संत एकनाथ अभंग २७८१ते३०१२ – संत एकनाथ गाथा
कथेकरी
२७८१
वरीवरी दावी भक्ति । अंतरीं असे कामासक्ति ॥१॥
माझें घर माझें कलत्र । माझें गोत्र माझा पुत्र ॥२॥
ऐसा प्रपंची गुंतला । तयावरी काळघाला ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । काळ वंदितसें चरण ॥४॥
२७८२
अंतरीं शुद्ध नाहीं भाव । वरी मिरवी वैराग्य ॥१॥
जळो जळो त्याचें ज्ञान । काय नटाचें भाषण ॥२॥
टिळा टोपी दावी सोंग । बकध्याना मिरवी रंग ॥३॥
शरण एका जनादनीं । त्याचा मंत्र न घ्यावा कानीं ॥४॥
२७८३
अंतरीं भरला दृढ काम । वरीवरी दावीतसे नेम ॥१॥
जैसें फळ वृंदावन । परी अंतरीं कडुं पूर्ण ॥२॥
सदा वाहे तळमळ चित्त । वरीवरी दावी परमार्थ ॥३॥
एका शरण जनार्दनीं । ऐसे नर पापखाणी ॥४॥
२७८४
किती काकुलती यावें । किती वेळां फजीत व्हावें ॥१॥
न भीचि तो यमदंडा । जैसा मेंढा मातलासे ॥२॥
भलतिया वरी धांवें । श्वान जैसें ते स्वभावें ॥३॥
एका जनार्दनीं जाण । वाहतो देवाची तो आण ॥४॥
२७८५
किती बोलूं किती सांगूं । नायकती त्यांचा न सरे पांगु ॥१॥
जातां न राहाती आडवाटे । मोडती काटें कर्मधर्म ॥२॥
वाउगे पंथें असती जनीं । तसे मांडणी गुंतू नका ॥३॥
एका जनार्दनीं लडिवाळ । पूर्ण कृपाळू संतांचा ॥४॥
२७८६
पंडितांच्या वचना द्यावें अनुमोदन । परि होत नोहे जाण तेणें कांहीं ॥१॥
शास्त्रीयाचे वचना द्यावें अनुमोदन । परि हित नोहे जाण तेणें कांहीं ॥२॥
वेदांताच्या वचना द्यावें अनुमोदन । परि हित नोहे जाण तेणें काहीं ॥३॥
पुराणिकांचे वचनीं द्यावें अनुमोदन । परि हित नोहे जाण तेणें काहीं ॥४॥
संताच्या वचना द्यावें अनुमोदन । एका जनार्दनीं तेणें हित होय ॥५॥
२७८७
पवित्र अंतर शुद्ध कर मन । तेणें घडें जाण सर्व कर्म ॥१॥
वेदयुक्त मंत्र जपतां घडें पाप । मी मी म्हणोनी संकल्प उठतसे ॥२॥
यज्ञादिक कर्में घडतां सांग । मी मी संसर्ग घडतां वायां ॥३॥
दानधर्मविधी धरितां शुद्ध मार्ग । मी मी म्हणतां याग वायां जाय ॥४॥
एका जनार्दनीं मीपणा टाकून । करी कृष्णार्पण सर्वफळ ॥५॥
२७८८
समूळ कमानेतें दंडावें । मग शिरादिक मुंडावे ॥१॥
अंतरीं अनिवार कामना । विरक्ति तो दाखवी जनी ॥२॥
नाम गर्जता हे होटी । एका जनार्दनीं काम पळे नेहटी ॥३॥
२७८९
आलासी पाहुणा नरदेहीं जाणा । चुकवी बंधनापासूनियां ॥१॥
वाउगाची सोस न करी सायास । रामनामें सौरसा जप करी ॥२॥
यज्ञयागादिकक न घडतां साधनें । न्युन पडतां पतन सहज जोडे ॥३॥
एका जनार्दनीं चुकवी येरझार । करीं तूं उच्चार रामनाम ॥४॥
२७९०
तूं नायकसी कवणाचें । बोलतां नये बहु वाचें । तुझें तुज हिताचें । वर्म आम्हीं सांगूं ॥१॥
होई सावध झडकरी । नको पडुं आणिके भरीं । वायांची धांवसी दिशाभरी । श्रमूं निर्धारीं तुजची ॥२॥
ब्रह्मज्ञानाची भरोवरी । वाउगी न करी निर्धारी । कर्म अकर्म आधीं सारी । मग निर्धारीं सुख पावे ॥३॥
जेणें तुष्टे जनार्दन । हेंचि करी पां साधन । शरण एका जनार्दन । वाउगा शीण न करी ॥४॥
२७९१
जेथें कष्टें न लभे ज्ञान । आधीं पाहिजे समाधान । योगयाग तपाचें नाहीं कारण । शांति क्षमा दया जाण मुख्य धरी ॥१॥
आणिक नको रे साधन । वायां शीण ब्रह्माज्ञान । आम्हीं मुखीं गाऊं रामकृष्ण । हेंचि समाधान आमुचें ॥२॥
आलिया जन्माचें सार्थक । जन्मजरा निवारुं दुःख । कायावाचामनें संतसेवा देख । दुजा हेतु नाहीं मनीं ॥३॥
जन तोचि जनार्दन । साक्षी तया लोटांगण । एका जनार्दना शरण । कायावाचामनेंसी ॥४॥
२७९२
ममता ठेवूनि घरीदारीं । वायां कां जाशी बाहेरीं ॥१॥
आधीं ममत्व सांदावें । पाठीं अभिमानी सहजी घडे ॥२॥
ममता सांडी वांडेकोडें । मोक्षसुख सहजी घडे ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । ममता टाकी निर्दाळून ॥४॥
२७९३
लज्जा अभिमान टाकूनि परता । परमार्थ सरतां करी कां रें ॥१॥
वादक निदक भेदक ऐसें त्रिविध । याचा टाकूनि भेद भजन करी ॥२॥
एका जनार्दनीं त्रिविधापारता । होऊनि परमार्था हित करीं ॥३॥
२७९४
रस सेविल्यासाठीं । भोगवी जन्माचिया कोटी ॥१॥
रसने आधीन सर्वथा । रसनाद्वारें रसु घेतां ॥२॥
जंव रसना जिंतिली । तंव वाउगीच बोली ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । रस रसना जनार्दन ॥४॥
२७९५
उपाधि या नांव भूतांचा तो द्वेष । तो तूं या निःशेष सांडीं बापा ॥१॥
सर्वांठायीं देव जगीं तो भरला । व्यापूनियां ठेला जळीं स्थळीं ॥२॥
काम अकाम सकाम निष्काम । हे सोपें उपाय साधकांसी ॥३॥
आसन ध्यान धारण तें ध्येय । हे सोपे उपाय साधकांसी ॥४॥
दंडन मुंडन नको तीर्थाटन । एका जनार्दन हृदयीं धरीं ॥५॥
२७९६
जिव्हा रस चाखी अवलोकी नेत्र । प्रेरक पवित्र आत्माराम ॥१॥
बोलतसे मुख त्वचे कळे स्पर्श । प्रेरक परेश आत्माराम ॥२॥
सुखदुःख ज्ञान होतसे पैं चित्ता । प्रेरक पंढरीनाथविण नाहीं ॥३॥
घ्राणा परिमळ ऐकती श्रवण । प्रेरक नारायण सर्वसाक्षी ॥४॥
हस्तें घेणें देणें चरणीं गमन । प्रेरक ईशान आत्माराम ॥५॥
ज्याच्या सत्ताबळें हाले वृक्षपान । प्रेरक भगवान सर्वांचा तो ॥६॥
एका जनार्दनीं पाय हे धरावे । ध्यान हें करावें हृदयीं त्याचें ॥७॥
२७९७
वैराग्य प्रथम असावी शांती । तेणें विरक्ति अंगीं जोडे ॥१॥
हेंचि मुर्ख वर्म साधतां साधन । येणें जनार्दन जवळी असे ॥२॥
उपासना मार्ग हेंचि कर्मकांड । हेंचिक जें ब्रह्मांड जनीं वनीं ॥३॥
हेचि देहस्थिति विदेह समाधी । तुटती उपाधी कर्माकर्म ॥४॥
एका जनार्दनीं शांति क्षमा दया । यांविण उपाय उपाधी ते ॥५॥
२७९८
सत्य असत्य दोनीं देहींच भासत । तेणेंचि नासत सर्व काम ॥१॥
एकासी वंदावें एकासी निंदावें । ऐसिया भावा काय सत्य तें मानावें ॥२॥
देह जातो गोष्टी असत्य न बोलूं । सर्वज्ञ विठ्ठ्लू म्हणों आम्हीं ॥३॥
सत्य असत्याची वार्ता नको देवा । एका जनार्दनीं जीवा हेंचि प्रेम ॥४॥
२७९९
असत्याचा शब्द नको वाचे माझें । आणिक हो का वोझें भलतैसें ॥१॥
परि संतरज वंदीन मी माथां । असत्य सर्वथा नोहे वाणी ॥२॥
अणुमात्र रज डोळां न साहे । कैसा खुपताहे जन दृष्टी ॥३॥
एका जनार्दनीं असत्याची वाणी । तोचि पापखाणी दुष्टबुद्धि ॥४॥
२८००
एक एक मंत्र करिती अनुष्ठान । परि विठोबाचे चरण दुर्लभ ते ॥१॥
एक एक तीर्था करिती प्रदक्षिणा । परि विठोबाचे चरण दुर्लभ ते ॥२॥
एक एक ग्रामी करिती भ्रमण । परि विठोबाचे प्राप्ती दुर्लभ ते ॥३॥
एका जनार्दनीं सत्संगावांचुनीं । परि विठोबाची मिळणी दुर्लभ ते ॥४॥
२८०१
नाही नामासी साधन । निरहार न उगे उपोषण । नको दंडन मुंडन । सुखे वाचे आठवी ॥१॥
काया कष्ट नको कांहीं । देश विदेशासी न जाई निवांतची ठायीं । बैसोनिया जपे ॥२॥
नको वित्त धन नाश । होउनी देहींच उदास । एका जनार्दनीं नाश । नको करूं शरीराचा ॥३॥
२८०२
स्नान दानाचें एक फळ । त्याहुनी नामाचें सुफळ । कोटी गुणें विशाळ । पुण्य हातां चढतसे ॥१॥
धन्य धन्य नाम श्रेष्ठ । गाय अखंड नीळकंठ । आणिक श्रेष्ठ श्रेष्ठ । नाम मुखीं जपताती ॥२॥
नाम त्रिभुवनीं साजिरें । नाम पावन गोजिरें । एक जनार्दनीं निर्धारें । सांगें ब्राह्मा उभारूनी ॥३॥
२८०३
जप जाप्य तप नको अनुष्ठान । पंचाग्नि साधन नको ॥१॥
नको तीर्थाटन नको मंत्रावळी । वेदशास्त्र जाळीं गुंतुं नको ॥२॥
नको आत्मस्थिती नको ब्रह्माज्ञान । नको अष्टांग साधन नको वायां ॥३॥
नको यंत्रमंत्र नको रे कल्पना । भ्रांती भूली जाणा नको नको ॥४॥
नको तूं करूं सायास धरी पा विश्वास । एका जनार्दनीं पाहें डोळां ॥५॥
२८०४
ज्याचें नाम स्मरतां कलिकाळ ठेंगणा । तया नारायणा विसरले ॥१॥
करिती पूजन आणि कांची स्तुती । दैन्यवाणे होती अंतकाळीं ॥२॥
एका जनार्दनीं तयाचें बंधन । कोण करील खंडन जन्म कर्मा ॥३॥
२८०५
न लगे न लगे जीवाचा तो नाश । नाम गांता उल्हास माना चित्तीं ॥१॥
पंचाग्नि साधन नको धूम्रपान । योगयाग तपन नको कांहीं ॥२॥
सुखें वाजवा टाळी मुखीं नामघोष । पातकांचा नाश कल्पकोडी ॥३॥
एकाजनार्दनीं नाम एक समर्थ । तेणें स्वार्थ पुरे सर्व जीवां ॥४॥
२८०६
जों जों धरसी वासना । तों तों नोहे रे उगाणा । पंढरीचा राणा । ध्यानामाजीं आणिक ॥१॥
हेंचि सर्व साधनांचें सार । नको व्युप्तत्तीचा भार । या वचनीं निर्धार । धरी संतपायीं ॥२॥
नको योगयाग तप । वाउगा मंत्र खटाटोप । येणें न धाये माप । जन्मजरा मृत्युचे ॥३॥
नको पडूं याचे भरी । वाचे म्हणे कृष्ण हरी । एका जनार्दनीं निर्धारी । निष्पाप होसी तूं ॥४॥
२८०७
नको करुं कर्माकर्म । तुम्हां सांगतों मी वर्म । श्रीरामाचें नाम । अट्टाहास्यें उच्चारा ॥१॥
तेणें तुटेल उपाधी । निरसेल भेदबुद्धी । होईल सत्वशुद्धी । भक्तिलागीं देवाच्या ॥२॥
त्रिविधतापांचें दहन । कामक्रोधांचें नाशन । होईल प्रसन्न । चित्त रामप्रसादें ॥३॥
एका जनार्दनीं नेम । नित्य वाचे रामनाम । कैवल्याचें धाम । प्राप्त होय तत्काळ ॥४॥
२८०८
साधावया स्वरुपसिद्धी । सिद्ध साधका समाधी । बैसोनि ध्यानस्थ बुद्धी । परी तो हरी न सांपडे ॥१॥
धन्य धन्य वैष्णवसंग । खेळे तेथे पांडुरंग । कीर्तनीं नाचतसे स्वयंभ । सदा काळ सर्वदा ॥२॥
घेतां नाम धांवे विठ्ठल । नको तप नको मोल । न लगती कष्ट बहुसाल । तो कृपाळु दीनांचा ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । भक्तीस तुष्टें नारायन । त्यांचे करितां चिंतन । आपोआप येतसे ॥४॥
वेदोपासक – ब्राह्मण – ब्रह्मकर्म- पूजा – योग- समाधि- उपदेश.
समाधी योग
२८०९
गुरु जनार्दन सांगे राममंत्र । पूजावे पवित्र द्विजवर ॥१॥
जोडिली संपदा ब्राह्मणासी द्यावी । अखंड करावी चरणसेवा ॥२॥
ब्राह्मणाचें तीर्थ जे नर सेविती । हरिहर येती वंदावया ॥३॥
ब्राह्मणाचें तीथ ज्या नर मस्तकीं । सायुज्यता मुक्ति पायां लागे ॥४॥
एका जनार्दनीं मुक्ति हे तो वाव । भजा हे भूदेव कोटी जन्मीं ॥५॥
२८१०
जनार्दनें आम्हां सांगितलें गुज । पूजावे हे द्विज आवडीनें ॥१॥
मुखीं ज्याच्या तोचि नारायण । भिन्नभाव जाण भावूं नको ॥२॥
भाविकांहि भिन्न तयासी दंडिती ।रवरव भोगिती कुळांसहित ॥३॥
एका जनार्दनीं ब्राह्मणांची पूजा । चुकवील खेपा संसारींच्या ॥४॥
२८११
ब्राह्मणवाक्यबळें वेदू नेमी जगा । येरव्ही राहे उगा थोटावला ॥१॥
ब्राह्मण तो ब्रह्मा ब्राह्मण तो ब्रह्मा । जयाचेनि कर्माकर्म दाटुगें जगीं ॥२॥
ब्रह्मावाक्याची राणीव तैं शास्त्राची जाणीव । येरव्हीं नुसतें पवे पाषाणाचें ॥३॥
ब्राह्मण वचनार्थ यागकर्म समर्थ । येरव्ही ते समस्त जीत ना मेली ॥४॥
जिवाचें जीवपण शिवाचें शिवपण । याहुनी ब्रह्मापुर्ण ब्राह्मणक वाक्य ॥५॥
पाठ नाहीं पोट नाहीं ब्रह्मा ते निघाट । हाही अनुभव स्पष्ट ब्राह्मणवचनें ॥६॥
ब्रह्मा तें निर्मळ संसार तो मृगजळ । हेंही होय विव्हळ ब्राह्मणवचनें ॥७॥
एका जनार्दनीं ब्राह्मण पूर्ण बोधु । जाणे तया बाधूं न शके कर्माकर्म ॥८॥
२८१२
शम दम तप शौच आणि क्षमा । आर्जव तो प्रेमा ज्ञानालागीं ॥१॥
आत्मा अनुभव वेदीं सत्य भाव । ब्राह्मण स्वभाव कर्म ऐसें ॥२॥
ब्राह्मणाच्या ठायीं गुण शुद्ध सत्त्व । वसे ब्रह्मातत्त्व तया चित्तीं ॥३॥
सर्वांभुतीं दया असे तयापाशीं । विटला उपाधीसी सर्वभावें ॥४॥
एकाजनार्दनीं ऐसे हे ब्राह्मण । तयांचे चरण नित्य वंदूं ॥५॥
२८१३
ब्राह्मणा स्वधर्मक नित्य नैमित्तिक । व्हावे उपासक वेदांलांगीं ॥१॥
स्नानसंध्या वंदन हेंचि नित्य कर्म । तैसेचि हें वर्म पितृतृप्ति ॥२॥
ब्रह्मायज्ञ आणि अग्नीची ते पूजा । तेणें अधोक्षजा पाविजेत ॥३॥
अतिथी आलिया तया अन्नदान । करावें तर्पण द्रव्ययोगें ॥४॥
भूतदया गाई पशूतें पाळावें । मुखीं उच्चारावें रामनाम ॥५॥
एका जनार्दनीं हेंचि कम नित्य । तेणें परब्रह्मा हातां चढे ॥६॥
२८१४
तयालागीं ज्ञानी म्हणती नैमित्तिक पितृ श्राद्धादिक जाणावें तें ॥१॥
संतांचें दर्शन ज्ञानियाची भेटी । उत्थापन अटी करणें लागे ॥२॥
एकादशी शिवरात्री प्रदोषादि । रामजयंत्यादि नाना पर्वे ॥३॥
नैमित्तिक ऐसेंक तयासी म्हणती । त्यायोगें पावती आत्मतत्वीं ॥४॥
एका जनार्दनीं यातें आचराल । तरीच पावाल चित्तशुद्धी ॥५॥
२८१५
नित्य कर्माचें लक्षण । स्नानसंध्या पितृतर्पण ॥१॥
ब्रह्मायज्ञ देवपूजा । करावी त्या अधोक्षजा ॥२॥
वैश्वदेव अतिथी पूजन । आचारांवें नित्य जाण ॥३॥
एका जनार्दनीं कर्म । तेंचि जाणा परब्रह्म ॥४॥
२८१६
ब्रह्मा जाणे ब्राह्मण याती । त्याची घडावी संगती ॥१॥
ब्राह्मण तयासी म्हणावे । त्याचे पायीं लीन व्हावें ॥२॥
गळां घालोनि सूत्रदोरी । म्हणविती ब्रह्माचारी ॥३॥
परी ब्रह्मा नाहीं ठावें । लोकां सांगतसे भावें ॥४॥
एका जनार्दनीं पूर्ण । ब्रह्मा जाणे तो ब्राह्मण ॥५॥
२८१७
कोणा ब्रह्मकर्म कळेना हें वर्म । नासिलें जीवन संध्या वेळें ॥१॥
धरिलें नासिक अनुभवावांचुनीं । त्रिपुटीस पाणी लावियेलें ॥२॥
डोळिया वंदना स्वीकारिले कान । तेथें वर्म कोण नेणवेची ॥३॥
हृदयावरी हात नाभीस लाउनी । डोळे ते झाकुनी नाश केला ॥४॥
करी प्रदक्षिणा गुरु गुह्माविण । व्यर्थ केला शीण वायां तो ॥५॥
वेळ चुकवुनी संध्या करी भलते वेळे । केलें अमंगळ ब्रह्माकर्म ॥६॥
फिरवितो मणी बुटबुटा ते होट । अजप तो कोठें स्थान नेणे ॥७॥
नेणे तो आचाट करी वेडेचार । काय तो गव्हार संध्या जाणे ॥८॥
एका जनार्दनीं चुकविला नेम । काय पशु अधम जन्मा आले ॥९॥
२८१८
असोनि ब्राह्मण । न करी जो संध्या स्नान ॥१॥
तो पातकी चांडाळ । अधम खळाहुनी खळ ॥२॥
वेदमंत्र न ये मुखा । सदा द्वेष निंदा देखा ॥३॥
नाहें श्राद्धसंकल्प घरीं । हिंडें सदा दारोदारीं ॥४॥
हरिनामीं न बैसे चित्त । लोकां पुराण सांगत ॥५॥
ऐसे पामर अभागी । तयांचे दोष कोण भंगी ॥६॥
एका जनार्दनीं नाम । वाचे होऊनी वदा निष्काम ॥७॥
२८१९
आम्ही ब्रह्मापुरींचे ब्राह्मण । यातिकुळ नाहीं लहान ॥१॥
आम्हां सोवळें वोवळें नाहीं । विटाळ न देखों कवणें ठायीं ॥२॥
आम्हां सोयरे जे जाहले । ते यातिकुळा वेगळे केले ॥३॥
एका जनार्दनीं बोधु । यातिकुळींचा फिटला संबंधु ॥४॥
२८२०
उचित अनुचित कळें तुम्हां । सदैव निर्दैव हासती ॥१॥
ऐशी राहे कर्मगती । वायां फजिती होती जगीं ॥२॥
कर्म सोडीना या नरा । करी आयुष्याचा मातेरा ॥३॥
एका जनार्दनीं निजसार । कर्म हिंडवी गिरिगव्हार ॥४॥
समाधी योग
२८२१
जें जें कर्म करावें या देहीं । भोगावें तेंही देहादेह ॥१॥
देहींचें कर्म देहींच भोगावें । वायां कां शिणावें हाव भरी ॥२॥
आपुलें संचित तैसा कर्मभोग । वाउगा उद्योग बोलून काय ॥३॥
एका जनार्दनीं कर्माची जे रेखा । न चुके सकळिकां भोग त्याचा ॥४॥
२८२२
विपरीत सुपरीत हा तो काळाचा विभाग । तेथें त्याग भोग करूनी काय ॥१॥
होणार तें होतें आपुलें न चले कांहीं । वायां दुःख पाहीं मानू नये ॥२॥
जी जी संचितीं लिहिलीसे रेखा । ती तों ब्रह्मादिकां न चुकेचि ॥३॥
एका जनार्दनीं वायां कां सायास । सुखदुःख लेश पूर्व कर्म ॥४॥
२८२३
सम आणि विषम हीं तो काळाची फळें । भोगिल्याविण बळें न सुटती कधीं ॥१॥
वाउगी कल्पना वाउगी कल्पना । वागविती मना परम मूर्ख ॥२॥
उसनें आणि ताना जीवा वाटे गोड । देतों तें लिगाड होय मग ॥३॥
एका जनार्दनीं हाही अनुभव । सुखदुःखा ठाव याचपरी ॥४॥
२८२४
जो कनकबीजें भुलविला । तो गाये नाचे उडे भला ॥१॥
शुद्धि नाहीं पा देहाचीं । सैरावैरा बोले वाचे ॥२॥
देह अभिमानें उन्मत्त । अतिकामें कामासक्त ॥३॥
ज्यासी विष चढलें गहन । तया करविती विष्ठापान ॥४॥
एका जनार्दनीं वर्म । हारपे तेणें कर्माकर्म ॥५॥
२८२५
आतां धर्माधर्म विचार । तो ऐका सविस्तर ॥१॥
शुद्र पतीत गृहींचें अन्न । एक रात्र पावन जाण ॥२॥
व्याघ्र – नख गज – दंत । अपवित्र जंव स्नेहयुक्त ॥३॥
पटतंतु स्वयें पुनीत । वायूनें शुद्ध उर्णावस्त्र ॥४॥
गोक्षीर पवित्र कास्यपात्रीं । तेंचि अपवित्र ताम्रपात्रीं ॥५॥
घृत पवित्र अग्नि संस्कारीं । अग्नि पवित्र ब्राह्मणमंत्री ॥६॥
वेद पवित्र गुरुमुखें । गुरुपवित्र निजात्मसुखें ॥७॥
पृथ्वी पवित्र जळ संस्कारी । जळ पवित्र पृथ्वीवरी ॥८॥
व्याघ्राजिन मृगाजिन । हें स्वाभाविक पवित्र जाण ॥९॥
एका जनार्दनीं निर्धार । मुख्य पवित्रता अंतर ॥१०॥
२८२६
गंगोदक तें पवित्र । येर कडु अपवित्र ॥१॥
दोनीं उदकें तंव सारखीं । शुद्ध अशुद्ध काय पारखीं ॥२॥
गंगा देवापासून जाली । येर काय मध्यवर्ती केली ॥३॥
शुद्धाशुद्ध हे वासना । शरण एका जनार्दना ॥४॥
२८२७
वेदान्त प्रतिपाद्य करावा हा धर्म । न करितां अधर्म सहज लागे ॥१॥
मुख्य चारी वर्ण यांचा पैं धर्म । न करितां अधर्म सहज लागे ॥२॥
जयां जे जे धर्म तयां तें तें कर्म । न करितां अधर्म सहज लागे ॥३॥
ब्राह्माणांचा धर्म संध्या षट्कर्म । न करितां अधर्म सहज लागे ॥४॥
शरणागताचें रक्षण क्षत्रियांचा धर्म । न करितां अधर्म सहज लागे ॥५॥
वैश्यांचा धर्म वैव्हारिक कर्म । न करितां अधर्म सहज लागे ॥६॥
शूद्रांचा धर्म सर्वभावें पूजन । एका जनार्दन तृप्ती तेणें ॥७॥
२८२८
अधर्में अदृष्टांचें चिन्ह । विपरीत वचन तें ऐका ॥१॥
भांडारीं ठेविला कापूर उडे । समुद्रामाजीं तारूं बुडे ॥२॥
ठक येवोनि एकान्ती । मुलाम्याचें नाणें देती ॥३॥
परचक्र विरोध धाडी । खणीत लावूनी तळघरें फोडी ॥४॥
पाणी भरे पेंवा आंत । तेणें धान्य नासे समस्त ॥५॥
गोठण शेळ्या रोग पडे । निमती गाईम्हशींचें वाडे ॥६॥
भूमीनिक्षेप करूं जाती । ते आपुल्याकडे धुळी वोढिती ॥७॥
बुद्धी सांगे वाडोवाड । तेथोनी तोंडी घाला दगड ॥८॥
ऐशी कर्माची अधर्म स्थिती । एका जनार्दनीं सोशी फजिती ॥९॥
२८२९
फणस खातां लागे गोड । तेथें अधिक खाय तोंड ॥१॥
सूर्या पूजितां पुण्य घडे । तेथें जे बेलपत्रीं चढे ॥२॥
ऐसा कर्माकर्म विनाश । गुण तेचि होती दोष ॥३॥
एका जनार्दनीं जाण । वायां दोषाचें हें चिन्ह ॥४॥
२८३०
जेणें घेतलेंसे विख । तया सर्प लाविती देख ॥१॥
जें केलें आपुलें आपण । जें भोगितां दुःख कोण ॥२॥
एका जनार्दनीं कर्म । कर्मामाजी घडे वर्म ॥३॥
२८३१
ज्यासी करणें चित्तशुद्धी । कर्में आचरावीं आधीं ॥१॥
तरीच होय मनः शुद्धी । सहज तुटती आधि व्याधि ॥२॥
चित्ताची स्थिरता । होय उपासने तत्त्वतां ॥३॥
चित्त झालिया निश्चळ । सहज राहील तळमळ ॥४॥
एकाजनार्दनीं मन । होय ब्रह्मारूप जाण ॥५॥
२८३२
जया करणें आत्महित । स्वधर्म आचरावा सतत ॥१॥
कर्मे नित्य नैमित्तिक । ब्रह्माप्राप्ति लागीं देख ॥२॥
तींचि नित्य आचरावीं । चित्तशुद्धि तेणें व्हावी ॥३॥
एका जनार्दनीं कर्म । इश भक्तीचें हें वर्म ॥४॥
२८३३
आलिया द्विजासी द्यावें अन्नदान । नसतां अभ्युत्थान द्यावें त्यासी ॥१॥
तेणें जोडे यज्ञ सर्व धर्म जाण । विन्मुख गेलिया पतन घडतसे ॥२॥
एका जनार्दनीं घडतां नमस्कार । तेणे हरिहर संतोषती ॥३॥
२८३४
देवातळींचें वस्त्र तें म्हणती अपवित्र । उदके भिजविलें तें जालें पवित्र ॥१॥
देवापरीस जळ सबळ केलें । ज्ञान तें दुर्बळ होऊनीं ठेलें ॥२॥
नीचाचेनी स्पर्शे देवो विटाळला । पाणीये प्रक्षाळुनी सोंवळा केला ॥३॥
एका जनार्दनीं साच नाहीं भाव । संशयची देव नाहीं केला ॥४॥
२८३५
कर्म धर्म ऐसा आहे । ब्रह्मी शोदूनियां पाहें ॥१॥
स्नान करावें ते कैसें । संध्या आपरुप असे ॥२॥
कैसा आहे ब्रह्मायज्ञ । मन अर्जवा तें नमन ॥३॥
एका जनार्दनीं भजे । कर्म धर्म सहज बुजे ॥४॥
२८३६
विचारीं पां धडफुडें । देह तंव केवळ जडमूढे । कर्मसंबधन तयाकडे । केवीं लागे ॥१॥
आत्मनीं न रिघे कर्म । कर्म केवळ श्रम । थिल्लरी जेवी सोम । चळी कांपे ॥२॥
देह जगत्व न लगे देहीं । अथवा न लगे आत्म्याच्या ठायीं । आतां कर्म तें मिथ्या पाहीं ॥३॥
भ्रमरुप वाढवितां कर्मठपण । ठकलें सज्ञान जन । एका जनार्दनीं कर्म भ्रमण । बोळवण रया ॥४॥
२८३७
कर्म केवळ देहाच्या माथां । आत्मा देही असोनि विदेहता । शेखीं म्हणती तत्त्वतां । कर्में बांधला आत्मा ॥१॥
आकाश जातां दळे । तैं कर्मीं ब्रह्मा आतळे । कर्म अकर्मा नातळे । परब्रह्मा रया ॥२॥
कर्माचें न कळे वर्म । तंव केवीं फळे परब्रह्मा । म्हणोनि न सोडीं श्रम । साधकासी ॥३॥
कर्माकर्म विवंचना । न कळे पैं सज्ञाना । एका शरण जनार्दना । परि तुझीच कल्पना रया ॥४॥
२८३८
कर्माच्या पोटीं भ्रम । कीं भ्रमाच्या पोटीं कर्म । हें दोहींचे न कळे वर्म । जाणत्यासी ॥१॥
घटीं उदक भरिलें । तेणें घटाकाश नव्हे बोले । कर्मीं ब्रह्मा संचलें । कर्मातीत ॥२॥
वाढवितां कर्मभ्रम । न कळे परब्रह्मा । मीमांसक धर्म । अनश्वर ॥३॥
कर्माची कर्मगती । न सोडी पुनरावृत्ति । निशेष कर्म निश्चिती । ब्रह्माप्राप्ती ॥४॥
निष्कर्म लभ्यते सिद्धी । हे कृष्णें उपदेशिलें कृपानिधी । तरी कर्माची कर्मबुद्धी । न सोडी आत्मा ॥५॥
कर्माचें निजकर्म । केवळ परब्रह्मा । एका जनार्दनीं मिथ्या । कर्मश्रम ॥६॥
२८३९
करूं जातां निजकर्म । कर्मक्रिया अति दुर्गम ॥१॥
कर्म केवळ देहाचे माथां । आत्मा देहीं विदेहता ॥२॥
कर्म अकर्माचें सांकडें । कांहीं न घेडी आत्म्याकडे ॥३॥
एका जनार्दनीं कर्म । देहांचे देहीं परब्रह्मा ॥४॥
२८४०
उदयो अस्तु मावळलें भान । कर्माकर्मीं सहज समाधान ॥१॥
कर्म तें गेलें करणें हारपलें । सहजीं पारुषले धर्माधर्म ॥२॥
उदयो अस्तुभान न देखे समाधान । अवघा जनार्दन जनीं वनीं ॥३॥
एका जनार्दनीं एकपणें कर्म । देहींच देह धर्म एकरूप ॥४॥
२८४१
वेदवाणी देवें केली । येर काय चोरापासून झाली ॥१॥
सकळ वाचा वदवी देव । कां वाढावा अहंभाव ॥२॥
ज्या ज्या वाणी स्तुती केली । ते तीक देवासी पावली ॥३॥
एका जनार्दनीं मातु । वाचा वाचक जगन्नाथु ॥४॥
२८४२
आब्रह्म भुवन एक । तर्पण जाहलें ऐक्य ॥१॥
कैसा होता हे ब्रह्मयज्ञ । ब्रह्मा दृष्टी ब्रह्मार्पण ॥२॥
सव्य अपसव्य न लगे जाण । पितरापितर जनार्दन ॥३॥
एका जानर्दनीं तिलोदक । ब्रह्मरुप तिन्हीं लोक ॥४॥
२८४३
कर्म करितां फलाशा वाढे । तें तें फल भोगणें घडे ॥१॥
कर्म करितां फळ बाधक । न करितां प्राप्त नरक ॥२॥
ऐशीं कर्माची रहाटी । सदैव देखे उफराटी ॥३॥
एका जनार्दनीं कर्म । तेथें कैंचा भवभ्रम ॥४॥
२८४४
कर्म करतां काहीं न कळे विचार । परि द्वेषाद्वेष संचार होतां असे ॥१॥
राजस तामस सात्विक तें देखा । उपाधी ते देखा मूळ जाणा ॥२॥
यथाविधी कर्म न घडे निश्चयें । उणें पडतां जाय पतनासी ॥३॥
एका जनार्दनीं नाम मुखीं गातां । सर्व कर्में तत्त्वतां घडती सांग ॥४॥
२८४५
नाना कर्माचियां लागतां पाठीं । भ्रमचि जगा होय शेवटीं ॥१॥
नोहे कर्म यथासांग वाउगाचि मग श्रम होय ॥२॥
जाय तळा येत वरी । बुडक्या परी बुडतसे ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । कर्म न करुं जाण ॥४॥
२८४६
संध्यावंदनीं प्रणव जपावा । वाच्य वाचकु प्रणव अवघा ॥१॥
कैसी संध्येसी साधिली संधी । देहीं हारपली देहबुद्धी ॥२॥
छंद ऋषि मंत्र उच्चार । तीं अक्षरीं झालें अक्षर ॥३॥
जपी जपमाळा मौनी । संध्या साधिली निज समाधानीं ॥४॥
सायं प्रातः माध्यान्हींक । तिहीं संधीं निःसंदेह एक ॥५॥
काळेंक काळ तीन चुळा पाणी । संध्या साधिली एका जनार्दनीं ॥६॥
२८४७
कर्म करसी तरी कर्मठचि होसी । परि निष्कर्म नेणसी कर्मामाजीं ॥१॥
ब्रह्मालागीं कर्म सांडणें हें कुंडें । पाय सांडोनि पुढें चालुं पाहसी ॥२॥
डोळ्यांची नव्हाळी घेवों जातां करतळी । पाहों जातां मुळीं पाहणेंचि नाहीं ॥३॥
एका जनार्दनीं सर्व कर्म पाहीं । सांडी मांडी नाहीं तये ठायीं ॥४॥
२८४८
कर्मक्रिया जेणें कळे । तोचि कर्मी कां नाकळे ॥१॥
काय करुनी कर्म सकळ । हरिप्राप्तीविण निष्फळ ॥२॥
कर्मीं ब्रह्मा प्रतीति नाहीं । तरी त्या कर्म केलें काई ॥३॥
एका जनार्दनीं कर्म । कर्मीं पाहे परब्रह्मा ॥४॥
२८४९
कोटी जन्म आम्हीं करूं हरिकथा । कर्मकांड माथां धरूनियां ॥१॥
ऐहिकादि कर्में करुनी सर्वदा । भजो जी गोविंदा निरंतर ॥२॥
यजन याजन करुनी अग्निहोत्र । पूजोनि पवित्र द्विजवर ॥३॥
एका जनार्दनीं कर्म ब्रह्मा एक । वेदान्ती विवेक बोलियेला ॥४॥
२८५०
मर्दुनी शंखासुरा हातें वागविसी कलीवरा । तेवीं निवटोनि अहंकारा । माझ्या वागविशी शरीरा ॥१॥
येथें नवल नव्हे पहा हो । माझा देहचि वागवे देवो ॥२॥
शंख वाजविशी नाना स्वरा । तें तंव न बाधी शंखासुरा ॥३॥
तैसी चेतउनी माझी गिरा । बोली बोलविता तूं खरा ॥४॥
कर्म कार्य कर्तव्यता । माझेनि नांवें तूंचि आतां ॥५॥
एका जनार्दनीं निजात्मता । कर्म करून नित्य अर्कता ॥६॥
२८५१
जाणतेपणें विधिनिषेध पोटीं । अज्ञान तें दृष्टी पळे दूर ॥१॥
अज्ञान बरवें अज्ञान बरवें । सज्ञान तें हावे बुडोनि जाये ॥२॥
अज्ञानें ज्ञान होतसे आपण । सज्ञानें मीतूपण घडतसे ॥३॥
एका जनार्दनीं अज्ञानाची बरा । सज्ञनाचा वारा नको मज ॥४॥
२८५२
आम्हां विधिनिषेधाचें नाहीं पैं कारण । नाम मुखीं स्मरण गोविंदाचें ॥१॥
घडेल तें घडो जोडेल तें जोडो । आम्हीं तों न सोडोंक रामकृष्ण ॥२॥
शरीर पतन घडे अनायासें । काय तें सायासें जतनेंचि ॥३॥
एका जनार्दनीं श्रीरामावांचुनीं । दुजा छंद मनीं हा न वाहे ॥४॥
२८५३
विधिनिषेध कवणेपरी । कार्या कारण ते परी ॥१॥
नाम जपतां सादर । विधिनिषेध पळे दूर ॥२॥
व्रत करा एकादशी । कंठीं मिरवा तुळशी ॥३॥
करा घोष हरिकथा । विधिनिषेध वंदीत माथां ॥४॥
एकपणें जनार्दनें । एका विधिनिषेध नेणें ॥५॥
२८५४
काय जाणों विधि- । निषेधाचे ते बुद्धी ॥१॥
आम्ही गाऊं नाम मुखें । नाचुं सुखें कीर्तनीं ॥२॥
न पडो भलतिया भरीं । वाचे म्हणों हरिहरी ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । विधिनिषेध गेला पूर्ण ॥४॥
२८५५
विधिनिषेध धरितां मनीं । सहजें कार्य होय हानीं ॥१॥
जें जें वेळे जें जें घडे । विधिनिषेध सर्व जोडे ॥२॥
अन्य नाहीं विचारणा । कार्यकारण सर्व जाणा ॥३॥
एका जनार्दनीं खूण । जाणते ते परिपुर्ण ॥४॥
२८५६
पूजा यथासांग पूर्ण । न घडे तरी संतपूजन ॥१॥
करितां ऐसा संकल्प । तेणें जोडे महातप ॥२॥
ध्यानीं ध्यातां संतचरण । होईल मना समाधान ॥३॥
ऐसा पूजेचा सोहळा । एका जनार्दनीं पाहे डोळां ॥४॥
२८५७
पूजा करूं तरी पूजे नाहीं ठाव । भाव धरूं तरी देवचि देव ॥१॥
करुं तरी पूजा कवणाचि सांगा । देवाविण जागा रिती कोण ॥२॥
एका जनार्दनीं पूजेसी नाहीं ठाव । अवघा व्यापला देवाधिदेव ॥३॥
२८५८
पूजेचे प्रकार असती सोळा बारा । ते मी दातारा नेणें कांहीं ॥१॥
म्हणवितां दास मनीं धरूनि आस । धरिलीसे कास जनार्दना ॥२॥
सायास संकट न करी व्रताचार । गाईन निरंतर जनार्दनु ॥३॥
एका जनार्दनीं शरआण मने वाचें । तया पूजनाचें सुख होय ॥४॥
२८५९
पूजा करुं कैशी देवा । वाचे आठवुं केशवा ॥१॥
हेचि माझी पूजाविधी । सर्व टाकिली उपाधी ॥२॥
घालूनि निर्मळ आसन । पूजुं संतांचें चरण ॥३॥
दृढ करूं भाव साचा । सदा छंद रामनामाचा ॥४॥
एका जनार्दनीं पूजा । सर्वभावें गरुडध्वजा ॥५॥
२८६०
देवपूजे ठेवितां भावो । तो स्वयेंचि जाला देवो ॥१॥
आता कैसेनी पूजुं देवा । माझी मज होतसे सेवा ॥२॥
अन्न गंध धूप दीप । तेंही माझेंचि स्वरुप ॥३॥
एका जनार्दनीं करी पूजा । तेथें पूज्य पूजकू नाहीं दुजा ॥४॥
समाधी योग
२८६१
पूजन तो एक पुरे । वाचे स्मरे रामनाम ॥१॥
नको गंधाक्षता तुळशी । मुखीं नाम अहर्निशीं ॥२॥
धूप दीप नैवेद्य तांबूल । सदा वाचे नाम बोल ॥३॥
आर्ती धूपार्ती अक्षता । राम गाऊं निःसीमता ॥४॥
एका जनार्दनीं शरण । सहज पूजा घडे जाण ॥५॥
२८६२
सहजची पूजा पुरे । श्रम वाउगांची उरे ॥१॥
आठवीन वेळोवेळां । केशवा माधव गोपाळा ॥२॥
मंत्रस्नान विभूती । मुखीं राम जपविती ॥३॥
नाहीं आणीक काम । वाचे म्हणे रामनाम ॥४॥
एका जनार्दनीं बरवी । पूजा करीन देवदेवीं ॥५॥
२८६३
देवांचें पूजन । घडतां रामस्मरण ॥१॥
हेचि एका पूजा सार । वायां कासया पसर ॥२॥
करुं बैसे देवपूजे । मनीं भाव आन दुजे ॥३॥
ऐसें पूजेचें लक्षण । सांगें एका जनार्दन ॥४॥
२८६४
बरवी ती पूजा । जेणें पावे अधोक्षजा ॥१॥
मुखीं नाम वाहे टाळी । पूजा केली उत्तम हे ॥२॥
तुळशीमाळा गोपिचंद । पूजा छंद हाची मनीं ॥३॥
व्रत करी एकादशी । जाग्रण निशीं सर्वदा ॥४॥
एका जनार्दनीं तुष्टें देव । पूजा भाव तेणें पावें ॥५॥
२८६५
देवपुजा करी आदरें । अतीत आलिया न बोले सामोरें ॥१॥
कासया पूजन दांभिक । तेणें देवा नोहे सुख ॥२॥
अतीतासी देणें पूजा । तेणें संतोषें पावे पूजा ॥३॥
एका जनार्दनीं पूजा । ऐसी न करी गरुडध्वजा ॥४॥
२८६६
डोळियांनें रूप पहावें साचार । मुखानें उच्चार रामनाम ॥१॥
हृदयीं आठव नाम तें वसावें । करें पैं अर्पावे संतचरण ॥२॥
पदें प्रदक्षणा करी तीर्थाटन । हेंची पैं कारण पूजनाचें ॥३॥
एका जनार्दनीं ऐशी करी पूजा । तेणें गुरुराजा तोष पावे ॥४॥
२८६७
जीव शिव दोन्हीं एकचि आसनीं । पूजी अवसानीं सर्वकाळ ॥१॥
कामक्रोध यांचा मानूनि विटाळ । पूजन सर्वकाळ बरें होय ॥२॥
परद्रव्य परस्त्री येथें आसक्त नोहे मन । तेणें जनार्दन पूजा पावे ॥३॥
एका जनार्दनीं ममता टाकुनी । संतांचे चरणीं पूजन करी ॥४॥
२८६८
आपुली पूजा आपण करावी । ही जंव ठावी राहटीं नाहीं ॥१॥
कासया ती पूजा जाणिवेचा शीण । त्याहुनी अज्ञान बरा दिसे ॥२॥
एका जनार्दनीं ज्ञानाज्ञानें । पुजावें श्रीचरण विठोबाचे ॥३॥
२८६९
नाना तें चरित्र श्रीहरीचे वाचे । आठवावें साचें अघहरणा ॥१॥
केशव माधव अच्युत गोपाळ । गोविंद गोकुळपाळ वाचे वदा ॥२॥
वामन श्रीरामकृष्णातें आठवा । हृदयीं साठवा वेळोवेळां ॥३॥
एका जनार्दनीं ऐसा जया हेत । तो वसे जगांत जगरूप ॥४॥
२७७०
हृदयींच स्नान हृदयींच ध्यान । हृदयींच भजन सर्वकाळ ॥१॥
हृदयींच दान हृदयींच धर्म । ह्रुदयींच नेम सर्व जोडे ॥२॥
हृदयींच कथा पुराण श्रवण । हृदयींच चिंतन सर्व सदा ॥३॥
हृदयींचा दिसे एक जनार्दनीं । हृदयींच एकपणीं बिंबलासे ॥४॥
२८७१
हृदयींचे देव हृदयींच भक्त । हृदयींच होत पूजा सर्व ॥१॥
ह्रुदयींच ध्यान हृदयीं जें मन । हृदयीं तें आसन देव वसे ॥२॥
ह्रुदयीं ते भुक्ति ह्रुदयीं ते मुक्ति । हृदयीं सर्वस्थिती देव जाणों ॥३॥
एका जनार्दनीं हृदयींच पाहाल । तें सुख घ्याल हृदयामाजीं ॥४॥
२८७२
हृदयस्थ जया नाहीं ठावा देव । पूजा करती वाव सर्वभावें ॥१॥
जाणावा अंतरीं मानावा हृदयीं । पहावा सर्वांतरीं परमात्मा ॥२॥
एका जनार्दनीं व्यापक सर्वांठायीं । भरुनीं उरला ठाई जेथें तेथें ॥३॥
२८७३
देवासी तो पुरे एक प्रेमभाव । पूजा अर्चा वाव सर्व जाणा ॥१॥
मनापासूनियां करितां कीर्तन । आनंदें नर्तन गातां गीत ॥२॥
रामकृष्णहरि उच्चार सर्वदा । कळिकाळ बाधा तेणें नोहे ॥३॥
एका जनार्दनीं हाचि पैं विश्वास । सर्वभावें दास होईन त्याचा ॥४॥
२८७४
सप्रेमें करितां भजन । तेणें घडती कोटी यज्ञ ॥१॥
प्रेम सार प्रेम सार । वायां भार कुंथेचा ॥२॥
प्रेमेंविण न भेटे देवो । अवघा वावो पसारा ॥३॥
एका जनार्दनीं प्रेम सार । तुटे वेरझार येणें जाणें ॥४॥
२८७५
बह्मांडाची दोरी । हालवी जो एक्याकरीं ॥१॥
भूतीं परस्पर मैत्री । तीं ऐक ठायीं असतीं वरी ॥२॥
पंचप्राणांचें जें स्थान । तये कमळीं अधिष्ठान ॥३॥
एका जनार्दनीं सुत्रधारी । बाहुली नाचवी नानापरी ॥४॥
२८७६
मिथ्या मायेच्या धाकासाठीं । योगी रिगाले कपाटीं ॥१॥
आसन घालूनियां जाण । आकळिती पंचप्राण ॥२॥
क्षुधेनें खादली भूक । तृषा तहान प्याली देख ॥३॥
बुद्धी सुबुद्धि धरूनि हातीं । आकळितसे इंद्रियवृत्ती ॥४॥
शांतीचेनि बळें । संकल्प त्यागिले सकळ ॥५॥
ऐशी योगाची कहाणी । शरण एका जनार्दनीं ॥६॥
२८७७
प्राणपानांची मिळणी । शक्ति चेतवी कुंडलिनी ॥१॥
ती आधारशक्ति अचाट । चढे पश्चिमेचा घाट ॥२॥
कुंडलिनी चालतां वाटा । चुकल्या आधिव्याधींच्या हाटा ॥३॥
साधितां उल्हाट शक्ति उलटे । उघडलें ब्रह्मारंध्राचें कपाट ॥४॥
शरीराकारें ते बोलिली । एका जनार्दनीं पुतळी ॥५॥
२८७८
समुद्र क्षोभे वेळोवेळीं । योगिया क्षोभेना कोण्हाकाळीं ॥१॥
समुद्रा भरितें पर्वसंबंधे । योगी परिपूर्ण परमानंदें ॥२॥
समुद्र सर्वदा तो क्षार । तैसा नव्हे योगीश्वर ॥३॥
समुद्रीं वरुषतां घन । जीवनीं मिळतसे जीवन ॥४॥
योगियांची योग स्थिती । सदा परमार्थ भक्ती ॥५॥
एका जनार्दनीं शरण । योगियांचें जें योगचिन्ह ॥६॥
२८७९
सर्प बिळामाजीं रिगें । हें तो देखतीक सवेगें ॥१॥
तैसा योगियांचा योग । सर्पापरी भूमी व्यंग ॥२॥
दावितां आचारू । हासताती लहान थोरू ॥३॥
म्हणती एक कर्मठ । ऐक म्हणती योगभ्रष्ट ॥४॥
एक निंदिती वंदिती । ऐशी आहे योगस्थिती ॥५॥
यापरीस उत्तम साधन । एका जनार्दनीं शरण ॥६॥
२८८०
प्राण रक्षणापुरतें । योगी मागती भिक्षेतें ॥१॥
तैसा साधावा हा योग । जेणें साधे अंतरंग ॥२॥
रिघोनी कमळिणीपाशीं । भ्रमर लोंधे अमोदासी ॥३॥
कोरडेंक काष्ठ भेदूनि जाय । तो कमळदळीं गुंतोनि राहे ॥४॥
एका जनार्दनीं योग । ऐसा साधावा अनुराग ॥५॥
२८८१
चार मुद्रा आणि समाधी त्या चारी । दिसती चक्राकारी स्वरुप हें ॥१॥
चहूं समाधीचें पाहीं हें देखणें । विकळतां तेणेंक सहजीं व्हावी ॥२॥
जिकडे पाहतां तिकडे स्वरूपचि दिसे । तयामाजी ठसे आणिक बिंब ॥३॥
मसूरप्रमाण शून्य महा तें कारण । गुरुमुखें खूण जाणावी पैं ॥४॥
साचार स्वरूपाची मेळवणी केली । परात्पर ठेली हेंचि ज्योती ॥५॥
त्याच वस्तूसाठीं भांडती पुराणें । वेद शास्त्रें येथें मौनावलीं ॥६॥
गुह्मा हें पंचक देखोनी समाधी । बोलोनियां वेदीं निश्चयो केला ॥७॥
एका जनार्दनीं स्वरूप उरलें पाहीं । द्वैत गेलें पायीं सद्गुरूच्या ॥८॥
२८८२
कैसे झालें देवदर्शन । देवा पाहतां आहे कोण ॥१॥
डोळा उघडॊनियां पाहे । पैल देव दिसताहे ॥२॥
पैल देव तो मी भक्त । दोहींसी कोण आहे देखत ॥३॥
एका जनार्दनीं पाहे । पाहणें पाहतां देवाचि आहे ॥४॥
२८८३
दुबार बाहुली वस्तुरूप झाली । पाहतां सोहं मेळी चिदांनंद ॥१॥
अधमात्रा स्थान नयनींच प्रमाण । मसुरेसमान हा वर्ण जेथें ॥२॥
सुषुम्ना कुंडलिनी कासीया सांगातिनी । निश्चिती तें नयनीं बिंदुरूप ॥३॥
एका जनार्दनी पाहे डोळियां भीतरीं । सबाह्म अभ्यंतरीं तरीच दिसे ॥४॥
२८८४
स्वाहिताकारणें विचार न कळे । संध्येंचें हें मुळ आम्ही जाणों ॥१॥
अर्ध बिंबीं सूर्य धरूं माध्यान्हासी । अस्तु जातां त्यासी अर्घ्य देतो ॥२॥
नासिकेचें अग्र सुषुम्ना विंदान । करी प्राणायाम वेगळाची ॥३॥
साहीं चक्र जप वर्णदळीं संकल्प । पूजा तर्पणयुक्त मंत्र सहज ॥४॥
त्रिपुटीपासोनि डोळिया वंदन । रक्त श्वेत गुण पीत भासे ॥५॥
आर्धाकीं पाहे अणुरेणु सरी । गगन शून्याकारी विखुरलें ॥६॥
विराजली संध्या बैसली जे बाळा । चंद्र सूर्य कळा लाजविल्या ॥७॥
हृदयापासोनी नाबेहेचा नेट । मनीं बळकट पुष्टी व्हावी ॥८॥
मूळबंधापासूनि दिधली आटणी । हृदयीं कुंडलिनी सिद्ध संघ ॥९॥
दाही दिशा करी प्रदक्षिणा वेडा । गगनीं बीज सडा माजिविलें ॥१०॥
एका जनार्दनीं संध्या हेंचि रीती । सहस्त्रदळीं ज्योति निजबिंदु ॥११॥
२८८५
विधियुक्त नोहे संध्यास्नान । तेणें घडें पतन कल्पकोटी ॥१॥
रेचक पूरक कुंभक ब्रहाटक । प्राणायाम देखन साधेचि ॥२॥
मूळ मंत्र न्यास विधि बीज । न घडतां सहज दोष लागे ॥३॥
हृदय कवच शिखा शिरीं । नेत्र अस्त्रादिक फटकारीन साचे ॥४॥
एका जनार्दनीं यातायाती । पुढें फजिती जन्मोजन्मीं ॥५॥
२८८६
निर्लज्ज होऊनि नाचे महाद्वारी । वाचें वदे हरी सर्वकाळ ॥१॥
व्रत करी सदा नामाचें पारणें । अखंड तें तेणें रामकृष्ण ॥२॥
पंढरीची वारी घडे सर्वकाळ । कीर्तन कल्लोळ मुखीं सदा ॥३॥
एका जनार्दनीं भजनीं सादर । सर्व वेरझार खुंटे त्याची ॥४॥
देह
२८८७
मिथ्या भूतकाया मिथ्या भूतमाया । मिथ्या भूतछाया जेवीं वसे ॥१॥
मिथ्याभूत नाशिवंत जाण । मिथ्याभूत भान सर्व दिसे ॥२॥
मिथ्या भूत जन मिथ्या भूत वन । एका जनार्दन शरण वेगीं ॥३॥
२८८८
नाशिवंत धन नाशिवंत मान । नाशिवंत जाण काया सर्व ॥१॥
नाशिवंत देह नाशिवंत संसार । नाशिवंत विचार न करती ॥२॥
नाशिवंत स्त्रीपुत्रादिक बाळें । नाशिवंत बळें गळां पडती ॥३॥
एका जनार्दनीं सर्व नाशिवंत । एकचि शाश्वत हरिनाम ॥४॥
२८८९
नाशिवंत देह जाणार जाणार । हा तो निराधार स्वप्नत ॥१॥
अभ्रींची छाया क्षणिक साचार । तैसा हा प्रकार नाशिवंत ॥२॥
मृगजळाचें जीवन क्षणिक निर्धार । तैसा हा विचार व्यर्क्थ सर्व ॥३॥
एका जनार्दनीं नाशिवंतासाठीं । केवढी आटाआटी प्राणी करती ॥४॥
२८९०
रडती रांडापोरें नाशिवंतासाठीं । केवढी आटाआटी जीवीं होसी ॥१॥
कुडीसी मरण न कळेचि जाण । आत्मा अविनाश परिपूर्ण स्वयंज्योती ॥२॥
एका जनार्दनीं नाथिलाची भास । विठ्ठलनामें सौरस न घे कोणी ॥३॥
२८९१
भांबावले जन म्हणती माझें माझें । वाउगेंचि वोझें वाहताती ॥१॥
खराचिये परी उकरडा सेविती । नोहे तयां गती अधम जाणा ॥२॥
स्तंभ असोनियां चोर म्हणती आला । नसोनि प्रपंच खरा भासिला ॥३॥
मृगजळवत् जाणार सर्व । अभ्रीचें सावेव वायां जैसें ॥४॥
एका जनार्दनीं धरीका रे सोय । पुनरपि न ये गर्भवासा ॥५॥
२८९२
पांचा जाणाचें । आणिलें जयाचें । मिरवण तयाचें । कोण सुख ॥१॥
नवल विस्मयो कैसा । देखत देखत झांसा । मृगजळाची आशा । केवीं आहे ॥२॥
आतां नेती मग नेती । ज्याचें तें घेउनी जाती । मूढ जन म्हणती । माझें माझें ॥३॥
स्वप्नींचें निज भोज । कोल्हार मंडपीचें चोज । गंधर्व नगरीं राज्य । केवीं घडे ॥४॥
ऐसें जाणोनी अरे जना । भुललासि अज्ञाना । मी माझी कल्पना । करसी वायां ॥५॥
एका जनार्दनीं हरीं । व्यापक तो चराचरीं । तोची एक निर्धारी । वाउगे येर ॥६॥
२८९३
फुले झडे तंव फळ सोसे । तया पाठीं तेंहीं नासे ॥१॥
एक मागें एक पुढें । मरण विसरलें बापुडें ॥२॥
शेजारीं निमाले कोणाचे खांदी । लपों गेला सापें खादली मांदी ॥३॥
मरण ऐकतां परता पळे । पळे तोही मसणीं जळे ॥४॥
प्रेत देखोनी वोझाच्या जाती । वोझें म्हणती तेही मरती ॥५॥
मरण म्हणतां थूं थूं म्हणती । थुंकते तोंडें मसणीं जळती ॥६॥
पळेना चळे तोचि सांपडें । जाणतां होताती वेडे ॥७॥
एका जनार्दनीं शरण । काळवेळ तेथें रिगे मरण ॥८॥
२८९४
त्रिगुणात्मक देह पंचभुतीं खेळ । शेवटीं निर्फळ होईल रया ॥१॥
दिसती भूताकृति वाउगी ते मिथ्या । शेवटीं तत्त्वतां कांहीं नुरे ॥२॥
पंचभुतें विरती ठायींचे ठायीं । वाया देहादेहीं बद्धमुक्त ॥३॥
एका जनार्दनीं नाथीलाची खेळ । अवघा मायाजाळ जाईल लया ॥४॥
२८९५
गर्भवासीचें दुःख सांगतां आटक । मलमुत्र दाथरीं जननीं जठरीं अधोमुख ॥१॥
शिव शिव सोहं सोहं । कोहं कोहं सांडुई पाहे निज जीवन ॥२॥
गर्भवासीचें सांकडे सांगावें कवणापुढे । सर्वांगी विष्टालेपु नाकीं तोंडीं किडे ॥३॥
एका जनार्दनीं भेटी तैं जन्ममरणा तुटी । जननी पयपान पुढती न करणें गोष्टी ॥४॥
२८९६
उगम संगम प्रवास गती । ऐसी त्रिविध देहस्थिती ॥१॥
बाळत्व तारुण्य वृद्धत्व । ऐसें देहाचें विविधत्व ॥२॥
जरामरण नाश पावे । ऐसा देह व्यर्थ जाये ॥३॥
ऐसियाचा भरंवसा । एका जनार्दनीं ठसा ॥४॥
२८९७
एक एक योनी कोटी कोटी फेरा । नरदेह थारा अवचटा ॥१॥
मांडिलासे खेळ मांडिलासे खेळ । मांडियेला खेळ नरदेहीं ॥२॥
स्त्री पुत्र नातु बाहुले असती । नाचवितो पती त्रैलोक्याचा ॥३॥
एका जनार्दनीं मांडियेला खेळ । त्रैलोक्य सकळ बाहुलें त्याचें ॥४॥
२८९८
चौर्यांयशी लक्ष योनी फिरतां । अवचट नरदेह आला होतां ॥१॥
करीं याचें समाधान । वाचे गाई नारायण ॥२॥
सोडविता तुज कोणी । नाहीं नाहीं त्रिभुवनीं ॥३॥
भुलुं नको जासी वायां । एका जनार्दनीं लागे पायां ॥४॥
२८९९
कोटी कोटी फेरे घेऊनि आलासी अद्यापि पडसी गर्तैं रया ॥१॥
कोण तुज सोडी कोण तुज सोडी । पडेल जेव्हा बेडी पायीं रया ॥२॥
हाणिती मारिती निष्ठुर ते दूत । विचकुनियां दांत पडसी रया ॥३॥
एका जनार्दनीं मागील आठव । कांहीं तरी भेव धरी रया ॥४॥
२९००
ऐसे वेरझारी कोटी कोटी फेरा । वरी त्या पामरा समजेना ॥१॥
माझें माझें म्हणोनि झोंबतसे बळें । केलेंसे वाटोळें नरदेहा ॥२॥
फजितीचा जन्म मरावें जन्मावें । हें किती सांगावें मूढ जना ॥३॥
एका जनार्दनीं माझें माहें टाकुनीं । वैष्णव कीर्तनीं नाचे सुखें ॥४॥
२९०१
किती किती जन्म किती किती फेरे । किती किती अघोरें भोगिताती ॥१॥
न सुटे न सुटे न सुटे बंधन । याची आठवण धरा चित्तीं ॥२॥
किती किती विषय भोगिती वासना । यमाचे सदना जावयासी ॥३॥
एका जनार्दनीं न करी विचार । नरक तो अघोर भोगिताती ॥४॥
२९०२
इकडुनी तिकडे चालू जैसें माप । तैशी जन्ममरण खेप प्राणियांसी ॥१॥
भोगितां नूतन सांडिती ते जाण । तैसें जन्ममरण प्राणियांसी ॥२॥
पुष्पाचा परिमळ घेऊनी सांडिती जाण । तिसें जन्ममरण प्राणियांसी ॥३॥
देह धरूनी आला न करा स्वहित । करी अपघात आपणासी ॥४॥
एका जनार्दनीं दोषी तोचि जाणा । न भजे चरणा संताचिया ॥५॥
२९०३
मरणापाठीं जन्म जन्मापाठीं मरण । ही शिदोरी जाण पडती पदरीं ॥१॥
शतवर्ष कराल घेतां वाते गोड । कर्माकर्म सुघड न कळे कांहीं ॥२॥
मरणाची भ्रान्ती विसरुनी गूढ । वागवी काबाडे प्रपंचाचें ॥३॥
बाळ तरुणदशा वृद्धाप्य पावला । सवेंचि तो गेला अधोगती ॥४॥
एका जनार्दनीं मापाचिये परी । सवेंचि गोणी भरी सवें रिती ॥५॥
२९०४
माझें माझें म्हणोनि करितोसी कष्ट । उडाला तो हंस राहिलें फलकट ॥१॥
तनांचें बुजवणें तैशी देहस्थिती । चित्ता अग्नि उजळोनि मिळे मातीसी माती ॥२॥
स्वजन स्वगोत्र सारे करती विचार । काढा काढा म्हणती जाला भूमीभार ॥३॥
देहाची जनकें केवळ मातापिता । गेला गेला म्हणती तोचि देह असतां ॥४॥
अष्टही प्रहर भोगी देह गेह वित्त । सेजेची भार्या पळे म्हणे भुतभूत ॥५॥
यापरी जाणोनी सांडी देहाची खंती । एका जनार्दनीं राहिला विदेह स्थिती ॥६॥
२९०५
आयुष्य भविष्य हें तंव कवणा हातीं । वायांची वाहती कुंथाकुंथी ॥१॥
आयुष्याचा अंत आलिया जवळी । कोण तया वेळीं सांभळीत ॥२॥
गुंतुनीं संसारी पडती अघोरीं । न चुकेची फेरी येतां जातां ॥३॥
एका जनार्दनीं संतकृपेंविण । कोण वारी शीण जन्मामृत्यु ॥४॥
२९०६
नरदेहीं आयुष्य शत तें प्रमाण । अर्ध रात्र जाण जाय मध्यें ॥१॥
बाळत्व तारुण्य जरामय जाया । संपलें गणना होती त्याची ॥२॥
एका जनार्दनीं राहिलें भजन । सवेंचि मरण पावला वेगीं ॥३॥
२९०७
शत वरुषांची घेउनी आला चिठ्ठी । अर्ध रात्रीं खादलें उठाउठीं ॥१॥
केव्हां जपसील रामनाम वाचें । आयुष्य सरलीया पडतील यमफांसे ॥२॥
अज्ञानत्व गेलें वरुषें बारा । खेळतसे विटीदांडु भोंवरा ॥३॥
उपरी तारुण्य मदाचा ताठा । करी बैसोनि विषयाच्या चेष्टा ॥४॥
ऐशीं पन्नास वर्षे गेलीं भरोवरीं । एका जनार्दनीं पडला चौर्यांयशींचे फेरी ॥५॥
२९०८
शत वर्षाचा कउल घेउनी । आलासी योनी नरदेहा ॥१॥
गर्भ जठरीं सोहं सोहम् । जन्मतांची म्हणसी कोहं कोहम् ॥२॥
ऐसा ठकरा पापिष्ठा । पुढे कारिसी विषयचेष्टा ॥३॥
बाल तारूण्य गेलें । पुढें वृद्धाप्य वयही आलें ॥४॥
नाहें घडलें कीर्तन । तों पुढें आलें मरण ॥५॥
घेउनी जाती यमदुत । कुंभपाकीं तुज घालीत ॥६॥
नाना यातना ते करती । अग्निस्तंभा भेटविती ॥७॥
तेथें कोण सोडी तुज । आतां म्हणसी माझें माझें ॥८॥
ऐसा भुलला गव्हार । भोगी चौर्यांशीचा फेर ॥९॥
फेरे फिरूनी नरदेहीं आला । एका जनार्दनीं वायां गेला ॥१०॥
२९०९
येती नरदेहा गमाविती आयुष्य । प्रथम बाळदशेस । भोगिताती ॥१॥
वाचा नाहीं तया रडे आक्रंदोनी । जननीं तों स्तंनीं लावी बळें ॥२॥
क्षुधा लागलीया औषध पाजिती । उदर दुखतां देती स्तन बळें ॥३॥
संपता द्वादशा जालासे शहाणा । करुनी अंगना वेगीं देती ॥४॥
विषयाचे बळें मातलासे सर्व । सदा धुस् दर्प अंगीं वसे ॥५॥
सरलीया तारुण्य आला वृद्ध दशे । भोगितसे क्लेश नाना व्याधी ॥६॥
रामनाम वाचें सदा आठवणी नाहीं । धन दारा पुत्र पाही माझें माझें ॥७॥
शेवटील घडी परिपुर्ण भरली । माती जड झाली पापिष्ठाची ॥८॥
येउनी यमदूत नेताती बांधुन । नानापरी ताडन करिताती ॥९॥
यातना ती सर्व भोगुनी ढकलिती । पुनरपि येती गर्भवासा ॥१०॥
चौर्यांयशी लक्षा योनी फिरतां फिरतां । एका जनार्दनीं तत्त्वतां नरदेह ॥११॥
२९१०
जंव देहातें देखती तंव माझें म्हणती । निमालीया रांडा पोरें रडतीं ॥१॥
पहा कैसा अनुभव लौकिकाचा । देह निमाला कीं न कळे साचा ॥२॥
जीव आत्मा न मरे कोणे काळीं । निमाला देह चतुष्टयाची होळी ॥३॥
एका जनार्दनीं देहा देखती मरण । गेला आला नाहीं तो तैसाचि जाण ॥४॥
२९११
निमालिया देहासाठीं । रांडा पोरें म्हणती होटीं ॥१॥
तयासाठीं न रडती । आपुलें म्हणीता कैसे होती ॥२॥
ऐसे भुलले पामर नरक भोगिती अघोर ॥३॥
एका शरण जनार्दनीं । रामनाम न घेती कोणी ॥४॥
२९१२
गत तें आयुष्य गत तें धन । गत दृश्यमान पदार्थ तो ॥१॥
गत अंबर गत तो पवन । गत तें हवन गत होय ॥२॥
एका जनार्दनीं अगत तें नाम । म्हणोनि विश्राम योगियांसी ॥३॥
२९१३
जें जें दिसें तें तें नासे । अवघें वोसे जायाचें ॥१॥
नाशिवंत सर्व काया । भेणें उपाया करा कांहीं ॥२॥
पदार्थ मात्र जात असे । कांहीं नसे आनु दुजें ॥३॥
एका जनार्दनीं सर्व वाव । धरा भाव विठ्ठलीं ॥४॥
२९१४
मी मी म्हणतां वायां गेलें सर्व । पाहे तूं अपूर्व नवल बापा ॥१॥
रावण नासला मीपणें गेला । रामें क्षय केला पुत्रापौत्रीं ॥२॥
मीपणे दुर्योधन बहुत गर्वीत । नासलें जीवित रणांगणीं ॥३॥
ऐसें तें बहुत मीपणें नासलें । एका जनार्दनीं भलें मीपण रहित ॥४॥
२९१५
अहा रे पामरा मीपण फुगारा । व्यर्थ कां रे भारा वागविसी ॥१॥
शस्त्राचेनि रोम चक्र नोहे अंगा । तया सहस्त्र भगा जाहले देखा ॥२॥
विष अग्नीचेनि मेळे । तया कांहें न पोळे ॥३॥
एका जनार्दनीं मन । देवापायीं केलेंक अर्पण ॥४॥
२९१६
मी म्हणोनियां भार वाहे । वाउगा जाय कुंथत ॥१॥
रात्रंदिवस जैसा खर । वोझें अपार वहातुसे ॥२॥
नावडे भजन पूजा कथा । संसाराची वाहे चिंता ॥३॥
आला आयुष्याचा काळ । परि न राहे तळमळ ॥४॥
आपण मरुनी आणिकां मारी । ऐसा नष्ट दुराचारी ॥५॥
एका जनार्दनीं नाहीं भाव । तेथें न भेटेचि देव ॥६॥
२९१७
नाशिवंत देह नाशिवंत माया । नाशिवंत काया काया काज ॥१॥
यमाचा पाहुणा जाणार जाणार । काय उपचार करुनी वायां ॥२॥
छायेसी बैसला सवेंची तो गेला । वृक्ष रडूं लागला गेला म्हणोनी ॥३॥
पाथस्थ मार्गस्थ येऊनी राहिला । उदय होतां निघाला आपुल्या मार्गें ॥४॥
तो घरधनीं रडत धावें मागें । काय काज वेगें सांगा तुम्हीं ॥५॥
उसनें आणीतां सुख वाटे जीवा । देतां दुःख जीवा काय काज ॥६॥
पाहुणा हा देह जाईल टाकुनी । एका जनार्दनीं काय दुःख ॥७॥
२९१८
हें शरीर नाशिवंत साचें । जायाचें हो जायाचें अंतकाळीं ॥१॥
काय याचें सुख मानिती हे जन । पडिलेसें जाण मायाचक्री ॥२॥
संसाराचा या करिती विचार । भुलले पामर अधोगती ॥३॥
एका जनादनीं वायाची भ्रमती । पुढें ती फजिती नेणवेची ॥४॥
२९१९
नाशिवंत देह नाशिवंत माया । नाशिवंत छाया वाया जैशी ॥१॥
म्रुगजळाचे परी नाशिवंत धन । यासी तुं भुलुन गुंतलासी ॥२॥
व्यापारी बाजारीं घातिलें दुकान । स्ती पुत्र स्वजन तैसे बापा ॥३॥
एका जनार्दनीं ऐशियाच्या छंद । भुलोनी गोविंदा विसरसी ॥४॥
२९२०
क्षणभंगुर देह । याचा मानिसी संदेह ॥१॥
उदकावरील तरंग । तैसे दिसे सर्व जग ॥२॥
पाहतां मृगज्ळा । जळ नोहेची निर्मळा ॥३॥
साउली अभ्राची । वायां जाय जैसी ॥४॥
करितां लवण पुतळा । विरे जैसा मिलतां जळा ॥५॥
एका जनार्दनीं तैसें । दिसतां देह नासे जैसें ॥६॥
२९२१
असत्याचें मूळ नरदेह साचें । वायां काय याचे कवतूक ॥१॥
हरिनाम सार सेवीं तूं निर्धारें । आणीक पसार शीण वायां ॥२॥
एका जनार्दनीं मृगजळ वोखटें । दिसें तें गोमटें तृषा न हारे ॥३॥
२९२२
जाणतां जाणतां कां रे वेडा होसी । नाथिल्याच्या पिसीं हांव भरी ॥१॥
दोन दिवसांचे उसणे व्यापारी । काय त्यांची थोरी मानितोसी ॥२॥
दिवसांची छाया पुर्व पश्चिमेसी । तैशी या देहाची स्थिती जाणा ॥३॥
एका जनार्दनीं हरिकृपेंवीण । दावील ही खूण कोण बापा ॥४॥
२९२३
देहींच्या अवसाना । कोणी कामा नये कोण्हा ॥१॥
हे तो मिळाले अपार । अवघा मायेचा बाजार ॥२॥
तुजसाठीं शोक । कोण्ही न करतीच दुःख ॥३॥
रडती पडती । पुढें कैसें होईल म्हणती ॥४॥
आपुलीया हिता । रडती जना देखतां ॥५॥
याचे मानूं नको खरें । एका जनार्दनीं त्वरें ॥६॥
२९२४
नका करुं वाद विवाद पसारा । वाउगा मातेरा नरदेहीं ॥१॥
आयुष्याचे अंतीं कामा नये कोणी । नेती ढकलुनी एकलेंचि ॥२॥
स्वजन स्वगोत्र न ये कोणी कामा । सांडी त्यांचा प्रेमा परता होई ॥३॥
एका जनार्दनीं मधाचिये मासी । तैसा सांपडसी यमफांशी कोण सोडी ॥४॥
२९२५
कां रे भांबावसी नास्तिकासाठीं । कोरडी कां आटी करसी वायां ॥१॥
हें तों पोसणें आणिलें उसणें । जयाचें तया देणें अनायासें ॥२॥
‘घ्यावें त्याचें द्यावे’ ऐशी आहे नीत । तूं रे दुश्चित वाउगा मनीं ॥३॥
न देतां उरी देणें आहे केव्हां । वाउगा तो हेवा धरती पोटीं ॥४॥
एका जनार्दनीं भरता मापोडी । पडतसे उडी खालीं मग ॥५॥
२९२६
आशेपाशी काम आशेपाशीं क्रोध । आशेपाशी भेद लागलासे ॥१॥
आशेपाशीं कर्म । आशेपाशीं धर्म । आशेपाशीं नेम नानात्वाचा ॥२॥
आशेपाशीं याती आशेपाशीं जाती । आशेपाशीं वस्ती अहंकाराची ॥३॥
एका जनार्दनीं निराशी तो धन्य । ज्यासी नारायण सांभाळिता ॥४॥
२९२७
काम क्रोध लोभ दंभ मद मत्सर । षड्वैरी तत्पर हेचि येथें ॥१॥
क्षुधा तृष्णा मोद शोक जरा मरण । षडऊर्मी पूर्ण देहीं हेंची ॥२॥
आशा मनीषा कल्पना इच्छा तृष्णा वासना । हे अठरा गुण जाणा देहामाजीं ॥३॥
एका जनार्दनीं त्यजोनि अठरा । तोचि संसारामाजीं शुद्ध ॥४॥
२९२८
अस्थिमांसाचा हा कोथला । ऐसा देह अमंगळा ॥१॥
प्राणी म्हणती माझें माझें । खर जैसे वाहे वोझें ॥२॥
न कंटाळे कधीं मन । जेवीं भुलें सर्प जाण ॥३॥
एका जनार्दनीं देवा । याचा विसर पाडावा ॥४॥
२९२९
मिळती सख्या माया बहिणी । हातीं घेउनी तेजफणी ॥१॥
जंव आहे शरीर चांग । तंव काढिताती चांग भांग ॥२॥
नासिल्या शरीरांतें । टाकिताती तया परते ॥३॥
पहा देहीं देव असतां । नाहीं म्हणती सर्वथा ॥४॥
एका जनार्दनीं पंचत्व । मग म्हणती भूतभुत ॥५॥
२९३०
देहींचे आयुष्य पूर्ण तें भरलें । मग नाहीं उरलें मागील कांहीं ॥१॥
देहीं देह आहे तोवरीं अहतां । निमाचिया तत्त्वतां वाव सर्व ॥२॥
देहीं देहपण मी मी माझें म्हणे । मिथ्या सर्व जाणे देहांअंतीं ॥३॥
एका जनार्दनीं मिथ्या देह आहे । रामनाम बा हे सबराभरीत ॥४॥
२९३१
म्हणती नरदेह पावन । परी अत्यंत निंद्य जाण ॥१॥
योनिद्वारें ज्याचें जनन । सवेंचि मरण लागलेंसे ॥२॥
जंव जन्मलेंचि नाहीं । तंव तें मरण लागलें पाहीं ॥३॥
गर्भाच्याही ठायीं भेवो । मरण भावों न चुकेची ॥४॥
एका जनार्दनीं नाहीं मरण । तेथें नाहीं जनन येणें जाणें ॥५॥
२९३२
स्वप्नामाजीं बंधन । जागृति पाहतां लटिकें स्वप्न ॥१॥
ऐशी जाणा देहस्थिती । जागृति स्वप्न तें भास चित्तीं ॥२॥
जागृति धरितां भाव । स्वप्नीं दिसे तो प्रकाश ॥३॥
जागृति स्वप्न दोन्हीं पाहीं । एका जनार्दनीं पायीं ॥४॥
२९३३
स्वप्नामाजीं अनिरुद्धें देखिलीसे उखा । तयालागीं घेउनी गेली चित्ररेखा ॥१॥
तया सोडविण्या हरी । धांव घेतसे झडकरी ॥२॥
पाहे स्वप्नाचेनि कांतें । अनिरुद्धा केलेसे निरुतें ॥३॥
स्वप्नेंचि देखे सारा । एका जनार्दनीं पसारा ॥४॥
२९३४
मनुष्य देहीं व्हावें ब्रह्मज्ञान । घेतो पुढीलें आमंत्रण ॥१॥
पुढें जन्माचा विसार । घेतों अतिमानें तो पामर ॥२॥
चौर्यांयशीं लक्ष योनीप्रती । कोटी कोटी फेरे होती ॥३॥
ऐसा मनुष्यदेह पावन । तो वेंची विषयाकारण ॥४॥
होतां विषयीं वासना । नाठवीची एका जनार्दना ॥५॥
२९३५
आत्मा तो देहीं नाशिवंत नाहीं । आशाश्वत पाहीं कलेवर ॥१॥
उमजोनी उमजोनी झाकिती डोळे । बळेंचि अंधळे होती मूर्ख ॥२॥
मरणाचे हावे एकमेकां बोलती । गेला गेला म्हणती असोनी जवळी ॥३॥
एका जनार्दनीं ऐसे ते अंध । भुलले मतिमंद भ्रांतियोगें ॥४॥
२९३६
उलट भावना पालट मनाची । कायावाचा देहाची स्थिती एक ॥१॥
होणार तें होय देहाचें पतन । तेथें कोणा कमीपण येतें जातें ॥२॥
आणिलें जयाचें तें देणेंचि आहे । सोस वाउगा वाहे काय फळ ॥३॥
एका जनार्दनीं वाउगा पसारा । व्यर्थ हांवभर प्राणी जाहले ॥४॥
२९३७
धरिसी देहाची तूं आशा । तेणें फांसा पडशील ॥१॥
सोडविता नाहीं नाहीं कोण्ही । पाहें विचारुनी मनामाजी ॥२॥
येती तैसे सवेंचि जाती । व्यर्थ कुंथती माझें माझें ॥३॥
एका जनार्दनीं पैलपार । तरसी निर्धार विठ्ठलनामें ॥४॥
२९३८
वायांची आयुष्य जातसे खरें । उपाय तो बरें हरी एक ॥१॥
अवघा वेळ अवघा काळ । नका पोकळ घालवुं ॥२॥
जे जे घडी जे जे वेळीं । करा कल्लोळीं हरिकथा ॥३॥
शरण एका जनार्दनीं । भजा अनुदिनें संतासीं ॥४॥
२९३९
देहाची ममता न धरी साचार । करी कां रें विचार पैलथडी ॥१॥
भरिला भरिला सागर भरिला । उतरीं का रे वाहिला संतसंगे ॥२॥
नामाची सांगडी बांधीत निर्धारें । तेणें पैलपार तरसी देखा ॥३॥
सांगड नामाची धरी प्रेमभावें । संता शरण जावें एकविधा ॥४॥
२९४०
नरदेहीं आयुष्य गमाविलें सारें । परी रामभजन खरें केलें नाहीं ॥१॥
ऐसें जें अभागी पावती पतनीं । तया सोडवणी कोण करी ॥२॥
एका जनार्दनीं मानी हा विचार । राम चराचर जप करी ॥३॥
२९४१
हिताकरणें तुम्ही सांगतसे गुज । कांहीं तरी लाज धरा आतां ॥१॥
अवचट नरदेह पावलें निधान । कांहीं सोडवण करीं बापा ॥२॥
पूर्व सुकृताचें फळ तें पदरीं । म्हणोनि हा देह निर्धारी प्राप्त तुज ॥३॥
एका जनार्दनीं वाया जातो काळ । कांहीं तरी गोपाळ आठव वेगें ॥४॥
प्रपंच
२९४२
प्रपंची गुंतती । बळें माझें माझें म्हणती ॥१॥
ऐसें अभागी ते खर । नेणे विचार सारासार ॥२॥
चिखले रुतती । आणिकातें धांवा म्हणती ॥३॥
बळें कृशान पदरीं । बांधिताती दुराचारी ॥४॥
कुंथाकुंथी बळे । यम मारितसे सळें ॥५॥
शरण जनार्दना । कोण्हा नोहेचि वासना ॥६॥
जनार्दनाचा एका । बोल बोलतसे देखा ॥७॥
२९४३
प्रपंचाचा भाव वाहतसे खर । न कळे विचार साधनांचा ॥१॥
गुंतलासे मीन गळाचिये परी । अमीष देखोनी वरी गिळितसे ॥२॥
टाळी लावूनियां बैसलासे बक । तैसाचि तो देख नामहीन ॥३॥
आवडीं आदरें न ये नाम मुखीं । एका जनार्दनीं सुखी केवीं होय ॥४॥
२९४४
न कळेची मूढा सुखाची ती गोडी । पायीं पडली बेडी प्रपंचाची ॥१॥
पान लागलिया गूळ न म्हणे गोड । तैसे ते मूढ विसरले नाम ॥२॥
शुद्ध वैराग्याचा मानिती कंटाळा । पाळिती अमंगळा प्रपंचासी ॥३॥
एका जनार्दनीं नाहीं भाव खरा । तया त्या पामरा सांगुनी काय ॥४॥
२९४५
भासतसे दोर विखाराचे परी । तैसीच थोरी प्रपंचाची ॥१॥
भुलले भुलले प्रपंची गुंतले । वाया उगले बोल कां हे ॥२॥
श्वानाचियेपरी मागें पुढें पाहे । माझा म्हणोनी बाह्मा कवटाळिती ॥३॥
एका जनार्दनें अवकाळीं मेघ । तैसा प्रपंची दंभ लटिकाची ॥४॥
२९४६
प्रपंच आमिष गुंतशील गळीं । शेवटीं तळमळी होइल रया ॥१॥
स्त्री पुत्र धन हें केवळ जाळें । गुंतशील बळे यांत रया ॥२॥
पुढील विचार धरी कांहीं सोय । संतसंग लाहें अरे मुढा ॥३॥
एका जनार्दनीं सत्संगावांचुनीं । कोण निर्वाणीं तारील तुज ॥४॥
२९४७
बाळ तरुण वृद्ध ऐसे ते पाहिले । पाहुनी निमाले देखसी रया ॥१॥
प्रपंच काबाड कोंबड्याचे परी । पुढेंचि उकरी लाभ नाहीं ॥२॥
तुज सुख दुःख मागील आठव । आतां भाकी कींव कांहीं रया ॥३॥
एका जनार्दनी अहा रांदलेका । भोगिसी अनेका योनी रया ॥४॥
२९४८
जाणते नेणते दोघेही गुंतती । वायां कुंथाकुंथीं करिती रया ॥१॥
प्रपंच व्यसन न चुके पामरा । करती वेरझारा न चुके रया ॥२॥
वोढाळ सांपडतां बांधिती दावणी । कोण करुणावचनीं सोडी रया ॥३॥
एका जनार्दनीं करितां प्रयाणा । नाहीं ती करुणा यमासी ॥४॥
२९४९
ऐशी प्रपंचाची गोडी । जन्ममरण घेती कोडी ॥१॥
नाहीं तया कांहीं धाक । जन्ममरणाचा देख ॥२॥
आलिया देहासी । नाठविती हृदयस्थासी ॥३॥
जरा आलिया निकटी । करी प्रपंचाची राहटी ॥४॥
एका जनार्दनीं शरण । नायकती मूर्ख जन ॥५॥
२९५०
दीपाचिया अंगसंगा । कोण सुख आहे पतंगा ॥१॥
दीपा रूपाचेनि कोडें । पतंग स्नेहांत उडी पडे ॥२॥
एका निमाले देखतो । दुजा उडी घाली अवचितीं ॥३॥
ऐशी भुललीं बापुडीं । एका जनार्दनीं धरूनि गोडी ॥४॥
२९५१
काळ आला रे जवळी । वाचे जपें नामावळी ॥१॥
अंतकाळीं जाण । तुज होईल बंधन ॥२॥
नको गुंतूं संसारा । चुकवी जन्ममरण फेरा ॥३॥
कोनी कोणाचे न सांगाती । अवघे सुखाचेच होती ॥४॥
एका जनार्दनीं शरण । कायावचामनें जाण ॥५॥
२९५२
संसार पसर करिसी तळमळ । कां रे घननीळ नाठवीसी ॥१॥
पुत्रदाराधन कवण हे कवणाचे । आहे तोंवरी माझें माझें म्हणती ॥२॥
लटिका प्रपंच सर्व नाशिवंत । एक हे शाश्वत हरिनाम ॥३॥
म्हणे जनार्दन एकनाथ घेईं । प्रमसुख पाहीं पावशील ॥४॥
२९५३
अवघे सुखाचे सांगाती । दुःख देखतां पळती ॥१॥
सुख देखोनि म्हणती माझें । दुःख देखतां पळती वोजें ॥२॥
यापरि अवघे लटिकें देख । एका जनार्दन पाहे सुख ॥३॥
२९५४
नरदेहा येऊनि गमावी आयुष्य । धरीना विश्वास रामनामीं ॥१॥
अंतकाळीं तया कोणी न ये कामा । वाउगाचि श्रमा पडतो डोहीं ॥२॥
माझें माझें म्हणोनियां कवटाळीती बाहीं । प्रपंचप्रवाहीं धांव घाली ॥३॥
एका जनार्दनीं करितां कल्पना गेलासे पतना यमलोंकी ॥४॥
२९५५
कां रे नाठवीसी दिवसाचे चोरी । प्रपंच भोंवरीं पडसी रया ॥१॥
वाचे नाम गाय वाचे नाम गाय । नाम न गातां होय दुःख रया ॥२॥
सुख दुःखें दोन्ही भातुकी असती । प्रपंचाचे अंतीं भोगिसी रया ॥३॥
रामनाम वाचे वाचे सदा गात जाय । न धरीं तूं हाय वाउगी रया ॥४॥
एका जनार्दनीं किती सांगुं मूढा । वायां तूं दगडा भूमीभार ॥५॥
२९५६
कां रें हावभरी जाहालसी पामरा । भार वाहसी खरा प्रपंचाचा ॥१॥
नाम श्रीरामांचे नित्य घेई वाचे । तुटलें जन्माचें दुःख जाण ॥२॥
यातना यमाची दुःखाची परवडी । नामें धरी गोडी आवडीनें ॥३॥
एका जनार्दनीं नायकसीं मूढा । अहा रे दगड धर्मलंडा ॥४॥
२९५७
भक्ति नाहीं नामीं तो चांडाळ पतीत । तोचि जाणावा कुश्चित नष्ट येथें ॥१॥
प्रपंचकर्दमीं बुडोनियां ठेले । संताविण उगले फजीत होती ॥२॥
पुत्र मित्र कांता मानुनी भरंवसा । याचा मोह खासा जन्मवरी ॥३॥
एका जनार्दनीं अंतीं आहे कोण । न कळे संताविण निश्चयेंसी ॥४॥
२९५८
नवल देखिलें संसाराचेंक बंड । त्याचे कोणी तोंड न ठेचिती ॥१॥
गुंतलेचि बळें चिखलें माखलें । कर्मा जन्मफळें भोगिताती ॥२॥
नाथिला पसारा मानिती वो साचा । वेध तो तयाचा वागविती ॥३॥
एका जनार्दनीं नाडलेसे मोहें । संदेह संदेह गोवियलें ॥४॥
२९५९
वाउगाची पसारा । कां रे वाढविला गव्हारा ॥१॥
म्हणसी माझें माझें । अंती कोण आहे तुझें ॥२॥
भुललासी वायां । गमाविसी व्यर्थ काया ॥३॥
कोण हें कोणाचें । एका जनार्दनीं साचें ॥४॥
२९६०
वाउगाचि शीण करिसी सर्वथा । चुकसी परमार्था मूढा जाण ॥१॥
किती करिसी सोस माझें माझें म्हणोनि । शेवटीं बंधनीं पडसी मूढा ॥२॥
अंतकाळीं कोणी नाही रे सांगाती । होईल फजिती तुझी तुला ॥३॥
एका जनार्दनीं वाउगाचि धंदा । त्यजुनी गोविंदा सेवी बापा ॥४॥
२९६१
उपजोनि प्राणी गुंतला संसारीं । आपुला आपण वैरी होय रया ॥१॥
न कळे पामरा नरकाचें तूं मूळ । विषय सुख अमंगळ भोगी रया ॥२॥
नाथिलिया प्रपंचा गुंतला बराडी । सैर वोढावोढी होईल रया ॥३॥
न कळे तयासी जाहला बुद्धिहीन । माझें माझें कवळोन रडे रया ॥४॥
एका जनार्दनीं अभागी पामर । भोगितीक अघोर नरक रया ॥५॥
२९६२
दुःखाच्या खडकीं आदळती प्राणी । परि संसाराचा मनीं वीट नये ॥१॥
कामाचिया लाटे कर्दमाचे पुरीं । बुडे तरी हाव धरी अधिकाराची ॥२॥
वारितां नायके भ्रमलासे कीर । सांपडे सत्वर पारधीया ॥३॥
एका जनार्दनीं यामाचीया फांसां । पडेल तो सहसा न कळे मुढा ॥४॥
२९६३
सर्पे धावोनि धरिल्या तोंडीं । सर्वांगा घालितसे बेडी ॥१॥
सर्पबाधेची सांकडीं । निवारी मंत्रवादी गारुडी ॥२॥
रिघतां सदगुरुसी शरण । तैसें निरसे जन्ममरण ॥३॥
संसार सर्प मिथ्या देहीं । एका जनार्दनीं सदा ध्याई ॥४॥
२९६४
अशाश्वत देह जाईल जाईल । वायांचि गमावील अभागी तो ॥१॥
न ये मुखीं कदा श्रीरामचरित्र । वायांचि पैं वक्त्र जल्पे सदा ॥२॥
दिननिशीं कारी संसाराचा धंदा । नाठवी गोविंदा मूढ कांहीं ॥३॥
एका जनार्दनीं अभागी तो खरा । तपाच्या डोंगरा हांव धरी ॥४॥
२९६५
भजन करितां लाजतो पामर । संसारीं चित्त स्थिर सदा वाहे ॥१॥
तीर्थयात्रे जाये संसार चिंता वाहे । पुराण कीर्तनीये निद्रा बळें ॥२॥
ऐसा तो पापिष्ठ कर्म तें सबळ । एका जनार्दनीं म्हणें दोषी अमंगळ ॥३॥
२९६६
मधाचिया बोटा गुंतले लिगाडीं । तैशी परवडी संसाराची ॥१॥
वाउगाची सोस रचिलिया कंद । झाडुनि नेतां वेध मक्षिकेसी ॥२॥
एका जनार्दनीं विचारी मानसीं । वायां भवपाशीं गुंतुं नको ॥३॥
२९६७
पाहतो देखतो कानीं जें ऐकतो । परी सदाचि पाहतो संसार मनीं ॥१॥
मीनाचिये परी गुंतलासे जळीं । परी संसारा कवळी अधम तो ॥२॥
दानधर्म कांहीं न वेंचे आडका । रुक्यासाठीं थडका घेत असे ॥३॥
एका जनार्दनीं संसारावेगळा । कैं मी गोपाळा होईल साचा ॥४॥
२९६८
भरला तो हावे म्हणे माझें माझें । वाहतसें ओझें संसाराचें ॥१॥
कुंथत कुंथत वेरझारा करी । खराचीये परी पृष्ठीं वाहे ॥२॥
न मिळेचि अन्न बहुत आपदा । परी त्या गोविंदा स्मरेचिना ॥३॥
ऐसे जन्मोनियां दास संसाराचे । एका जनार्दनीं त्याचें तोंड काळें ॥४॥
२९६९
न कळे पामरा कांहीं हा विचार । भोगावे अघोर किती जन्म ॥१॥
मरूनी जन्मावें मरूनी जन्मावें । पुनरापि मरावें वेरझारी ॥२॥
एका जनार्दनीं न मानी विश्वास । दृढ धरी पाश संसाराचा ॥३॥
२९७०
पाहतां पाहतां नेत्र गेले । परी भुललेसे मेळे संसाराच्या ॥१॥
जाऊनि धरितो माझें म्हणोनियां । परी तें वायां जाती सर्व ॥२॥
विषय भोगितो गर्दभाचे रितीं । लाभ तो निश्चिती लत्ताप्रहर ॥३॥
एका जनार्दनीं मंडुकाचे परी । वटवट खरी संसारीं ते ॥४॥
२९७१
पिसाळलें श्वान पाणीयासी बीहे । तैसा नरदेह संसारासी ॥१॥
वाउगाची शीण पावती पतन । नेणे आपुलें विंदान भुलला वायां ॥२॥
मर्कटासो जेवीं मदिरा पाजिली । भूतबाधा झाली तयावरी ॥३॥
सैरावैरा नाचे कोण तया हासे । एका जनार्दनीं तैसें मनुष्यदेहीं ॥४॥
२९७२
अवघें आयुष्य काळाधीन जाहलें । परी चित्त गुंतलें संसारांत ॥१॥
सापें दर्दूर गिळियेला मुखीं । तेणेंचि तो शेखीं मक्षिका धरी ॥२॥
ऐसे हावभरी प्राणी पैं नाडले । म्हणती माझे वहिले कन्यापुत्र ॥३॥
एका जनार्दनीं मृगजळाची आशा । पडे तेणें फांसा गळां बळें ॥४॥
२९७३
काय सुख आहे संसारीं । म्हणोनि भरलासी हावभरी । वाचे स्मरे श्रीहरी । दिननिशीं प्रपंचीं ॥१॥
जन्म जाहलीयापासोन । सदा संसाराचें ध्यान । नाहीं कधीं आठवण । न ये मुखीं रामनाम ॥२॥
ऐसा भार वाही खर । परितया न कळे साचार । आहे पुढें यातना अघोर । हें कांहीं नाठवीं ॥३॥
ऐसें होतां भरलें आयुष्य । मृत्युं पुन्हां येत जन्मास । ऐशा भोगी चौर्यांयशी निःशेष । एका जनार्दनीं म्हणे त्यास लाज नाहीं ॥४॥
२९७४
अशाश्वतासाठीं । कां रें देवासवें तुटीं ॥१॥
अंतकाळींचें बंधन । कोण निवारी पतन ॥२॥
तूं म्हणसी हें माझें । खरा ऐसें वाहसी वोझें ॥३॥
पावलिया अवसानीं । कोणी नाहीं बा निर्वाणीं ॥४॥
याचा न धरी विश्वास । एका जनार्दनाचा दास ॥५॥
२९७५
उघडा अनुभव असोनिया देहीं । वायांचि प्रवाहीं कां पडसी ॥१॥
संसार दुस्तर कूप हा निर्धार । पडतां अंधकार सुटे जाण ॥२॥
भ्रमतां भ्रमतां नयेचि बाहेरी । चौर्यांयशी फेरी पुनः पुनः ॥३॥
एका जनार्दनीं नको हा विचार । वायां फजितखोर हाशी बापा ॥४॥
२९७६
नेणतां नेणतां कां रे अंध होशी । माझें म्हणविशी कां रे बळें ॥१॥
तूं कोण कोठील आहेसी कोणाचा । शिणतोसी साचा मी माझें म्हणुनी ॥२॥
रहाट माळ जैसी जात येत वरी । तैशीच ये परी जन्म देहीं ॥३॥
एका जनार्दनीं करी कां विचार । वायां हांवभर फिरूं नको ॥४॥
२९७७
गुंतला सर्प भुलला नादा । तैसी प्राणियासी आपदा संसाराची ॥१॥
सदा तळमळ मन नाहीं स्थिर । भोगिती अघोर जन्मोजन्मीं ॥२॥
नळिका यंत्रामाजीं सांपडे वानर । संसारीं तो नर तैसा गुंते ॥३॥
एका जनार्दनीं करितां नाना युक्ति । मागें ही फजिती पुढें होती ॥४॥
२९७८
कासयासी मूढा करिती संसार । पुढें तो अघोर थोर आहे ॥१॥
बळेंचि कां रे नागवासी पाहतां । विषयभोग भोगितां दुःख बहु ॥२॥
पातकाची राशी हे तो कन्यापुत्र । तूं कां रे पवित्र त्यांसी म्हणसी ॥३॥
एका जनार्दनीं नाशिवंतासाठीं । देवासवें तुटी पाडितोसी ॥४॥
२९७९
वायांचि भुली पडली गव्हारा । भ्रमली भोंवरा संसारींच्या ॥१॥
कां रे सावध न होशी मूढा । शिणशी दगडा फजितखोरा ॥२॥
गुंतुनी पडसी वाउग्या व्यसनीं । संसार घसणीं चौर्यांयशींच्या ॥३॥
एका जनार्दनीं किती हें सांगावें । जाणत जाणत नागवे निलाजिरा ॥४॥
२९८०
आमिश लाउनी मीनातें गोविती । तैसी संसारस्थिती जाण बापा ॥१॥
पान लागलिया गूळ न म्हणे गोड । नामामृतीं चाड न धरती ॥२॥
पाहती डोळां देखती प्रकार । परि विषयाचा आदर न सांडिती ॥३॥
माझें माझें म्हणोनि दृढ धरिताती । एका जनार्दनीं भोगिती चौर्यायंशीं ॥४॥
२९८१
संसाराचें सुख कोण पैं सांगती । होत फजिती लहानथोरां ॥१॥
सर्पें मंडुक धारिला से मुखीं । तेणें पैं शेखीं मक्षिका धरी ॥२॥
मरती बापुडी हाव धरती गोडी । तरी तीं वेंडीं नागवती ॥३॥
एका जनार्दनें न धरी सोय । वायांचि धांवो जाय हांव भरी ॥४॥
२९८२
काय ऐसा यासी मानला विचार । संसार पसर गोड वाटे ॥१॥
बुडतां देखती आणि कांसी डोळे । परि नुमजे अंधळे बळें होती ॥२॥
सायांसें शिणती माझें म्हणोनियां । एका जनार्दनीं वायां जाती हीन ॥३॥
२९८३
मक्षिकेनें जैसा रचियेला कंद । वाउगाचि वेध तैशापरी ॥१॥
आणिकें झाडितां गुंतोनि पडती । तैशी ही फजिती संसाराची ॥२॥
एका जनार्दनीं कृपा न करी देव । तोंवरी अभाव सर्व जाणा ॥३॥
२९८४
स्वप्नवत संसार माना हा निर्धार आशाश्वत्र जाणार छाया जैसी ॥१॥
मृगजळ नाथिलें दिसतसे जळ । पाहा हो प्रबळ पटळ मेघ जैसे ॥२॥
एका जनार्दनीं वाउगा आभास । देवाविण सौरस वाउगा भासे ॥३॥
२९८५
वाउगाची सोस वाहताती वोझें । म्हणती माझें माझें हीन भाग्य ॥१॥
जाणती नेणती राहाटी देखती । मरती रडती देखती त्या ॥२॥
एका जनार्दनीं भुलले ते वायां । परि देवराया शरण न जाती ॥३॥
२९८६
धरसी संसारासी हांव । माझें माझें म्हणशी सर्व । हें तंव कोणाचें वैभव । तुज न कळे पामरा ॥१॥
आयुष्यमान जंव आहे । तंव सर्वा होशी साह्म । अंतकाळीं जंव आहे । तंव सर्वा होशी साह्म ॥२॥
तुज जे म्हणती उत्तम । त्यांचा तुज मोठा भ्रम । अंतकांळीं पावशी श्रम । एकलाचि पामरा ॥३॥
म्हणोनि सर्व भावें हरी । स्मरण करी निरंतरीं । एका जनार्दनीं निर्धारी । नाम स्मरे वेळोवेळां ॥४॥
२९८७
छाया पैं वृक्षाची बैसतां सुख । तैसा संसार देख प्राणिमात्रां ॥१॥
गुंडती बळें गुंडती बळें । माझें माझें सळें काळतोंडें ॥२॥
असतां बरवी करिती आणिक सेवा । आवडली या देवा धांवे म्हणती ॥३॥
ऐसा काळतोंडा जनीं जाला वेडा । एका जनार्दनीं रेडा पशुजन्मीं ॥४॥
२९८८
सुखवोनि पतंग दीपावरी पडे । परि शेवटीं जोडे देह अंत ॥१॥
तैसे प्राणिमात्र संसारीं भुलले । कष्ट ते उगले करिताती ॥२॥
भिलाव्याचें परी प्रपंच गोमटा । परी काढी चपेटा अंतरींचा ॥३॥
एका जनार्दनीं भुलले पामर । वायां नरक घोर भोगिताती ॥४॥
२९८९
मिथ्या हा संसार । अवघा मायेचा बाजार ॥१॥
स्त्रिया पत्रधन । हें तों सर्व मायिक जाण ॥२॥
यांत गुंतुं नको नरा । न करी आयुष्य मातेरा ॥३॥
वाचे वदे हरिहर । करी ध्यान निरंतर ॥४॥
एका जनार्दनीं नरा । नित्य भजे हरिहरा ॥५॥
२९९०
कोणाचें घरदार मृगजळ संसार । तुझा तूं विचार करी बापा ॥१॥
सोयरा तूं देव करी पां संसारीं । वायां हाव भरी होऊं नको ॥२॥
द्वैत अद्वैत टाकुनी परता । होई पां सरता देवापायीं ॥३॥
एका जनार्दनीं देवाविण तुज । राखील पां सहज कोण दुजा ॥४॥
२९९१
कोण हरी आतां संसाराचा छंद । न स्मरतां गोविंद दुःख बहु ॥१॥
शहाणे बुडती शहाणे बुडती । शहाणे बुडती भवडोहीं ॥२॥
तत्त्वज्ञानाच्या सांगताती गोष्टी । परि संसार हिंपुटी होती मूढ ॥३॥
एका जनार्दनीं संसाराचा छंद । टाकुनी गोविंद भजे कां रे ॥४॥
२९९२
संसारासागरी बुडालिया प्राणी । करी सोडवणी कोण त्याची ॥१॥
अविद्यादि पंच क्लेश हे तरंग । बुडालें सर्वांग प्राणियाचें ॥२॥
भ्रमाच्या आवर्तामाजीं सांपडला । सोडवी तयाला कोण आतां ॥३॥
स्त्रियापुत्र आप्त बंधु हे सोयरे । ओढताती सारे मत्स्या ऐसीं ॥४॥
प्रपंच या कामें पसरिलें आलें । त्यामाजीं गुंतलें प्राणिजात ॥५॥
एका जनार्दनीं उच्चारील नाम । सुखाचा आराम प्राप्त होय ॥६॥
२९९३
फट गाढवाच्या लेका । संसार केला फूका ॥ध्रु०॥
खटपट करितां खटपट करितां गेला सारा वेळ । रामनाम घेतां तुझी बैसे दांतखीळ ॥१॥
कैंचा आपा कैंचा बापा मामा काका । कैंची आई कैंची ताई कैंची बहिण आका ॥२॥
कैंचें घर कैंचें दार भुललासी फुका । कैंची सासू कैंची बाईल त्यांनी नेला पैका ॥३॥
बारा सोळा मुलें झालीं त्यांला झालें नातु । द्रव्य होतें तें सरुनी गेलें कंबरेवर हातु ॥४॥
एका जनार्दनीं म्हणे हा संसार खोटा । हरिस्मरण करा कधीं न ये तोटा ॥५॥
२९९४
किती वेळां जन्म किती वेळां मृत्यु । हाचि न कळे अंतु भाग्यहीना ॥१॥
जन्मोनीं संसार मानितां बरवा । परि या राघवा शरण न जाय ॥२॥
पावलिया मरण सहज नरक कुंडीं । कोण तया सोडी अधमासी ॥३॥
स्वप्नामाजीं नेणें परमार्थ मानसीं । सदा चौर्यांयंशी फेरे भोगी ॥४॥
एका जनर्दनीं नोहेंचि सुटिका । भाग्यहीन देखा मरे जन्में ॥५॥
२९९५
मृगजळाच्या पुरीं गुंतशीं पामरा । कोण तुज निर्धारा सोडविल ॥१॥
पडशी पतनी चौर्यायंशीं आवर्ती । तेव्हा तुझी गती कैशी होय ॥२॥
जीवीं जीवपण शिवीं शीवपण । वेगळें तें जाण दोन्हीं होती ॥३॥
यातना अनंत तुज भोगविती । तेथें काकुळती कोणा येशी ॥४॥
यमाचे ते दूत मारिती पामरा । कां रे संसारा न चुकशी ॥५॥
एका जनार्दनीं सांगतो विचार । रामनामें परिकर जप करी ॥६॥
२९९६
संसारीं तरले बोलती ते कुडे । जाती ते बापुडे अधोगती ॥१॥
नेणती आचार विचार स्वधर्म । करताती कर्म मना तैसें ॥२॥
न तरती भवसागरीं बुडती हव्यासें । लागतसे पिसें धन आशा ॥३॥
एका जनार्दनीं आशा हे सांडोनी । गोविंद चरणी मिठी घाला ॥४॥
२९९७
आपुले पारखे सांगतां नायकती । करितसे खंती संसाराची ॥१॥
काय संसाराचें सुख तें तयासी । कोण फांसा चुकवील ॥२॥
कधीं रामनाम नाठवी पामर । भोगिती अघोर जन्म कोटी ॥३॥
एका जनार्दनीं एकपणें शरण । जनीं जनार्दनीं आम्हां आहे ॥४॥
२९९८
देह नाशिवंत अभ्राची साउली । तैशी परी बोली संसाराची ॥१॥
जळगारीं जैसें उदक नाथिलें । कां मृगजळ पसरलें चहुंकडे ॥२॥
परुषाची छाया वाउगाचि भास । चोराचा पैं लेश काय तेथें ॥३॥
रज्जु देखतांचि भासतसे सर्प । एका जनार्दनीं दर्प संसाराचा ॥४॥
२९९९
वायांचि कासया करितां आटाआटी झणें पाडा तुटी संसारासी ॥१॥
संसार कर्दमीं गुंतलेली बापा । किती वेळां खेपा कराव्या त्या ॥२॥
मरावें जन्मावें मरावें जन्मावें । खंडन केव्हां व्हावें न धरा शुद्धी ॥३॥
एका जनार्दनीं किती तें सांगावें । नायकर्ता हावे भरले जीव ॥४॥
३०००
जे आसक्त संसारीं । ते अघोरीं पडती ॥१॥
तयां नाहीं सोडविता । सदगुरुनाथावांचुनी ॥२॥
त्याचे चरण धरा चित्तीं । मग भीति कासया ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । जन्ममरण चुकलें ॥४॥
३००१
संसार म्हणसी माझा । कां रे गुंतसी बोजा ॥१॥
राहे अलिप्त संसारीं । अंतरीं धरूनियां हरी ॥२॥
तेणें चुकती बंधनें । पावन करिती संतजन ॥३॥
त्रैलोक्यीं ज्याचा शिक्का । एका जनार्दनीं नाम घोका ॥४॥
३००२
मागें बहुतांसी सांगितलें संतीं । वायां हे फजिती संसार तो ॥१॥
अंधाचे सांगाती । मिळालेसे अंध । सुख आणि बोध काय तेथें ॥२॥
विष खाऊनियां प्रचीत पाहे कोणी । तैसा अधमपणीं गुंतूं नको ॥३॥
एका जनार्दनीं जाऊं नको वायां । संसार माया लटिकी ते ॥४॥
३००३
नोहे सायास रामनामीं । संसारासी गुंते प्राणी ॥१॥
आठवी वाचे म्हणे रामनाम । संसार नुरेची श्रम ॥२॥
नका करूं वायां श्रम । वाचे म्हणे रामनाम ॥३॥
आवडीनें नाम घोका । म्हणे जनार्दनाचा एका ॥४॥
३००४
अष्टही प्रहर करिसी संसाराचा धंदा । कां रे त्या गोविंदा स्मरसी ना ॥१॥
अंतकांळी कोण सोडवील तूंतें । कां रे स्वहितातें विसरलासी ॥२॥
यमाची यातना न चुके बंधन । सोडवील कोण तुजलागीं ॥३॥
एका जनार्दनीं गुंतलासी वायां । भजे यादवराया विसरूं नको ॥४॥
३००५
वायांची सोस संसार कामाचा । रामनामीं वाचा रंगी कां रे ॥१॥
यापरती जीवा सोडवण नाहीं । वेदशास्त्रीं पाहीं भाष्य असे ॥२॥
पुराणे डांगोरा पिटती नामाचा । तें तूं कां रे वाचा न वदसी ॥३॥
सायास साधनें न लगे आणीक । एका जनार्दनीं ऐक्य मन करी ॥४॥
३००६
सांडी पां सांडी संसाराचा छंद । आठवी गोविंद वेळोवेळां ॥१॥
न लगे सायास न लगे सायास । आठवी श्रीहरीस मनोभावें ॥२॥
षड्वैरीयांचेंक तोडी पां बिरडें । करीं तूं कोरडे आशापाश ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण स्वभावें । भोगी तूं गौरव वैकुंठीचें ॥४॥
३००७
अहा रे मुढा अहा रे मूढा । जन्मोनी दगडा काय केलें ॥१॥
साठी घाटी करसी संसाराचा छंद । वाचे तो गोविंद नुच्चारिसी ॥२॥
एका जनार्दनीं श्रीरामावांचून । चुकवील बंधन कोण मूढ ॥३॥
३००८
बुडालिया जळीं धावतसे कोण । तैसे प्राणी जन बुडताती ॥१॥
संसार हा डोहो दुस्तर पारखा । सांगड ती देखा रामनाम ॥२॥
एका जनार्दनीं संतांचा आधार । उतरूं पैलपार भवडोहीं ॥३॥
३००९
अल्प आयुष्य अल्प सर्व । अल्प वैभव समजेना ॥१॥
म्हणे सदा माझें माझें । परी न लाजे काळासी ॥२॥
त्यासी ऐसें न कळें सदा । संसाराधंदा मिथ्या हा ॥३॥
शरण एका जनार्दनीं नाठवई मनीं श्रीहरीसी ॥४॥
३०१०
संसारा आलिया प्राणी । तया यमाची जाचणीं । अंतीं तयासी निर्वाणी । कोणी नाहीं ॥१॥
करी नामाचें स्मरण । तेणें तुटेल बंधन । काया वाचा मनें जाण । संतां शरण जाई ॥२॥
नासती पापें होय होळी । विठ्ठलनामें वाजवी टाळी । कळिकाळ पायातळीं । वैष्णवासांगातें ॥३॥
भाव धरी बळकट । आशापाश तोडी नीट । रामनाम जपे स्पष्ट । यातना ते चुकती ॥४॥
सोस करीं नामाचा । आणीक शीण उगाचि साचा । एका जनार्दनीं म्हणे वाचा । रामनाम गाये ॥५॥
३०११
करूं करूं म्हणता गेले वायांविण संसार तो शीण केला वेगी ॥१॥
अधमा न कळे अधमा न कळे । झांकोनियां डोळे घाणा नेतीं ॥२॥
यमदूत नेती तयांसी तांतडीं । मारिती वरी कोडी यमदंडें ॥३॥
एका जनार्दनीं चुकवी या यातना । संतांच्या चरणा शरण रिघे ॥४॥
३०१२
मी माझें आणि तुझें । टाकी परतें हें वोझें । नामें पावन होसी सहजें । तेंचि सेवीं आवडीं ॥१॥
नको गुंतूं या लिगाडा । सोडी सोडी या दगडा । भवबंधनाचा हुडा । पडेल अंगावरुता ॥२॥
देई टाकुनी लवलाही । रामनाम सुखें गाईं । एका जनार्दना पायीं । तरी सुखा काय उणें ॥३॥
तुमच्या शेतमालाची जाहिरात करण्यासाठी कृषी क्रांतीला भेट द्या .