात्मवाद तरी कसा सांगता येईल? निरशून्य म्हणजे निर्गुण चिदाकाशस्वरूप परमात्मा तोच तूं सगुण झाला आहेस तुझ्या स्वरूपाच्या ठिकाणी सगुण निर्गुण ह्या कल्पना व्यर्थ आहेत. इंद्रियांना तुझ्या सगुण नामरूपाच्या आवडीमुळे छंद लागला आहे. पुन्हा वारंवार परतून पाहिले तर जो निर्गुण तोच तूं सगुण तुझ्या स्वरूपाच्या ठिकाणी आठव किंवा विसरही तूंच अशा थोर निर्धाराचा धीर करून जाणले असतां संसारांत वाटेल तितकी सांडी मांडी उलाढाली केली तरी जन्ममरणाच्या येरझारीत कोण सापडणार ?जीवांना समाधानाचे ठिकाण तूं एक जगदात्मा आहेस.म्हणून तुला एक क्षणभरही विसंबणार नाही व तुझ्या चिंतनांत अंतर पडू देणार नाही.कारण तूं आमचा प्राण आत्माच आहेस असे समजून हळू हळू चिंतनाने, माझे पिता व रखुमादेवीचे पती श्रीविठ्ठल त्याच्याशी ऐक्य निश्चय केला तर आता प्रपंचात तूं खात्रीने गुंतणार नाहीस उलट तुला असे वाटेल की आम्हाला लोकदृष्ट्या जीवंतपणा हेच पारमार्थिक दृष्ट्या मरण आहे. किंवा लोकदृष्ट्या मेलो तरी कोट्यवधी कल्पपर्यंत आमचे जगणेच आहे. याचा अर्थ आपण अमर आहोत असा तुझा निश्चय होईल व असाच निश्चय श्रीगुरू निवृत्तीरायांचे मनांत निश्चित आहे. असे माऊली सांगतात.