संत एकनाथ अभंग ३२२१ते३३४३
संत एकनाथ अभंग ३२२१ते३३४३ – संत एकनाथ गाथा
मुमुक्षूंस उपदेश
३२२१
विषयीं होऊनि उदास । सांडीं संसाराची आस ॥१॥
ऐसी मुक्ताची वासना । मुमुक्षु चिंती तुझ्या चरणा ॥२॥
ब्रह्माज्ञान लाळ घोटी । येरी वाउगी ती आटी ॥३॥
शब्द निःशब्द खुंटला । एका जनार्दनीं देखिला ॥४॥
३२२२
विषयवासना भाजी त्याचें मूळ । मग सुख कल्लोल प्राप्ति तुज ॥१॥
आशेचें काबाड कल्पना सगळी । अपटोनि मुळी टाकी परती ॥२॥
भेदाचें भांडें वैराग्याचें हातें । धुवोनि सरतें करी बापा ॥३॥
शांतीचेनि सवें धरीं वेगें सोय । एका जनार्दनीं पाय पावशील ॥४॥
३२२३
विकल्प वासना समूळ दे टाकुनी । मग तुज भजनी सुख बापा ॥१॥
आशापाश मोह सांडी तूं निराळा । भजन तें गोपाळा प्रिय वाटे ॥२॥
भेद अभेददाचें मूळ आधीं खंडी । भजन तें तोंडीं मग गोड ॥३॥
एका जनार्दनीं शुद्ध हे वासना । तैं नारायणा प्रिय भक्ति ॥४॥
३२२४
विषयाच्या व्यथें दुःख भोगितो अघोर । तया दुजा थार कोठें नाहीं ॥१॥
शुद्ध करूनि मन घ्यावें रामनाम । संतांचें पूजन क्रिया हेची ॥२॥
उपदेश किती सांगावा वेळोवेळां । अमंगळ अंधळा नेणे कांहीं ॥३॥
एका जनार्दनीं विषयाच्या संगें । कर्मकांड लागे भोगणे तेथें ॥४॥
३२२५
भुलले पामर नेणती ते शुद्धी । बुडतील भवनदीमाजीं जाणा ॥१॥
म्हणवोनि येत करूणा । परी संतचरनां न लागती ॥२॥
खरें खोटें ऐसें न कळेचि जीवा । कां न भीति भेवा यमाचिया ॥३॥
एका जनार्दनीं किती हें सागावेरं । उगवेना दावें गळां बंध ॥४॥
३२२६
देहबुद्धि सांडीं कल्पना दंडी । वासनेची शेंडी वाढवूं नको ॥१॥
तूं तें तूंचि पाहीं तूं तें पाही । पाहूनियां राही जेथीच्या तेथें ॥२॥
तूं तें तूंचि पाही जेथें देहो नाहीं । मीपणे कां वायां गुंतलासी ॥३॥
एका जनार्दनीं मीपण तूंपण । नाहीं नाहीं मज तुझीच आण ॥४॥
३२२७
निज दृष्टीवरी जाण । काम निवारी दारून ॥१॥
याचा नको घेऊं वारा । सैर सांडीं हा पसारा ॥२॥
कामक्रोधाचें हें बंड । याचें छेदी विवेकें तोंड ॥३॥
शांति क्षमा धरूनि आधीं । ब्रह्माज्ञान मग साधीं ॥४॥
हेंचि भक्तीचें लक्षण । सांगे एका जनार्दन ॥५॥
३२२८
सर्व भावें सुख असतां घेई अनुताप । मग करी संकल्प भजनाचा ॥१॥
ऐसा अनुताप घडतां मनासी । भजन तें सुखासी येत स्वभावेंची ॥२॥
एका जनार्दनीं अनुतापाविण । भजन प्रमाण नोहे देवा ॥३॥
३२२९
अनुताप नाहीं ज्यासी । विवेक नुमजे मानसीं ॥१॥
मुख्य पाविजे अनुताप । तेणें निरसे त्रिविधताप ॥२॥
अनुतापावांचुन । ब्रह्माज्ञान होय दीन ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । तैंच अनुताप बाणे पूर्ण ॥४॥
३२३०
वैराग्य अनुताप जाहलियावांचुन । रामनाम वदनीं न ये बापा ॥१॥
मुख्यत्वें कारण साधीं हें भजन । येणें समाधान होय बापा ॥२॥
विरक्ति देहीं जाहलियावांचुनीं । शांति समाधानी नये बापा ॥३॥
एका जनार्दनीं सत्संगावांचुनी । जन्माची आयणी न चुके बापा ॥४॥
३२३१
अनुतापावांचुनी नाम न ये मुखा । वाउगाचि देखा शीण होय ॥१॥
मुख्य तो संकल्प अनुताप वाहे । मग चित्त होय शुद्ध तेणें ॥२॥
अनुताप जाहलिया सहज समाधी । तुटेल उपाधी सहजचि ॥३॥
एका जनार्दनीं अनुतापें पाहे । मग देव आहे जवळी तया ॥४॥
३२३२
मुख्य पाहिजे अनुताप । हेंचि वैराग्याचें रूप ॥१॥
कोरड्या त्या ज्ञानगोष्टी । अनुताप नाहीं पोटीं ॥२॥
अनुतापाविण ज्ञान । कदा नोहे समाधान ॥३॥
एका जनार्दनीं तप । अनुताप हेंचि देख ॥४॥
३२३३
सावध पाहतां तुम्हीं ज्ञानाचें अज्ञान । मानूं तोचि म्हणे महंता महाधन ॥१॥
ज्ञानाचें अज्ञान कवण ज्ञाता फेडी । अनुतापाची जंव जीवीं नाहीं आवडी ॥२॥
नश्वर देह म्हणती ज्ञानेंच निंदिजे । तोचि देह घेउनी ज्ञातेपणे फुंजें ॥३॥
सच्चिदानंद माया या नांवें । याहुनी परती स्थिति तें तें ज्ञान जाणावें ॥४॥
एका जनार्दनीं अनुतापाची गोडी । ज्ञानाज्ञानाची तोडोनि सांडिली बेडी ॥५॥
३२३४
प्रकाश भासे सर्पाकार । सर्प नसोनि जेवीं दोर ॥१॥
कृष्ण वर्ण रक्त श्वेत । स्फटिकीं जेवीं भासत ॥२॥
ऐशी त्रिगुणांची मिळणी । शरण एका जनार्दनीं ॥३॥
३२३५
साधक सर्वदा पुसती । कोण बाधा चित्तवृत्ती ॥१॥
एकचि गुण जैं पुरता जोडे । तैं एकविधा वृत्ती वाढे ॥२॥
एकचि न जोडे गुणावस्था । यालागीं नोहे एकविधता ॥३॥
एका जनार्दनीं पूर्ण । चित्तचैतन्य संपुर्ण ॥४॥
३२३६
पहा कैसा देवाचा नवलावो । पाहे तिकडे अवघा देवो ॥१॥
पहाणें परतलें देवें नवल केलें । सर्वही व्यापिलें काय पाहों ॥२॥
पाहाणियाचा ठाव समूळ फिटला । अवघा देहीं दाटला देव माझ्या ॥३॥
एका जनार्दनीं कैसें नवल जाहलें । दिशाद्रुम दाटले देहें सहजीं ॥४॥
३२३७
तेजाचें जें तेज तेंचि परब्रह्मा । परम मंगलधाम त्यासी म्हणती ॥१॥
तेंचि नेमियेलें जोडोनियां कर । व्यापुनी चराचर भरलेसें ॥२॥
एका जनार्दनीं तोचि पुरुषोत्तम । मनासी आराम तया ठायीं ॥३॥
३२३८
चतुर्भुज श्याममुर्ति । शंखचक्र ते शोभती । पीतांबर वैजयंती । रुळती गळां ॥१॥
देव देखिला देखिला । तेणें संसाराचा ठावो पुशिला । विदेही तो भेटला । भक्त तयातें ॥२॥
दोघा होतांचि मिळणी । नुरे देव भक्तपणीं । फिटली आयणी । सर्व कोड कठीण ॥३॥
छंद पाहिजे नामाचा । निश्चयो काया मनें वाचा । एका जनार्दनीं त्याचा । देव होय अंकित ॥४॥
३२३९
ब्रह्मादिक देव त्यांचें रंगीं नाचती । सनकादिक त्याचें ध्रुपद धरिती ॥१॥
त्यापुढें गीत नृत्य करिती । त्यापुढें मानव केवीं ताल धरिती ॥२॥
हरि हरि हरि म्हणतां वाचे । हरिरंगीं नाचे तोचि धन्य ॥३॥
शास्त्राची व्युप्तत्ती प्रसन्न वागेश्वरी । ती सारजा मुख्य करी नृत्य तेथें ॥४॥
शास्त्र अभिमानें चढला ताठा । मुक्ति ते फुकटा अंतराले ॥५॥
एका जनार्दनीं स्वहितीं तूं नाचे । बोलणें अभावाचें बोलुं नको ॥६॥
३२४०
हरिकीर्तनालागीं प्रल्हाद गाढा । द्वंद्वाचा रगडा तेणें केला ॥१॥
कोरडिया काष्ठीं प्रगटले हरी । म्हणवोनि नृत्य करी तयापुढें ॥२॥
विणा वाहातु गातु नारदु नाचे । न कळे तयाचें महिमान ॥३॥
जनाभिमानें धरिली प्रतिष्ठा । वंचला करंटा मुक्तिसीच ॥४॥
साच अथवा लटिकें नाचतु रंगीं । अभिमान भंगी पैं होय ॥५॥
निरभिमानिया जवळीच देवो । एकाएकीं भावो जनार्दनीं ॥६॥
३२४१
जाणा याचा तुम्ही भाव । देहीं देव प्रगटे ॥१॥
एकविध भक्ति करा । तेणें घरां धांवतों ॥२॥
सर्वभावें अर्पा मन । हेंचि साधन तुम्हांसी ॥३॥
संसाराचा नका घोक । सर्व देव पुरवितो ॥४॥
लाजतसे आपुल्या नांवा । म्हणोनि सेवा करी त्याची ॥५॥
ब्रीद साच हें जगीं । नुपेक्षी यालागीं दीनातें ॥६॥
एका जनार्दनीं ठाव । धरा भाव दृढ मनीं ॥७॥
३२४२
कायिक वाचिक मानसिक भाव । ठेवीं हा निःसंदेह देवापायीं ॥१॥
काय उणें मग न लगे सांकडें । उगवेल कोंडें द्वैतांचें तें ॥२॥
आशा मनीषा तृष्णा पडतील वोस । धरितां उल्हास रामनामीं ॥३॥
एका जनार्दनीं विश्वास हो मनीं । प्रत्यक्ष पुराणां बोलिलें तें ॥४॥
३२४३
आधीं शुद्ध करा भाव । पाठीं पहा मग देव ॥१॥
नका पडुं वायां भरी । चित्त नागवें निर्धारीं ॥२॥
भाव जाहलिया शुद्ध तत्त्वतां । मग देव होय प्राप्ता ॥३॥
एका जनार्दनीं देव । जेथेम जाय तेथें आहे ॥४॥
३२४४
देव देव म्हणोनि फिरताती वेडे । चित्त शुद्ध नाहीं तंव देव केवीं जोडे ॥१॥
पाहे तिकडे देव आहे । दिशा व्यापुनी भरला आहे ॥२॥
एका जनार्दनीं आर्तभूत । देव उभा असे तिष्ठत ॥३॥
३२४५
देहींच देहीं बिंबला देवी । न कळेचि पामरा पडिला संदेहो ॥१॥
आहे नाहीं संशयबुद्धी । तेणें ते गुंतलें कर्माचे सिद्धि ॥२॥
एका जनार्दनीं भरला देव । तयाविण रिता नाहीं ठाव ॥३॥
३२४६
देवासी तो भाव पुरे । तेणें देव सदा झुरे । भक्तलागीं सरे । वैकुंठासी ॥१॥
भाव धरावा बळकट । आणिक नको कांही कष्ट । साधन हें श्रेष्ठ । कलीमाजीं ॥२॥
भावे प्राप्ति होय देव । अभक्तसी संदेह । जवळी असोनी देव । नाहीं म्हणती ॥३॥
भावें देव घरीं नादे । एका जनार्दनीं आनंदें । म्हणोनि संतवृदें । तया न विसरती ॥४॥
३२४७
मेघ वर्ष निर्मळ जळ । जैसें बीज तैसें फळ ॥१॥
तया परी भक्ति कीजे । बीजासारिखें फळ घेईजे ॥२॥
उत्तम अलंकार गोमटे । तेथें नाक असे नकटें ॥३॥
भजना जातां लाज वाटे । वेश्याघरीं भांग घोटे ॥४॥
एका जनार्दनीं नर । प्रत्यक्ष जाणावा तो खर ॥५॥
३२४८
एक निष्ठा धरी बापा । मार्ग सांगतों हा सोपा ॥१॥
देहीं भाव धरी भोळा । पाहें विठ्ठल सांवळा ॥२॥
मन करितां चंचळ । देव न येचि जवळ ॥३॥
ऐसा कल्पनेचा संग । तिळभरी नको अंग ॥४॥
सच्चिदानंद निरंजन । शरण एका जनार्दन ॥५॥
३२४९
तळीं पृथ्वीवरी गगन । पाहतां दोन्हींही समान ॥१॥
रूप नाम वर्नाश्रम । कर्म अकर्मक बद्धतां ॥२॥
धर्म अर्थ काम मोक्ष । ऐशी वेद बोले साक्ष ॥३॥
एका जानर्दनीं शुद्ध । नाहीं भेद भुतमात्रीं ॥४॥
३२५०
गजाचें भार वोझें । गाढवा तें न साजे ॥१॥
तैसे भक्त अभक्त दोन्ही । वेगळीक वेगळेपणीं ॥२॥
मेघ वरुषे निर्मळ जळ । परी जैसे बीज तैसें फळ ॥३॥
एका जनार्दनीं गुण । चंदन वेळू नोहे समान ॥४॥
३२५१
देव नाहीं ऐसे स्थळ । रितें कोठें आहे सकळ ॥१॥
पाहतां सर्वाठायीं देव आहे । अणुरेणु भरुनी उरला पाहे ॥२॥
एका जनार्दनीं देव । पाहतां समूळ एक भाव ॥३॥
३२५२
एक धरलिया भाव । आपणचि होय देव ॥१॥
नको आणीक सायास । जाय जिकडे देवभास ॥२॥
ध्यानीं मनीं शयनीं । देव पाहे जनीं वनीं ॥३॥
अवलोकी जिकडे । एका जनार्दना देव तिकडे ॥४॥
३२५३
भोगें चिताविसील नाना दुःखें । तो तूं भोगचि भोगसील सुखें ॥१॥
मीपण कैचें काये । हानी लाभ तुझा तूंचि पाहे ॥२॥
भोग जैं आले वाडवाड । तुझें आंख अंग आम्हां आड ॥३॥
एका जानर्दनींक एक वर्म । माझेनि नावें तूंचि भोगी कर्म ॥४॥
३२५४
त्रिभुवनीं ज्याची सत्ता । लाज वाटे त्यासी गातां ॥१॥
म्हणा काया वाचा त्याचे दास । न करा आणि कांची आस ॥२॥
एका जनार्दनीं भाव । त्याचे पायीं ठेवा जीव ॥३॥
३२५५
मातेचा आठव बाळावरी स्नेहो । तैसा धरा देवो मनीं सदा ॥१॥
बाळा पाहूनियां माता संतोषत । तैसा धरा हेत देवावरी ॥२॥
बोबडें साबडें असोत तें बाळ । तैसा धरा कळवळ देवावरी ॥३॥
एका जनार्दनीं देव धरा मनीं । आसनीं शयनीं विसरूं नका ॥४॥
३२५६
वत्सालागीं गोप धाउनी वारसे । तैसें असो पिसें देवा ठायां ॥१॥
पाडसां चुकलीं हरीण पाहे वास । तैसी धरा आस देवा ठायीं ॥२॥
मातेलागीं चुके बाळ एकुलतें । तैसें देवापरतें न धरा मनीं ॥३॥
एका जनार्दनीं देव करा सखा । प्रपंच पारिखा सहज तेणें ॥४॥
३२५७
नमस्कारी जंव अष्टांगें । तंव देवाचि जाला अंगें ॥१॥
आतां जमन कैसें हो कीजे । देवपणा न येचि दुजें ॥२॥
स्तुतिस्तवन बोलों भावो । तंव वायांची जाली देवो ॥३॥
स्तवन करूं आतां कैसें । स्तवावया दुजें नसे ॥४॥
आतां भजन कैशापरी । संसारा नुरेचि उरी ॥५॥
एका जनार्दना शरण । तंव तो जाला जनार्दन ॥६॥
३२५८
निकट असतांची देव । नेणती ते अहंभाव ॥१॥
ऐसे व्यापले मूढपणें । विसरले जनार्दनें ॥२॥
जे पासाव सर्व युक्ति । तयातें मुमुक्षु वदती ॥३॥
ऐसा ज्ञानियाचा भाव । तया देवपण दिसे वाव ॥४॥
ज्ञानविज्ञान नको देवा । मज चरणाजवळीं ठेवा ॥५॥
एका जनार्दनीं वाणी । दुजी नको अंतःकरणीं ॥६॥
३२५९
ऐसा रोगाचा पवाडु । परमार्थ गोड तो जाहला कडु ॥१॥
कामक्रोधाचा उफाडा । शांति क्षमेचा दिला काढा ॥२॥
देतां नाममात्रा रसायन । प्रपंच रोग जाहला क्षीण ॥३॥
निधडा वैद्य जनार्दन । एका जनार्दन शरण ॥४॥
३२६०
कनक कांता न ये चित्त्ता । तोची परमार्थी पुरता ॥१॥
हेंचि एक सत्य सार । वायां व्युप्तत्तीचा भार ॥२॥
वाचा सत्यत्वें सोंवळी । येर कविता वोवळी ॥३॥
जन तोचि जनार्दन । एका जनार्दनीं भजन ॥४॥
३२६१
प्रपंच परमार्थ एकरुप होत । आहे ज्याचा हेत रामनामीं ॥१॥
परमर्थे साधें सहज संसार । येथेंक वेरझार नाहीं जना ॥२॥
सहज संसारें घडे परमार्थ । लौकिक विपरीत अपवाद ॥३॥
एका जनार्दनीं नाहीं तया भीड । लौकिकाची चाड कोण पुसे ॥४॥
३२६२
सुखे संसारा हा करी । वाचे उच्चारावा हरी ॥१॥
दुःखरूप हा संसार । रामनामें सुख साचार ॥२॥
रामनामाचें स्मरण । नाश पावे जन्ममरण ॥३॥
जयापाशीं नाम असे । नारायण तेथें वसे ॥४॥
एका जनार्दनीं नाम । संसार हा परब्रह्मा ॥५॥
३२६३
निवांत बैसें तूं अचळ । मन करुनी निश्चळ । नको कांहीं तळमळ । नाम गाय सर्वदा ॥१॥
सोडीं मागिलाची आस । दृढ मना घालीं कास । भक्तिभाव समरस । रामनामीं तूं धरीं ॥२॥
नको समाधी उन्मनी । धांवूं नको सैरा रानीं । एका जनार्दनाचे चरणीं । दृढभावें विनटे ॥३॥
३२६४
नित्य ध्यातां हरिचे चरण । करी भक्त दुःखहरण ॥१॥
चरणरज पवित्रता । सदा घ्यावेंचि माथा ॥२॥
लागला पाषाणा चरण । ती स्त्रीची जाली पावन ॥३॥
ऐसें चरणींचे मान । शरण एका जनार्दन ॥४॥
३२६५
स्वगोत्र परगोत्र यांचा भरंवसा । मानूं नये सहसा अरे मूढा ॥१॥
वेदींचें वचन वेदीं तें प्रमाण । एक नारायण सार जप ॥२॥
शास्त्रांचा प्रभाव शास्त्रिकांसी ठावा । उघड जपावा राममंत्र ॥३॥
न करी आळस नको पडों भरीं । एका जनार्दनीं हरी स्मरे देहीं ॥४॥
३२६६
चिंतातुर मन नसावें कदाकाळीं । हृदयीं नामावळी जप करी ॥१॥
श्रीअनंता माधवा गोविंदा । हाचि जप सदा चिंत्तामाजीं ॥२॥
वारंवार चिंतावीं देवाचीं पाउलें । जेणें जन्मजाळें उकलेल ॥३॥
एका जनार्दनीं आलासे प्रत्यय । सर्वभावें गाय नाम त्याचें ॥४॥
३२६७
गोविंद गोपाळ वदतां वाचे । पायीं यमदूताचें भय नाहीं ॥१॥
नित्य जया ध्यान गोविंद स्मरण । संसारबंधन तया नाहीं ॥२॥
उठतां बैसतां खेळतां हासतां । गोविंद गीतीं गातां मोक्ष जोडे ॥३॥
गोविंदाचें नाम सदा ती समाधी । एका जनार्दनीं उपाधी तुटली त्याची ॥४॥
३२६८
सांडा सांडा वायां छंद । धरा गोविंद मानसीं ॥१॥
नका भरुं आडरानी । सोडविता कोनी मग नाहीं ॥२॥
पडाल यमाचे पीडणीं । लक्ष चौर्‍यांयशीं पतनीं ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । एकपणें जनार्दन ॥४॥
३२६९
वेरझार खुंटे नाम वदतां वाचे । आणिक सायासाचें न करीं कोड ॥१॥
तुटे रे बंधन नोहेंचि पतन । वाचे जनार्दन जप करी ॥२॥
एका जनार्दनीं वाचे जपे नाम । आणिक दुर्गम साधन नको ॥३॥
३२७०
हित अनाहिताचीं असतीं वचनें । तेथें अनुमोदन देतां भलें ॥१॥
परमार्थाचे वचनीं द्यावें अनुमोदन । तेथें नारायण संतोषत ॥२॥
विषयिक वचना देतां अनुमोदन । तेणें नारायण क्रोध पावे ॥३॥
भक्तिप्रेम वचना द्यावें अनुमोदन । तेणें नारायण संतोषत ॥४॥
दुर्बुद्ध वचना देतां अनुमोदन । तेणे नारायण क्रोध पावे ॥५॥
संतांचें वचना द्यावें अनुमोदन । तेणें नारायण संतोषत ॥६॥
असंतांचें वचनीं द्यावें अनुमोदन । तेणें नारायण क्रोध पावे ॥७॥
एका जनार्दनाचे वचनीं द्यावें अनुमोदन । तेणें जनार्दन संतोषतो ॥८॥
३२७१
दाता तोचि म्हणावा । नामावांचोनि नेणें जीवा ॥१॥
थोर तोचि म्हणावा । नेणें भूताचा तो हेवा ॥२॥
लहान तोचि म्हणावा । काया वाचा भजे देवा ॥३॥
एका जनार्दनीं म्हणे । देवावांचुनी कांहीं नेणें ॥४॥
३२७२
उत्तम पुरुषाचें उत्तम लक्षण । जेथें भेद शून्य मावळला ॥१॥
भेदशुन्य जाला बोध स्थिरावला । विवेक प्रगटला ज्ञानोदय ॥२॥
जिकडे पाहे तिकडे उत्तम दरुशन । दया शांति पूर्ण क्षमा अंगीं ॥३॥
एका जनार्दनीं उत्तम हें पाप्ती । जेथें मावळती द्वैताद्वैत ॥४॥
३२७३
जेथें सत्त्वाचें प्राधान्य । जेथें सात्विकाचें आचरण । तो परलोक साधुन । साधूनी गेला ॥१॥
जेथें राजाचें प्राधान्य । त्याचें लोभी वसे मन । ज्ञान सांगे मुख्य करून । परि निष्ठा नाहीं ॥२॥
जेथें प्राधान्य तामस । तो द्वेषी आणि कर्कस । ज्ञान सांगे अपरोक्ष । परी अंतईं कठीण ॥३॥
जेथें प्राधान्य तूर्या । तेथें सत्त्व शांति दया । विवेक वैराग्य करूनियां । सर्वासीं भजे ॥४॥
जो वस्तु झाला केवळ । त्याचें अंतर निर्मळ । भूतमात्रीं दयाळ । सर्वापरी भजत ॥५॥
जेथें रज तम वसती । तेथें द्वेष लोभ नांदती । त्याचे संगें ज्ञानज्योती । विझोनि जाये ॥६॥
एका जनार्दनीं शरण । जेथें शुद्ध सत्वाचें प्राधन्य । तो वस्तुसी जाय । मिळोनि सहजीं सहज ॥७॥
३२७४
म्हणा तुम्हीं विष्णुदास । तेणें पुरे तुमची आस । काळा पडे त्रास । नामस्मरणें करूनी ॥१॥
उघडा मंत्र विठ्ठल हरी । सदा वाचे जो उच्चारी । होतसे बोहरी । पातकांसी तात्काळ ॥२॥
न लगे कांहीं साधन । वाचे म्हणा रामकृष्ण । एका जनार्दनीं शरण । कायावाचामनेंसी ॥३॥
३२७५
आपुला न टाकीं पां आचार । उपजले कुळींचा वेव्हार । स्वधर्म तो सार । पाळीं पाळीं बापा ॥१॥
त्यातें म्हणणें संसार । येर बोलणें असार । निष्ठावंत जे नर । देवाचि समान ॥२॥
अथीतासी द्यावें अन्न । गोब्राह्मणांचें पूजन । मुखीं नामस्मरण । तोचि एक संसारीं ॥३॥
सांडोनियां गृह दारा । धांव घेतली डोंगरा । अंतरीं भरला सारा । विषयीक भाव ॥४॥
बकाचे परि ध्यान । नको नको अनुष्ठान । एका जनार्दनीं मन । स्थिर करीं सर्वदा ॥५॥
३२७६
नित्य नैमित्तिक कर्मे आचरावीं । तिहीं तें पावावी चित्तशुद्धि ॥१॥
चित्त स्थिर होण्या करी उपासना । भजे नारायणा एका भावें ॥२॥
विवेक वैराग्य प्राप्ति तत्प्रसादें । चित्ता लागे वेध सद्‍गुरूचा ॥३॥
सदगुरुकृपेनें पूण बोध होय । नित्य त्याचें हृदयीं धरी ॥४॥
एका जनार्दनीं ठेवूनियां मन । मनाचें उन्मन पावलासे ॥५॥
३२७७
न कळे जयाचें विंदान । हरिहर नेणती महिमान । शिणलें शेषाचें वदन । तो तटस्थ राहिला ॥१॥
ऐसा आकळ त्रिभुवनीं । न कळे वेद शास्त्रां मनीं । पुराणांची आयणी । कुंठीत जाहली ॥२॥
तो सोपा नाममंत्रें । वाचे वर्णितां पवित्रें । एका जनार्दनीं वक्त्रें । म्हणा रामकृष्ण हरी ॥३॥
३२७८
कायावाचामनें छंद । धरा गोविंद ह्रुदयीं ॥१॥
नका जाऊं लिगाडामागें । ऐसें सांगे वेदशास्त्र ॥२॥
पुराण पठण यज्ञयाग । नोहे भाग कलीमाजीं ॥३॥
एका जनार्दनीं नाम सार । उतरील पार भवसागरीं ॥४॥
३२७९
निवांत श्रीमुख पहावें डोळेभरी । तेणें नुरे अंतरीं इच्छा कांहीं ॥१॥
चरणीं ते मिठी घालावे दंडवत । तेणें पुरे आर्त सर्व मनींचें ॥२॥
ध्यान ते दृष्टी भरूनि पहावें । आलिंगन द्यावें वेळोवेळां ॥३॥
हृदयकमळीं पहावा तैसा ध्यावा । एका जनार्दनीं विसावा सहजची ॥४॥
३२८०
शरणागत आलिया नुपेक्षी सर्वथा । ऐसा बोध चित्ता आहे माझ्या ॥१॥
सर्व भावें जावें नाम वाचे गावें । जिवलगा भेटावें विठोबासी ॥२॥
साधुसंत गाती आनंदें नाचती । क्षेम तयाप्रति द्यावें सुखें ॥३॥
एका जनार्दनीं पाहतां विठ्ठल । जन्ममरण निवारेल हेळामात्रें ॥४॥
३२८१
व्यापूनियां भरला देव । रिता ठाव कोठें पां ॥१॥
तयाचें करा रे चिंतन । मग तुम्हां न पडे न्यून ॥२॥
वाचे वदा विठ्ठल साचा । सोइरा साचा अंतकाळी ॥३॥
मागें पुढें उभा असे । एका जनार्दनीं दिसे ॥४॥
३२८२
भुक्तिमुक्तीचा पांग आमुचिये गांवीं । जनीं जनार्दन वागवी देह सर्व ॥१॥
भुक्ति आणि मुक्ति कासया तें वोझें । जनार्दनें सहजें निर्दाळिलें ॥२॥
कल्पिक कल्पना आवरुनी ठायीं । जनार्दन पाहीं सबराभरीत ॥३॥
त्याचियेनी सत्ते जाहलीसे मिळणी । एका जनार्दनीं एकमय ॥४॥
३२८३
विश्वपाळिता हे हरी । दासा केवीं तो अव्हेरी ॥१॥
नव मास गर्भवास । नाहीं भागला आम्हांस ॥२॥
बाळपणीं वांचविलें । स्तनीं दुग्ध तें निर्मिलें ॥३॥
कीटक पाषाणांत वसे । त्याचें मुखीं चारा असे ॥४॥
धरा धरा हा विश्वास । एका जनार्दनीं त्याचा दास ॥५॥
३२८४
जनार्दन पाया धरूनियां राहें । संसार तो काय करील तुझें ॥१॥
स्वरूपाचें ज्ञान नोहे अनायासें । ज्याचें श्रुति पिसें लागलेंसे ॥२॥
जाणीव नेणीव सांडोनियां मागें । शरण रिघे वेगें एका जनार्दनीं ॥३॥
३२८५
मेघदर्शनें मयूर नाचतीं । चंद्रदरुशनें चकोर सुखावती ॥१॥
धेनुदर्शन वत्सें सुखावती । साधुदर्शनें जीवा आनंदवृत्ती ॥२॥
सुर्यदर्शनें जीवाते सुख होय । पितृदर्शनें सुपुत्रा आनंद होय ॥३॥
मातृदर्शनें कन्या सुख मानें । मित्रदर्शनें सुमित्रा आनंदी ठाणें ॥४॥
या रिति सतत चिंतितां हरी । एका जनार्दनीं धन्य संसारीं ॥५॥
३२८६
स्वामीदर्शनें पतिता आनंद । देवदर्शनें संतोषें भक्तवृंद ॥१॥
यापरी आनंद सदा मनीं हरि । वांचूनी छंद दुजा नाहीं मनीं ॥२॥
एका जनार्दनीं प्रेमयुक्त छंद । गीता गातां आवडी गोविंद ॥३॥
३२८७
होउनी उदास । मागा प्रेम सावकाश ॥१॥
उभा विटेवरी उदित । देतां न पाहे चित्त वित्त ॥२॥
जें जें पाहिजे जयालागीं । तें तें देतो त्या प्रसंगीं ॥३॥
न म्हणे उत्तम चांडाळ । ऐसा भक्तीचा भुकाळ ॥४॥
एका जनार्दनीं म्हणा दास । करा आस निर्भय ॥५॥
३२८८
अगाध चरणाचें महिमान । वेदशास्त्रां पडिलें मौन ॥१॥
चरणें तारिलें पाषाण । चरणें तारिलें भक्तजन ॥२॥
तारियेलें प्रल्हादासी । उद्धारिले अजामेळासी ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । चरण तिहीं लोकीं पावन ॥४॥
३२८९
चरणांची थोरी । जाण गौतम सूंदरीं ॥१॥
हृदयाची थोरी । भक्त जाणती परोपरी ॥२॥
करांची ती थोरी । जाणे सुदामा निर्धारी ॥३॥
समचरणींची शोभा । एका जनार्दन उभा ॥४॥
३२९०
चरण वंदिती का निंदिती । तेही हरिपदा जाती ॥१॥
एक तरले चरण पूजितां । कोणी तरलें चरण ध्यातां ॥२॥
चरण वंदितां तरली शिळा । निंदितां तारिले शिशुपाळा ॥३॥
ऐसें चरणाचें महिमान । एका जनार्दनीं शरणक ॥४॥
३२९१
नीर मंथुनी मंथन पैं केले । सार असार तें चवीस आलें ॥१॥
ताक तेंहीं गोड दूध देंही गोड । रसनेची चाड पारुषली ॥२॥
मंथन करितां बुडाला रवी । सर्वांगी सर्व निज नाचवी ॥३॥
एका जानर्दनीं अवघेंचि सार । मानस मंथोनी पावलों पार ॥४॥
३२९२
नवजों योगाचिया वाटा । न चढों आगम निगम ताठा । न लागों उपामाळा खटपटा । आत्मनिष्ठ होउनी असों ॥१॥
विठ्ठल उघड विराजित । साबाह्माभ्यंतर नांदत ॥२॥
कर्मे करुनीं नव्हों कर्मठा । निष्कर्माच्या न लागों झटा । संतरज आमुचा वांटा । मुक्ति फुकटा तेणें लाभे ॥३॥
न करूं दुस्तरें तीं तपें । न पडो अध्यात्म खरपें । एका जनार्दनीं कृपें । आत्मसुख अमुप विचरिजेक ॥४॥
उध्दवास बोध
३२९३
शहाणा तो जाण रे । उद्धवा आत्मत्वें पाहें रे । नेणता तो जाण रे । उद्धवा देहबुद्धीस वाहे रे ॥१॥
उद्धव म्हणे कान्होबा सांग रे । गोडा गोडा गोष्टी स्वभाव रे । निज गोडा गोष्टी ऐकतां । चित्त चैतन्य फांवे रे ॥२॥
सज्ञान तोची रे उद्धवा । ज्याची जाणीव विरे । अज्ञान तोची रे उद्धवा । ज्ञानग्र्वें हुंबरे ॥३॥
साधु तोची रे उद्धवा । जो सद्वस्तुतें दावी । असाधु तोची रे उद्धवा । देही प्रपंची गोवी ॥४॥
धर्मिष्ठ तोची रे उद्धवा । जो जन्ममरण निवारी । अधर्मीं तोची रे उद्धवा । लोभ दंभ शरीरीं ॥५॥
सुख तें जाण रे उद्धवा । जेथें मी तुं पण नुरे । दुःख ते जाण रे उद्धवा । काम सुखासी झुरे ॥६॥
शम तो जाण रे उद्धवा । ज्याची आत्मत्वें बुद्धीं । दम तो जाण रे उद्धवा । तो त्यागी उपाधी ॥७॥
धृतीची धारणा रे उद्धवा । जिव्हा उपस्थ जिंके । सोलीव करंटा तोचि रे उद्धवा । जिव्हा उपस्थी आटके ॥८॥
तप तें जाणरे उद्धवा । नित्य नामस्मरण । अभागी तोची रे उद्धवा । नामीं विन्मुखपण ॥९॥
बळिया बलिष्ठ तोची रे उद्धवा । निज मानसीं जिंकणें । नपुंसक तोची रे उद्धवा । मनामागें धांवणें ॥१०॥
लाभ तो जाण रे उद्धवा । नित्य भगवद्भक्ती । अलाभ तो जाण रे उद्भवा । सम ब्रह्मा देखणें ॥११॥
सत्य तें जाण रे उद्धवा । सम ब्रह्मा देखणें । असत्य तेंची रे उद्धवा । जो देह मी म्हणे ॥१२॥
वाचा सत्य अनुवादणें । तें लोक सत्य । सम ब्रह्मा न देखणें । तें अलक्ष्य निर्धूत ॥१३॥
उत्तम धर्म तोची रे उद्धवा । निज धर्म ज्या गांठीं । अधर्म तोची रे उद्धवा । धनलोभीया दृष्टी ॥१४॥
पावन यज्ञ तोची रे उद्धवा । द्विजमुखीं अर्पें । अधम यज्ञ तो उद्धवा । लोभावरी समर्पे ॥१५॥
वरिष्ठ लक्ष्मी ती जाण रे उद्धवा । सर्वभावीं निरास । अलक्ष्मी ते रे उद्धवा । ज्यासी आशापाश ॥१६॥
भाग्य तें जाण रे उद्धवा । वैराग्य बाणें । अभाग्य तेंची रे उद्धवा । जो देहीं मी म्हणे ॥१७॥
ईश्वर तोची रे उद्धवा । ज्यासी सर्व सत्ता । अनीश्वर तोचि रे उद्धवा । ज्यासी स्त्री आधीन जीविता ॥१८॥
पवित्र तोची रे उद्धवा । कर्मीं ब्रह्मा प्रीती । अपवित्र तोचि रे उद्धवा । कर्मीं बद्धप्राप्ती ॥१९॥
पंदित तोची रे उद्धवा । जो देह अहंता छेदी । मूर्ख तोचि रे उद्धवा । देह अभिमानी बुद्धी ॥२०॥
संन्यासी तोची रे उद्धवा । सर्व संकल्प त्यागी । परगृहीं तोची रे उद्धवा । मोह ममता अंगीं ॥२१॥
स्वर्ग तो जण रे उद्धवा । नित्य संग संतीं । नरक तो तो जाण रे उद्धवा । नित्य अधर्मीं वृत्ती ॥२२॥
सखा तो जाण रे उद्धवा । स्वयें सदगुरुराव । वैरी तो जाण रे उद्धवा । देहीं अहंभाव ॥२३॥
दरिद्री तो जाण रे उद्धवा । ज्यासी लोलुप चित्तीं । कृपण तोची रे उद्धवा । द्रव्यदारा आसक्ती ॥२४॥
एका जनार्दनीं कवित्य । चित्तीं चैतन्य गोड । एकीं एकहीं धरितां । पुर्व सर्वहीं कोड ॥२५॥
३२९४
भावें जनार्दन बोले उद्धवासी । बारे तूं परीयेसी गुह्मा गोष्टी ॥१॥
गुह्मा गोष्ट तुज सांगतों निभ्रांत । हृदयें फुटत आनंदेंसी ॥२॥
आनंदाचा रस न संडी प्रसंग । होसी जीवलग म्हणोनियां ॥३॥
म्हणोनी उद्धवा तुजसी बोलतां । भेदाचीये वार्ता नाहीं मज ॥४॥
मज तुज कांहीं नाहीं भिन्न भेद । कैवल्याचा सिद्ध तूंची एक ॥५॥
तूंची एक भक्तमाजीं शिरोमणी । आवडसी मनीं सर्वकाळ ॥६॥
सर्वकाळ तुज ध्याई अहर्निशीं । आनंद मानसीं समाधान ॥७॥
समाधीं विश्रांतीं मंडण ज्ञानाचा । नाहीं प्रपंचाचा लेश कांहीं ॥८॥
कांहीं एक क्रृष्णमुखीं गोष्टीलागीं । उद्धव सर्वांगी श्रवणार्थ ॥९॥
श्रवणीं सादर हरिमुख न्याहाळीं । सुखाचें कल्लोळीं प्रेमयुक्त ॥१०॥
प्रेमयुक्त पाहे सांवळें रूपडें । तेज चहूंकडे फांकतसे ॥११॥
फांकतसे तेज कुंडलाचे दाटी । वैजयंती कंठीं वनमाळा ॥१२॥
वनमाळा मुद्रिका चिद्रानें मुगुटा । कासेसी गोमटा पीतांबर ॥१३॥
पीतांबरधारी श्रीमुख सुंदर । चरणीं तोडर गर्जतसे ॥१४॥
गर्जती नेपुरें आरुणें रंगीला । टिळक रेखिला केशराचा ॥१५॥
केशराचा टिळक कुंकमाचीं पदें । उद्धव स्वानंदें लोळतसे ॥१६॥
लोळतां देखिला भक्त वेळाइते । आलिंगन देत उद्धवासी ॥१७॥
उद्धवा मज चाड नाही तपसाधनीं । नामसंकीर्तनीं प्रीत सदा ॥१८॥
सदा माझें नाम गाती जे भावेंसी । त्यासी मी मानसीं न विसंबें ॥१९॥
न विसंबें भक्ता नाम जया मुखीं । सरतां तिहीं लोकीं होय जाणा ॥२०॥
जाण नामासरी न पवे ब्रह्माज्ञान । तीर्थादि भ्रमण व्यर्थ पाहीं ॥२१॥
पाहे पां प्रल्हाद आसनीं शयनीं । नामाही वांचोनीं दुजें नेणें ॥२२॥
दुजें नेणें एक द्रौपदीं बहीणुली । हर्षें ते वेल्हाळी नाम स्मरे ॥२३॥
नाम स्मरतां गजेंद्रा तुटले बंधन । पतितपावन नाम श्रेष्ठ ॥२४॥
नाम सुखानंदें भवानीशंकर । जपे निरंतर नाम माझें ॥२५॥
माझ्या नामरंगीं गोपाळ गजरीं । घालती घुमरी आल्हादेंसी ॥२६॥
आल्हादें नाचती प्राण माझे ठायीं । सर्वांसी मी पाहीं त्यासारिखा ॥२७॥
सारिखाची होय थोरा आणि साना । जैसी हे वासना जनार्दनीं ॥२८॥
जनार्दना गातां धाक यमदूतां । येणें जाणें वार्ता तेथें कैंची ॥२९॥
कैंचा कळिकाळा पळे दशदिशा । माझ्या नामसरिता न राहेची तो ॥३०॥
चित्त मनें शुद्ध गाती माझें नाम । त्याचे दासीकाम करीन सत्य ॥३१॥
सत्य वोळंगणें भक्तांचें रंगणीं । वंदी पायवणी निजभावें ॥३२॥
भावाचा मी भोक्ता नावडेची कांहीं । नामालागीं पाही अंकीत मी ॥३३॥
अंकीत मी होय श्रवणीं संतुष्ट । तयासी वकुंठ आइतेंची ॥३४॥
आइताची ठेवी जीव तयावरी । निबलोण करी वेळोवेळां ॥३५॥
वेळोवेळां त्याचे द्वारींच तिष्ठत । नाहींच पाहत मानामान ॥३६॥
मानामान सर्व सांडिले उद्धवा । भक्तिप्रेमभावा लागोनियां ॥३७॥
लागवेग मज सप्रेम कीर्तनीं । लक्ष्मीं डावलोनि नामप्रेम ॥३८॥
प्रेम नाहीं मज योगी हृदयकमळीं । सवितां मंडळी स्थिर नव्हे ॥३९॥
नव्हे मी संतुष्ट महा यज्ञदानीं । पंचाग्नि साधनीं चाड नाहीं ॥४०॥
चाड असे तेथें हरिनाम गाती । त्याच्या पुण्या मिती ब्रह्मा नेणें ॥४१॥
ब्रह्मायाचा सुत नारद विख्यात । स्वबोधें डुल्लत नामबळें ॥४२॥
नामबळें देखा तरला चांडाळ । नेला आजामेळ मुक्तिपंथा ॥४३॥
मुक्तिपंथें नेलो नाम घेतां वाणी । तात्काळ कुंटणी तारियेली ॥४४॥
तारिल्या गोकुळीं गोपिकां सुंदरी । तयाचें शरीरीं मीच वसें ॥४५॥
वसे घरोघरीं प्राण माझे ठायीं । न विसंबती पाही क्षण मज ॥४६॥
मज आठविती उठतां बैसतां । दळितां कांडितां नाम माझें ॥४७॥
मज आठविती चालतां बोलतां । गाइते दुहिता नाम माझें ॥४८॥
माझिये स्मरणीं सुखाचे शेजारीं । प्रीति पडिभरी चित्त त्यांचें ॥४९॥
चिताचा चोरटा ज्यासी जैसा भाव । त्यासी मी वासुदेव तैसा होय ॥५०॥
ज्यासी माझे भजनीं संभ्रम । त्यासी मी आत्माराम प्रियकर ॥५१॥
प्रियकर आत्मा म्हणोनियां जाण । केलें निरूपण भक्तराया ॥५२॥
भक्तासी उपाव नामींच विस्तार । नाहीं आन थोर नामेंविण ॥५३॥
नाम सारासार ओंविया चौपन्न । करिती पठण निजभावें ॥५४॥
भावें उच्चारीं होय पाप धुणी । एका जनार्दनीं संकीर्तन ॥५५॥
मनास उपदेश
३२९५
मन एके ठायीं । राहे ऐसें करीं कांहीं ॥१॥
सर्व साधनांचें सार । मनीं करावा विचार ॥२॥
एकाग्र तें मन । करूनि करावें भजन ॥३॥
मन जिंकावें पां आधीं । तेणें तुटेल उपाधी ॥४॥
एका जनार्दनीं मन । दृढ ठेवावें बांधुन ॥५॥
३२९६
मनें करूनि विश्वास । संतचरणीं व्हा रे दास ॥१॥
आणीक न लगे साधन । मन आवरुनी करी भजन ॥२॥
मन धरी मृष्टीमाजीं । वाव तूम न शिणे सहजीं ॥३॥
मन दृढ देवापायीं । एका जनार्दनीं पाहीं ॥४॥
३२९७
मनें कल्पोनियां केली विटंबना । हिंडविले रानां वासनेच्या ॥१॥
तैसें नका करूं वाउगें चिंतन । मन आकळुन कार्य करा ॥२॥
मनाचें आकलन करावें पां आधीं । वाउगी उपाधी तुटतसे ॥३॥
एका जनार्दनीं आवरुनी मन । मग करीं भजन सुखरूप ॥४॥
३२९८
नका धावूं तुम्हीं सैरा । मना मागें या सत्वरा ॥१॥
मन करा पैं आधीन । तेणें जोडे संतचरण ॥२॥
मन आहे महापापी । लावावें तें हरिरुपी ॥३॥
मन स्थिर करूनी निश्चयें । एका जनार्दनीं पाहे ॥४॥
३२९९
करितां अनुष्ठान । मन धांवे सहज जाण ॥१॥
मंत्र जंत्र यंत्र भेद । मनें केला वादावाद ॥२॥
आधीं मनातें जिंकावें । सहज रूप मग पहावें ॥३॥
मन करे आधीन आधीं । एका जनार्दनीं तुटे व्याधी ॥४॥
३३००
मन करूनियां सावध । वाचे स्मरे तूं गोविंद ॥१॥
तेणें साधे सर्व काज । सकळ साधनांचें निज ॥२॥
मन धरी एकमुष्टी । वाचे जपे नाम गोष्टी ॥३॥
मन धांवे भलतीकडे । साधन वायां जाय कोडें ॥४॥
मन आवरुनी साधन । तेणें पावसी निजखुण ॥५॥
खूण संतांवांचुनी । एक जानार्दनीं ध्यानी ॥६॥
३३०१
न करी सायास आणिक संकल्प । वायांचि विकल्प न धरी मनीं ॥१॥
मनाचें जें मन करी ते स्वाधीन । तेणें नारायण कृपा करी ॥२॥
एका जनार्दनीं टाकूनि कल्पना । श्रीसंतचरणा शरण जाई ॥३॥
३३०२
अखंड सदा ध्यान । पाडुरंगी लावा मन ॥१॥
ऐसा उदार हा हिरा । टाकूनी वेचिताती गारा ॥२॥
अमृत सांडोनी । बळें घेती कांजवंणी ॥३॥
कामधेनु कल्पतरु । एका जनार्दनीं आगरु ॥४॥
३३०३
मन करूनियां स्थिर । हृदयीं ध्याई तो साचार ॥१॥
मग सुखाची वसती । सदा समाधान चित्तीं ॥२॥
समाधि समाधान । सहज घडे ब्रह्माज्ञान ॥३॥
तुटे संसाराचा कंद । वाचा नामस्मरण छंद ॥४॥
हेंचि साधनांचें सार । सदा चित्तीं परोपकार ॥५॥
एका जनार्दनीं ध्यानक । ध्यानीं मनीं जनार्दन ॥६॥
३३०४
मन मनासी होय प्रसन्न । तेव्हां वृत्ति होय निरभिमान ॥१॥
पावोनि गुरुकृपेची गोडी । मना मन उभवी गुढी ॥२॥
साधकें संपुर्ण । मन आवरावें जाण ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । मनें होय समाधान ॥४॥
३३०५
संकल्प विकल्प जाण । हेंचि मनाचें लक्षण ॥१॥
सुख दुःखें उभीं । मन वर्तें धर्माधर्मीं ॥२॥
स्वर्ग नरकक बंध मोक्ष । मन जाणतें प्रत्यक्ष ॥३॥
शुभ अशुभ कर्म । मनालागीं कळें वर्म ॥४॥
करा निःसंकल्प मन । म्हणे एका जनार्दनीं ॥५॥
३३०६
मनाचा सविस्तार । ऐका तुम्हीं वो निर्धार ॥१॥
मनें केलें सगुण निर्गुण । मनें दाखविलें चैतन्य ॥२॥
मनें नागविलें देवा । मनें लोळविलें जीवां ॥३॥
मन अज्ञानाची राशी । मन धांवें ते सायासी ॥४॥
एका जनार्दनीं मन । दृढ ठेवावें बांधोन ॥५॥
३३०७
मना तुं परम चांडाळ । अधम खळाहुनीं खळ । विषयीं तळमळ । बह् करसी पापिष्ठा ॥१॥
धरीं विठ्ठलीं विश्वारी । आणिक नको रे सायास । वाउगा तो सोस । सांडीं सांडी अधमा ॥२॥
करी संतांचा सांगात । पूर्ण होती मनोरथ । न धरीं दुजा हेत । विठ्ठलावांचुनीं ॥३॥
बहु सांडीं तुं भाषण । आणिक न करी साधन । एका जनार्दनीं शरण । विठ्ठलासी निघे पां ॥४॥
३३०८
मना तुं अधीर अधीर । बहु पातकी पामर । न राहासी स्थिर । क्षणभर निश्चयें ॥१॥
किती शिकवावें तूंतें । नायकसी एक चिंत्तें । बहु गुणें बोलतां तूंतें । नायकसी पामरा ॥२॥
एकपणें धरी भाव । दृढ चित्तीं विठ्ठलराव । वाउगा तो भेव । नको धरूं आणीक ॥३॥
हेंचि धरीं शिकविलें । कांहीं नको आन दुजें वहिलें । एका जनार्दनीं बोले । करुणा भरीत मनासी ॥४॥
३३०९
बैसतां निश्चळ । मन करी तळमळ ॥१॥
ध्यान धारण ते विधी । मनें न पावेचि सिद्धि ॥२॥
जप तप अनुष्ठान । अवघें मनेंची मळीन ॥३॥
दया शांती क्षमा । मनें न येती समा ॥४॥
ऐशा मना काय करावें । कोठें निवांत बैसावें ॥५॥
एका जनार्दनीं शरण । मन धांवें सहजपणें ॥६॥
३३१०
कौतुक वाटतें मनाचें । नामस्मरण नेणें साचें ॥१॥
कां रे मानिशी कंटाळा । मना खळा अधम तूं ॥२॥
नका घालुं गोंवागुंती । तेणें फजिती मागें पुढें ॥३॥
एका जनार्दनीं भाव । अवघा दिसे देवाधिदेव ॥४॥
३३११
सांडी मांडी नको करूं । वाउगा भरूं श्रमाचा ॥१॥
जेथें तेथें धावें मन । करा खंडन तयाचें ॥२॥
नका घालुं गोंवागुंती । तेणें फजिती मागें पुढें ॥३॥
एका जनार्दनीं भाव । अवघा दिसे देवाधिदेव ॥४॥
३३१२
देहीं शत्रु वसती दुर देशीं । येतां बहु दिवस लागती तयांसी ॥१॥
बाह्म शत्रुंचें अल्प दुःख । मनःशत्रुंचें वर्म अशेख ॥२॥
आसनीं शयनीं एकान्तीं । जपीं अथवा ध्यानस्थिती ॥३॥
ऐशिया पणाचे भुलले हावे । एका जनार्दनीं नेणती देवें ॥५॥
३३१३
मनें ब्रह्मादिकां केलीसे थोकडी । तेथें परवडी कोण मानवाची ॥१॥
इंद्रिय न चाले मनाविण देखा । मनाची मनरेखा नुल्लंघवे ॥२॥
शस्त्रें तें न सुटे जळ तें न बुडे । ऐसे ते पोवाडे मनें होतीं ॥३॥
एक जनार्दनीं मन तें स्वाधीन । करितां सर्व यज्ञ हातीं जोडे ॥४॥
३३१४
मना दुजीं बुद्धि नको बा ही । संतसमागमीं राही । यापरतें कांहीं । दुजें नको सर्वथा ॥१॥
मीपणाचा ठावो । टाकीं हा संदेहो । पडसी प्रवाहो । वाउगाची शिणसी ॥२॥
बहुत मतमतांतरे । कासया शिणसी रे आदरें । संतचरणीं झुरे । रात्रंदिवस मानसीं ॥३॥
कायिक वाचिक सर्वथा । भजे भजे पंढरीनाथा । एका जनार्दनीं तत्त्वतां । संतचरणीं लीन होय ॥४॥
३३१५
दुजियाची निंदा नको रे करूं मना । चिंती या चरण संताचिया ॥१॥
होउनी उदास गाई सदा नामक । बैसोनि निष्काम एकान्तासी ॥२॥
एकान्तीसी गोडी शंभु जाणे जोडी । आणिक परवडी न कळे कांहीं ॥३॥
एका जनार्दनीं रामनाम सार । करितां उच्चार आळस नको ॥४॥
३३१६
मना नको नको हिंडों दारोदारीं । कष्ट झाले भारी येतां जातां ॥१॥
कल्पना सोडोनि संतासंगें राहें । सर्व सुख आहे त्यांचे पायीं ॥२॥
ज्याचिया दरुशनें शोक मोह जळे । पाप ताप पळे काळभय ॥३॥
जवळीच दिसे भावितां भावितां । एका जनार्दनीं ध्यातां सुख मोठें ॥४॥
३३१७
मना सांडीं विषयखोडी । लावीं विठ्ठलेशीं गोडी ॥१॥
आणिक न लगे साधन । एकलें मन करी उन्मन ॥२॥
विठ्ठल विठ्ठल सांवळा । पाहें पाहे उघडा डोळां ॥३॥
एका जनार्दनीं शराण । मनाचि होय विठ्ठल पुर्ण ॥४॥
३३१८
अरे अरे मना । कांहीं करी विचारणा ॥१॥
शरण विठोबासी जाई । मन राही भलते ठायीं ॥२॥
वाउगा तुंचि सोस । मना न करी सायास ॥३॥
येतो काकुळती । एका जनार्दनीं प्रीति ॥४॥
३३१९
न करीं तळतळ मना । चिंती चरणां विठोबाचें ॥१॥
राहे क्षणभरी निवांत । न करीं मात दुजीं कांहीं ॥२॥
संतचरण वंदी माथां । तेणें सर्वथा सार्थक ॥३॥
एका जनार्दनीं मात । मना ऐकें तूं निवांत ॥४॥
३३२०
आणिक साधनीं नको गुंतुं मना । धरी या चरणीं । विठोबाच्या ॥१॥
वाउगा बोभाट कासया खटपट । पंढरीची वाट सोपी बहु ॥२॥
एका जनार्दनीं कायावाचामनें । सतत राहणें संतापायीं ॥३॥
३३२१
आणिकांची आस नको करूं मना । चिंती तूं चरणा विठोबाच्या ॥१॥
वाचे नाम गाये वाचे नाम गाये । वाचे नाम गाये विठोबाचे ॥२॥
करकटीं उभा चंद्रभागें तटीं । पुंडलिकापाठीं धरूनी ध्यान ॥३॥
ठेविले चरण दोन्हीं विटेवरी । वाट पाहे हरी भाविकाची ॥४॥
एका जनार्दनीं उभारुनी बाह्मा । आलंगीत आहे भोळे भोळे ॥५॥
३३२२
अंतरींचा भाव दृढ धरी मना । सेवीं तूं चरणा विठोबाच्या ॥१॥
आणिक नको कष्ट कांहीं । राममुखीं गायी सदा नेमें ॥२॥
आकार निराकार सर्वही व्यापक । तो उभा सम्यकक समपदीं ॥३॥
एका जनार्दनीं वाहूनियां आण । विठ्ठलाचे चरण ध्यावे आधीं ॥४॥
३३२३
वाउगी उपाधी न करी रे मना । चिंती या चरणा राघवाच्या ॥१॥
अंतकाळीं सखा कोणी नाहीं दुजा । पुत्र पत्‍नी वोजा न ये कामा ॥२॥
चालतांचि देह म्हणती माझा माझा । अंतकाळ पैजा यम बांधी ॥३॥
एका जनार्दनीं सर्व हें मायिक । शाश्वत तें एकक श्रीरामनाम ॥४॥
३३२४
मना तूं एक माझी मात । श्रीविठ्ठली न धरी कां रें हेत ॥१॥
कांहीं पडतां जड भारी । वाचे म्हणे विठठल हरी ॥२॥
तुज ही खूण निर्वाणीं । शरण एका जनार्दनीं ॥३॥
३३२५
मना ऐक हे विनंती । तूं न करी दुजी खंती । विठ्ठलावांचुनी प्रीती । दुजी नको आणिक ॥१॥
वाउगा तूं न करी सोस । दृढ घालीं तूं कास । धरीं पां विश्वास । विठ्ठलचरणीं ॥२॥
सांडीं माझें आणि तुझें । वाउगें नको वाहुं वौझें । निपजती बीजें । संतचरणी सकळ ॥३॥
हेंचि साधनांचें सार । विठ्ठलमंत्र उच्चार । एका जनार्दनीं वेरझार । येणें तुटें समूळ ॥४॥
३३२६
मना निश्चय तूं करी । म्हणे जाईन पंढरी ॥१॥
नेमधर्मक हाचि माझा । पंढरीवांचूनि नाहीं दुजा ॥२॥
सर्व तीर्थाचें माहेर । विटे उभा कटीं कर ॥३॥
आवडीनें धरा भाव । एका जनार्दनीं भेटे देव ॥४॥
३३२७
भक्त करुणाकर दीनाचा वत्सल । उभा श्रीविठ्ठल विटेवरी ॥१॥
मना जाय तेथें मना जाय तेथें । मना जाय तेथें पंढरीये ॥२॥
पुरतील काम निवारेल गुंती । आहे ती विश्रांति संतसंगें ॥३॥
आषाढी कार्तिकी सोहळा आनंद । मिळालासे वृंद वैष्णवांचा ॥४॥
एका जनार्दनीं आनंदी आनंद । तेणें परमानंद डुल्लतसे ॥५॥
३३२८
विठ्ठल पंढरपुर निवासी । विठ्ठल उभा भिवरेसी । विठ्ठल पुंडलिकापाशीं । भक्ति प्रेमेशीं तिष्ठत ॥१॥
जाई जाई मना तेथें । सुखें वैष्णव नाचती जेथें । ब्रह्मानंदपद दरुशनमात्रें । देत आहे भक्तांसी ॥२॥
सुलभ सुलभ मंत्रराज । शंभु जाणे निजबीज । एका जनार्दनीं गुज । सांगतसे भाविकां ॥३॥
३३२९
लाभें लाभ हातासी ये । हेचि गोय धरीं मना ॥१॥
वाउगा सोस नको वाहुं । सुखें गाऊं विठ्ठला ॥२॥
नको नको श्रम पसारा । सैरावैरा धांवुं नको ॥३॥
निवांत सेवों हरिकीर्तना । एका जनार्दनीं म्हणे मना ॥४॥
३३३०
निवांतपणें मना चित्तीं तूं चरण । आणिक कल्पना न करीं कांहीं ॥१॥
चिंतीं पां विठ्ठल कायावाचामनें । संसारबंधन तुटेल तेणें ॥२॥
संसाराची वार्ता नुरेचि पां कांही । आणिकक प्रवाहीं पडुं नको ॥३॥
एका जनार्दनीं विठ्ठलनामीं छंद । मना तूं गोविंद आठवीं कां रे ॥४॥
३३३१
मना ऐक एक मात । धरीं हरिनामीं हेत ॥१॥
तेणें चुकती बंधन । वाचे म्हणे नारायण ॥२॥
नारायण नाम । तेणें सर्व होय काम ॥३॥
दृढ धरी भाव । न करी आणिक उपाव ॥४॥
उपाव न करी कांहीं । शरण देवासी तूं जाई ॥५॥
एका जनार्दनीं मन । करी देवासी अर्पण ॥६॥
३३३२
मना तूं एक करीं । वाचे आठवी श्रीहरी ॥१॥
आणिक न करी साधन । वाचे म्हणे नारायण ॥२॥
सर्व काळ हाचि धंदा । वाचे आठवी गोविंदा ॥३॥
तेणें जीवा सोडवण । शरण एका जनार्दन ॥४॥
३३३३
अरे अरे मना । सत्य सत्य धरी ध्याना । पंढरीचा राणा । वेध ठेवीं तयाचा ॥१॥
तुज नाहें रे बंधन । सहज आकळे ब्रह्माज्ञान । वाउगें शोधन । नको करूं ग्रंथाचें ॥२॥
मागां तुज शिकविलें । परि तूं रे नायकशी वहिलें । तुझें हितगुज कथिलें । शुद्धि करी कांही ते ॥३॥
तूं अनिवार सर्वांसी । म्हणोनि कींव भाकितो तुजसी । शरण गुरु जनार्दनासी । एका भावें जाई तूं ॥४॥
एका जनार्दनीं शरण । जातां होईल समाधान । वाउगें नको भ्रमण । चरणीं राहे निवांत ॥५॥
३३३४
अरे माझ्या मना । नित्य भजे नारायणा ॥१॥
तेणें तुटेल बंधन । उभय लोकीं कीर्ति जाण ॥२॥
मिळेल सकळ संपत्ति । नाश पावेल विपत्ति ॥३॥
प्राप्त होय ब्रह्मापद । वाचे वदावा गोविंद ॥४॥
एका जनार्दनीं मन । सदा चिंती नारायण ॥५॥
३३३५
माझ्या मना लागो छंद । नित्य गोविंद गोविंद ॥१॥
तेणें निरसेल बंधन । मुखीं वदे नारायण ॥२॥
ब्रह्मारूप होय काया । माया जाईल विलया ॥३॥
होय सर्व सुख धणी । चुके जन्ममरण खाणी ॥४॥
म्हणे एका जनार्दन । सदा समाधान मन ॥५॥
३३३६
मनें नागविलें बहुतांपारीं । धांव धांव तूं श्रीहरी ॥१॥
आतां माझें मन । दृढ ठेवावें आकळुन ॥२॥
वाहात चालिलों मनामागें । बुडतसे प्रपंच गंगे ॥३॥
धांवे धांवे विठाबाई । एका जानर्दनीं लागे पायीं ॥४॥
३३३७
काय तुझें वेंचे देवा । मन आपुलें स्वाधीन ठेवा ॥१॥
हेंचि मागणें तुजप्रती । वारंवार हें विनंती ॥२॥
माझी ठेवा आठवण । म्हणे एका जनार्दन ॥३॥
३३३८
माझ्या मनाचें तें मन । चरणीं ठेवावें बांधून ॥१॥
मग तें जाऊं न शके कोठें । राहे तुमच्या नेहटें ॥२॥
मनासी तें बळ । देवा तुमचें सकळ ॥३॥
एका जनार्दनीं देवा । मन दृढ पायीं ठेवा ॥४॥
३३३९
ठायीं ठेविलिया मन । सहज होईल उर्तीण ॥१॥
आलों ज्या कारणा । तेंचि करवा पंढरीराणा ॥२॥
वाउगी ती आस । मनीं नसावी सायास ॥३॥
येतों काकुलती । एका जनार्दना प्रती ॥४॥
३३४०
तापलिया तापें शिणलीया मार्गीं । पोहे ठाकी वेगीं कृष्णकथा ॥१॥
कृष्णकथा गंगा सांवळें उदक । मना बुडी दे कां वोल्हावसी ॥२॥
वोल्हावलें मन इंद्रियां टवटवी । गोपिराज जीवीं सांठविलें ॥३॥
सांठविलें जीवीं जाणा याची खुणा । जरी होय करुणा सर्वांभुतीं ॥४॥
सर्वांभूतीं राम दृष्टीचें देखणें । नाहीं दुजेंपणें आडवस्ती ॥५॥
आडवस्ती नाहीं एका जनार्दनीं । श्रीरामावांचुनी । आन नेणें ॥६॥
३३४१
तुज सांगतसे मना । पाहें पंढरीचा राणा ॥१॥
नको दुजा छंद कांहीं । राहें विठ्ठलाचे पायीं ॥२॥
विषयीक वासना । सोडी सोडी सत्य जाणा ॥३॥
जेणें घडे सर्व सांग । फिटे संसाराचा पांग ॥४॥
म्हणे जनार्दनाचा एका । सुलभ उपाव नेटका ॥५॥
३३४२
जन्ममरण सांकडें निवारावया कोडें । विठ्ठल उघडें पंढरीये ॥१॥
तयाचे चरणां मिठी घाली मना । नाहीं तुज यातना जन्मकोटी ॥२॥
चंद्रभागे स्नान पुंडलीक भेटी । पूर्वजा वैकुंठीं मार्ग सोपा ॥३॥
महाद्वारीं नाचा जोडोनियां पाणी । पुढें चक्रपाणी उभा विटे ॥४॥
एका जनार्दनीं तयांसी भेटतां । मोक्ष सायुज्यता पायीं लागे ॥५॥
३३४३
मन रामीं रंगलें अवघें मनचि राम जालें । सबाह्म अभ्यंतरीं अवघें रामरुप कोंदलें ॥ध्रु०॥
चित्तचि हारपले अवघें चैतन्यचि जालें । देखतां देखतां अवघें विश्वा मावळलें ।
पहातां पहातां अवघें सर्वस्व ठकलें ॥१॥
आत्मयारामाचें ध्यान लागलें मज कैसें । क्रियाकर्म धर्म येणेचि प्रकाशे ।
सत्य मिथ्या प्रकृति पर रामचि अवघा भासे ॥२॥
भक्ति अथवा ज्ञान शांति आणिक योगास्थिति । निर्धारितां न कळे रामस्वरुपीं जडली प्रीती ।
एका जनार्दनीं अवघा रामची आदिअंतीं ॥३॥
तुमच्या शेतमालाची जाहिरात करण्यासाठी कृषी क्रांतीला भेट द्या .