मन हें लोंधलें प्रपंचा विसरलें - संत ज्ञानेश्वर महाराज अभंग ३५९

मन हें लोंधलें प्रपंचा विसरलें – संत ज्ञानेश्वर महाराज अभंग ३५९

मन हें लोंधलें प्रपंचा विसरलें ।
मीपण गेलें तुजमाजी ॥
तूं आम्हां गोसावी सुखादि क्षेम न ठेवी ।
आपली सुखपदवी देई भोगूं ॥
तेथूनि वेगळें होतां प्राण जाईल आतां ।
नामाचा न व्हावा वियोगु रया ॥१॥
तुझें नाम ध्यान कीर्तन आतां ।
न विसंबे सर्वथा तुझिया पायां ॥
पायापासूनि वृत्ति माथां चढे ।
ह्रदयीं धरिलासि सबाह्य रया ॥२॥
ऐसिया वृत्ति ध्यान ध्यावों
कां माझें मन ।
होय तुज समान मीपण नाहीं ॥
अनंत गोवळु अलगटु दावितासी
नेटपाटु काय वानूं तुझी सुरपदवी ।
ठाण त्रिभंगी देखोनी देवढें सुंदर
आठवू विसरु हा नाहीं रया ॥३॥
तोचि तूं आतां वेगळेपणें पाहतां ।
इंद्रियाची सत्ता वर्तविता ॥
कीं परतोनि पाहातां प्रपंच निमाला ।
तुजमाजी तेथें नातळे द्वैतभावो ॥
बापरखुमादेविवरा विठ्ठलु पाहतां ।
पाहणें निमोनियां उरे रया ॥४॥

अर्थ:-

हे कृष्णा तुझ्या सगुण स्वरूपाच्या ठिकाणी मन लुब्ध होऊन प्रपंचाचे भान नष्ट झाले. आणि माझे मीपण तुझ्यामध्ये एकरूप झाले. तू सर्वांचा आत्मा असून स्वामी आहेस तुझ्या सुखाची भेट देण्यास अंतर करू नकोस तुझ्या देवपणाच्या पदवीचे सौख्य मला भोगू दे. तुझ्या स्वरुपाहून जर मी वेगळा झालो तर माझा प्राणच जाईल याकरिता तुझ्या नामाचा वियोग मला होऊ नये. तुझ्या नांवाचे ध्यान व गुणाचे कीर्तन चुकू देणार नाही, व तुझ्या पायाचा विसर केव्हाही होऊ देणार नाही या तुझ्या पायापासूनच निवृत्तिरुप मोक्षाच्या माथ्यांवर मी चढेन. म्हणून सबाह्य तुला हृदयांत धरला आहे. अशा निवृत्तिच्या ध्यानामध्ये माझे मन निमग्न होऊन राहिले तर तुझ्यासारखाच परमात्मरूप मी होईन, अनंत गवळ्यांच्या मुलामध्ये तूंच भिन्न भिन्नरुपाने दिसतोस त्याचा थाट माट काय वर्णन करावा, अशी तुझी शक्ति विलक्षण आहे. ‘देहुडे’ म्हणजे तीन ठिकाणी वाकडे झालेले तुझे सुंदर रूप आहे. त्या तुझ्या सुंदर रुपाच्या ठिकाणी आठव किंवा विसर हे दोन्ही धर्मही नाहीत. सगुण किंवा निर्गुण रुपाने तूच एक असून सर्व इंद्रियांचा चालक आहेस. तुझ्या स्वरुपाचा विचार केला तर सर्वांचा लय तुझ्या ठिकाणी आहे. असा निश्चय होऊन द्वैतभाव उरत नाही. रखुमादेवीचे पती व माझे पिता श्रीविठ्ठल, त्याचे यथार्थ ज्ञान झाले असता, पाहाणाऱ्यांच्या ठिकाणचा पाहाणेपणा नाहीसा होऊन केवळ सत्तामात्र एक परमात्माच अवशेष असतो. असे माऊली म्हणतात.