संत निळोबाराय (संतांचें वर्णन)
१२५७
अगाध कीर्ति वाढले संत । केली विख्यात चरित्रें हीं ॥१॥
अग्नींत उभे विषचि प्याले । नाहीं ते भ्याले महा शस्त्रा ॥२॥
वंदूनि आज्ञा बोले पशु । करी श्रुतिघोषु दीर्घ स्वरें ॥३॥
निळा म्हणे ठेऊनि उदकीं । कागदहि सेखीं कोरडया वह्या ॥४॥
१२५८
अढळ वैराग्य प्रगटे अंगीं । बसतां संगीं संतांचिया ॥१॥
दिव्य भोगीं विटे मन । मृतिकेसमान सोनें रुपें ॥२॥
परमामृर्ती नाहीं चाड । अप्सरा दुवाड वाटती त्या ॥३॥
निळा म्हणे इहलोकींचे । भोग ते साचे वामनापरि ॥४॥
१२५९
अर्थ जाणती अनुभवी । खूण ठावीं जयां ते ॥१॥
संतकृपेचि ते जाति । कवणे रिती ते कैसी ॥२॥
कळे त्या खरें खोटें । धीट पाटे प्रासादिक ॥३॥
निळा म्हणे अंतरींचें । प्रेम साचें कीं लटिकें ॥४॥
१२६०
अर्थ अवघेचि याचे हातीं । जया देऊं जे बोलती ॥१॥
तों ते तात्काळचि पावले । जगामाजी धन्य झाले ॥२॥
नाहींचि वेळ काळ गुंती । देतां रंक थोर नेणती ॥३॥
निळा म्हणे अवलोकनें । तोडिती भवांचीं बंधनें ॥४॥
१२६१
अपार संत झाले क्षितीं । ऐकिलें ऐकाल पुढेंही होती ॥१॥
जे जे झाले हरिचे दास । करितां कीर्तनें सांडुनी आस ॥२॥
दर्शनें मुक्ति आणिकां देती । उदंड पावन केल्या याती ॥३॥
निळा म्हणे सनकादिक । आदि करुनि अनामिक ॥४॥
१२६२
अलभ्य लाभ ते सत्संगती । घरासीचि येति चोजवितां ॥१॥
ज्याचे ध्यानीं मनीं देव । राहिला राव पंढरीचा ॥२॥
त्याहूनि अधिक् आहे कोण । काळहि आपण सेवा करी ॥३॥
निळा म्हणे तिष्ठती व्दारीं । होउनी कामारी रिध्दीसिध्दी॥४॥
१२६३
अवलोकिलें कृपादृष्टीं । केली वृष्टी वचनामृतें ॥१॥
अंकुरले भावबीज । कारण निज अंतरीचें ॥२॥
संतांचि हे सहज स्थिती । आठव देती स्मरणाचा ॥३॥
निळा म्हणे धांवोनि येती । आणि उपदेशिती निज गुहा ॥४॥
१२६४
अहो ऐका भाविक । संत आर्तक मुमुक्षु ते ॥१॥
शुध्दचर्या आचरण । हेंचि पूजन संताचें ॥२॥
नंलगे सांगावें मागावें । जाणती स्वभावें हदत ते ॥३॥
निळा म्हणे अकस्मात । भेटती संत भावशुध्दी ॥४॥
१२६५
आणिकातेंही विठ्ठल करिती । लागले संगती भाविक त्या ॥१॥
यांचा वारा लागेल ज्यासी । येती त्यासी मुक्तीही वरुं ॥२॥
घडतां त्यांचें अवलोकन । होती पावन महा पापी ॥३॥
निळा म्हणे त्यांची भेटी । तेचि गांठी विठठलेचि ॥४॥
१२६६
आणिकही उदंड संतजन । राहिले व्यापून महीतळीं ॥१॥
नामेंचि पावन केलें दोषी । उध्दार आणिकांशीं करुनियां ॥२॥
गर्जती तेणें ब्रम्हानंदे । हरिनाम पदें आळविती ॥३॥
निळा म्हणे निमग्न झालें । हरिपदा पावलें हरिनामें ॥४॥
१२६७
आदि मग हे अनादि बोली । निशीनें प्रगटलीं सूर्यमहिमा ॥१॥
अर्थ याचा आणा चिता । मग विचारितां कळेल ॥२॥
कडूचि नसतां कैंचें गोड । उष्मेविण सुरवाड छायेचा ॥३॥
निळा म्हणे पुत्रेंविण । न शोभे बापण वायाणें ॥४॥
१२६८
आधीं भक्त पाठी देव । प्रगटे भाव देखोनी ॥१॥
काचोळी पाठी कण । भूस निकण मग दाणा ॥२॥
आधीं तंतु पाठी वस्त्र । कनका अलंकार रुप करी ॥३॥
निळा म्हणे भक्ताविण । कैंचे देवपण देवासी ॥४॥
१२६९
आपपर ते नोळखती । अवघाचि देखती विठ्ठल ॥१॥
पूर्ण होऊनि ठेलें काम । आत्माराम देह त्यांचा ॥२॥
विठ्ठल कानीं विठ्ठल घ्राणीं । विठ्ठल नयनीं मनामाजी ॥३॥
निळा म्हणे विठ्ठल अंगे । रंगले रंगे विठठलाच्या ॥४॥
१२७०
आपणचि ते येती घरा । देखोनि बरा निजभाव ॥१॥
आप्तपणें आलिंगिती । मनींचा पुरविती हेत सकळ ॥२॥
अनाथ अनन्य देखोनी रंक । करिती कौतुक खेळविती ॥३॥
निळा म्हणे लाविती सेवे । आपुलिया वैभवें गौरविती ॥४॥
१२७१
आपणा सारिखें । देखे नाढळे पारिखे ॥१॥
गुरुकृपा तो लाधला । व्यापुनी चराचर एकला ॥२॥
निंदा स्पर्धा व्देषाव्देष । तुटले कामक्रोध पाश ॥३॥
निळा म्हणे पात्र सुखा । झाला एकाएकीं देखा ॥४॥
१२७२
आवरुनियां ज्यांनीं चित्त । ठेविलें सतत हरीचरणीं ॥१॥
झाली त्याची कार्यसिध्दी । तुटल्या व्याधि जन्म जरा ॥२॥
एकविध भजले देवा । उतरले भव समुद्रातें ॥३॥
निळा म्हणे निश्चय पदा । पावले गोविंदा आठवितां ॥४॥
१२७३
आले भेटी संत जन । गर्जे गगन हरिनामें ॥१॥
टाळ विणे मृदंग भेरी । छविने अंबरीं झळकती ॥२॥
विठ्ठल देव धांवती पुढें । भेटती कोडें जिवलगा ॥३॥
निळा म्हणे आलिंगनें । नव्हती भिन्न वेगळे ॥४॥
१२७४
इंद्र चंद्र महेंद्र सर्व । मानवती देव हरिभक्तां ॥१॥
म्हणती इहींचि केला ऋणी । चक्रपाणी कीर्तनें ॥२॥
नेदि तिये वैकुंठवासी । आपणचि पाशीं गोंवियेला ॥३॥
निळा म्हणे हे सदैव सदा । कीर्तनें गोविंदा रंजविती ॥४॥
१२७५
उगाचि राहेन संतापासीं । सेवुनी चरणांसी निरंतर ॥१॥
पुसेन तया सांडूनी लाज । आपुलीये गुज अंतरींचें ॥२॥
फेडितील ते मनींची शंका । वचनेंचि एका क्षण्मात्रें ॥३॥
निळा म्हणे उणेंचि नाहीं । त्याचिये पायीं निजानंदा ॥४॥
१२७६
उत्तीर्ण नव्हीजेची वेचतां जीवें । ऐसे बरवे उपकार याचे ॥१॥
सांगावें तें कोठवरी । जे जे अवसरीं जें केलें ॥२॥
वाटे तिटे घरीं दारीं । आपुल्यापरी सांभाळी ॥३॥
निळा म्हणे आपुल्या नेमा । न टळे महिमा हाचि याचा ॥४॥
१२७७
उदार ऐसा न दिसेचि दृष्टि । पाहतांहि सृष्टी मज आतां ॥१॥
जयाचीया वचनें जीवा जीवपण । नुमसेचि शीवपण शिवा अंगीं ॥२॥
अविदयेसी अर्हता मावळे । बोध भानुउजळे प्रकाशीतु ॥३॥
निळा म्हणे दावी आनंदा आनंदु । भोगवी निजानंदु निजानंदा ॥४॥
१२७८
उदार संत उदार संत । जया तैसा हेत पुरविती ॥१॥
अपार देणें अपार देणें । पावती पेणें वैकुंठीचें ॥२॥
न सरे ऐसें न सरे ऐसें । देती सहवासे निजात्मसुख ॥३॥
निळा म्हणे यांचिये पायीं । निज वस्ती देंई देवा मज ॥४॥
१२७९
उभारुनी बाहो ध्वज । सांगती पैज घेउनी ॥१॥
विठ्ठल म्हणा विठ्ठल म्हणा । कळिकाळ आंकण मग तुम्हां ॥२॥
लहानां थोरां नारीनरां करिती हांकारा विश्वाचिया ॥३॥
निळा म्हणे तत्वता बीज । देताती सहज निवडूनी ॥४॥
१२८०
एक एका अवलोकिती । एक मिसळती एकांत ॥१॥
संत तेचि झाले देव । संती देव विराजे ॥२॥
येरयेरां मिठी पडे । आतां निवडे तें कैसें ॥३॥
निळा म्हणे भक्ति सुखें । झाले सारखे उभयतां ॥४॥
१२८१
एकचि आशिर्वाद देती । जरी अवलोकिती कृपेनें ॥१॥
तरी त्या पावविती पदा । जेथें सर्वदा रमती मुनी ॥२॥
निश्चयाचें देणें त्याचें । हरिती जीवाचें जीवपण ॥३॥
निळा म्हणे अगाध वाचा । संत वरदाचा महिमा हा ॥४॥
१२८२
एकचि वचन मानस पायीं । ठेविले नवाई काय सांगों ॥१॥
धन्य ते संत धन्य ते संत । जाणती हद्रत सकळांचे ॥२॥
दवडुनी अभिमान देवाचि देती । आणिकांही करिती आपणासें ॥३॥
निळा म्हणे अघटित चर्या । लागतांचि पायां पालटती ॥४॥
१२८३
एकनिष्ठ झाला भाव । आतां देवा तेचि अंगे ॥१॥
व्दंव्दे त्याचीं करिती काई । सर्वांठायीं देव तयां ॥२॥
ध्यानीं मनीं जनीं वनीं । प्रगटे लोचनीं अहोरात्र ॥३॥
निळा म्हणे वियोगवार्ता । नेणती सर्वथा हरिभक्त ॥४॥
१२८४
एकाहुनी आगळे एक । झाले हरिभक्त अनेक ॥१॥
भक्ती निजज्ञानें वैराग्यें । देवचि होऊनी ठेले अंगे ॥२॥
प्रेमभक्ति अनुसरले । विठ्ठल देवें ते पूजिले ॥३॥
निळा म्हणे सांगों किती । न पुरे अल्प माझी मती ॥४॥
१२८५
एका नामें बहुत तरले । एका भावें जे अनुसरले । एका तुमतेचि ते पावले । एकाएकीं गोविंदा ॥१॥
एका जाणोनियां तुमतें । एका रुसले अहंकारातें । एका विसरोनियां संसारातें । एका सुखातें पावले ॥२॥
एका तुमच्या निजध्यासें । एकाचि तुमच्या नामघोषें । एका तुमच्या कृपालेशें । आपणा ऐसे तुम्ही केलें ॥३॥
एका तुमच्या कीर्तनमेळें । एका तुमच्या भावबळें । एकाएकींचि उठोनि पळे पाप सगळें गोविंदा ॥४॥
निळा म्हणे एकाएकीं । स्मरणमात्रेंचि झाले सुखी । एका नामोच्चारें मुखीं । वैकुंठलोकीं बैसविलें ॥५॥
१२८६
एका विठठलींचि ठेविला । जिहीं निश्चय आपुला ॥१॥
तेचि विठ्ठल झाले आता । मोह सांडूनियां ममता ॥२॥
देवावीण सहसा कांहीं । दुजें तयां उरलेंचि नाहीं ॥३॥
निळा म्हणे स्वानुभव ल्याले । विठ्ठल चि अंगे होऊनि ठेले ॥४॥
१२८७
एकीं देव अनेकीं देव । नेणेचि भाव पालटों ॥१॥
देवचि भासे धरा मंडळ सूक्ष्म स्थूळ महदादी ॥२॥
अन्न जीवन भूक तहान । देवचि भोजन तृप्तीचें ॥३॥
निळा म्हणे अंगें मनें । जीवे प्राणें देवचि ते ॥४॥
१२८८
ऐश्वर्याचीं वचनाक्षरें । वदती मधुरें तत्वदातीं ॥१॥
श्रवण करिती सात्विक लोक । पावती सुख कैवल्य ॥२॥
भोगूनियां नित्यानंदा । सुखें निजपदा लिगटती ॥३॥
निळा म्हणे हे संत साधु । आर्तबंधु दीनांचे ॥४॥
१२८९
ऐसी जोडलिया सत्संगती । परम विश्रांती भाविका ॥१॥
बहमानंदाचे पारणें । नित्य स्मरणें श्रीहरिच्या ॥२॥
सकळीर लाभाच्या संपत्ती । सामोया धांवती पारमार्थिक ॥३॥
निळा म्हणे कृत्य झालें । ज्यालागीं आलें नरदेहा ॥४॥
१२९०
ऐसे हरिचे दास हरिनामीं रंगले । हरीचि होउनी ठेले एकाएकीं ॥१॥
आप पर तया न दिसेचि पाहतां । विश्वीं एकात्मता अवलोकीती ॥२॥
काम क्रोध लोभ मोह ममता माया । पळताती देखोनियां आशा तृष्णा ॥३॥
निळा म्हणे त्यांच्या दर्शनेंचि मुक्त । होताती पतीत महापापी ॥४॥
१२९१
अंगी ऐश्वर्य येऊनि बाणें । तुमचे भक्तींचीं लक्षणें ॥१॥
तैं तो मान्य होय जगीं । विश्व वंदी तयालागीं ॥२॥
शांती क्षमा आलिया वस्ती । संतलक्षणाची प्रशस्ती ॥३॥
कामक्रोधामोडली चाली । सर्व भूतीं साम्यता झाली ॥४॥
तुटोन गेले आशापाश । नुरोनि कल्पना नि:शेष ॥५॥
निळा म्हणे नाहीं ममता । कृपा तुमची ते अनंता ॥६॥
१२९२
अंतरींचा जाणती हेत । कृपावंत मग होती ॥१॥
सर्वजाण सर्वजाण । संत निपुण ये अर्थी ॥२॥
देखोनियां आर्तिकांसी । करिती त्यांसी निजबोध ॥३॥
निळा म्हणे विठ्ठल मंत्रीं । देती श्रोती उपदेश ॥४॥
१२९३
कळिच्या काळा नागवती । जिहीं विठ्ठल धरिली चित्तीं ॥१॥
तेचि देव झाले अंगे । अहंमोह ममतात्यागें ॥२॥
देहचि असोनि देहातीत । भोगीं अभोक्ते सतत ॥३॥
निळा म्हणे नामासाठीं । विठ्ठल सांठविला पोटीं ॥४॥
१२९४
काय त्यांचा महिमा वाणूं वारंवार । हरिभक्त थोर भूमंडळीं ॥१॥
ज्याचिये भेटीचें आर्त ब्रम्हांदिकां । पूज्य सकळ लोकां विश्वा झालें ॥२॥
यमधर्म वास पाहे नित्य काळ । म्हणे धन्य वेळ भेटती ते ॥३॥
निळा म्हणे सर्व भाग्यें चोजविती । रिध्दिसिध्दि येती वोळंगणे ॥४॥
१२९५
कांहीं करी ना हा करवी । असोनि जीवीं जीवविहीन ॥१॥
संतचि ओळखती यासी । जाणतां आणिकांसी दुर्लभ ॥२॥
बुध्दीचिये पाठीं पोटी । न देखे शेवटीं बुध्दी तया ॥३॥
निळा म्हणे सत्ता याचि । न देखे विरंची आणी रुद्र ॥४॥
१२९६
केली पायवाट । उल्लंघिला मायाघांट ॥१॥
जिहीं हरी आठविला जिवें ह्रदयीं धरिला ॥२॥
जिंकोनियां काळा । वरि गेले भूमंडळा ॥३॥
निळा म्हणे ब्रहमैशान । पावोनी लाविलें निशाण ॥४॥
१२९७
कैसी सांपडली वेळ । तया केवळ लाभाची ॥१॥
देवचि झाले चिंत्ते वित्तें । गणगोतेंसहति ॥२॥
नयेचि विकल्पाचा वारा । त्यांचिया शरिरा आतळों ॥३॥
निळा म्हणे पहाती तेथें । देवापरतें न देखती ॥४॥
१२९८
गर्जता जाती ब्रम्हानंदें । हरिची पदें हरिभक्त ॥१॥
धाक त्यांचा कळिच्या काळा । कांपे चळचळां देखोनि ॥२॥
विबुध अवघे करिती मान । तीर्थें वंदन चरणाचें ॥३॥
निळा म्हणे धन्य ते जगी । झाले श्रीरंगी रंगतां ॥४॥
१२९९
गर्जत नामाच्या कल्लोळीं । आले महीतळीं उध्दरित ॥१॥
ते हे वीर वैष्णव गाढे । कळिकाळ त्यांपुढें तृणप्राय ॥२॥
वचनमात्रेंचि देती बोध । करिती अगाध सच्छिष्या ॥३॥
निळा म्हणे त्यांचिये वाणी । अमृत वोळुनी वृष्टि करी ॥४॥
१३००
गर्जतां विठोबाच्या नामें । जाळिलीं कर्मे शुभाशुभें ॥१॥
रिघाले अवघियां बाहेरी । विठ्ठल अंतरीं धरुनियां ॥२॥
कैंचें तयां मायाजाळ । विराली तळमळ कल्पनेची ॥३॥
निळा म्हणे भोग त्याग । त्यांचें पांडुरंग हो सरला ॥४॥
१३०१
गर्जविती भ्रगवदुणीं । सर्वदा वाणी नीतीघोषें ॥१॥
तेणेंचि पावन करिती जगा । भवभय भंगा पावउनी ॥२॥
भाग्याचे ते पावती तेथें । वसती जेथें हरिभक्त ॥३॥
निळा म्हणे त्यांच्या गोठी । ऐकतां कोटी सुखाच्या ॥४॥
१३०२
गजेंद्रच्या संगे नाडीया उध्दार । प्रल्हादें असुर उध्दरीलें ॥१॥
हनुमंते जुत्पत्ती रिस आणि वानर । पावविले पार भवसिंधु ॥२॥
विभिषणें राक्षस लावियले भक्ती । केली पावन क्षिती धर्मराजें ॥३॥
निळा म्हणे तैसें संतीं उध्दरिलें । नवजाती बोलिले संख्यारहित ॥४॥
१३०३
गोड तुझी ब्रीदावळी । गोड गातां नित्यकाळीं । गोड भक्त भावें बळी । तूं वनमाळी त्यापाशीं ॥१॥
गोड तुमचीं नामें गाती । गोड कीर्तनीं उभे ठाकती । गोडा गोड तूं श्रीपती । त्याची भुक्ति मुक्ति तूंचि तूं ॥२॥
गोड त्याचे स्वानुभव । तुमच्या पायी ठेविला जीव । गोड भक्ति दृढभाव । तुमच्या चरणीं लिगटले ॥३॥
गोड त्याचें याती कुळ । गोड सत्कर्म तें सोज्वळ । गोड त्याचें बुध्दीबळ । तुज धरिलें निश्चयें ॥४॥
निळा म्हणे त्यांची मती । गोड कीर्तनीं नवी स्फूर्ती । गोड तुमची सगुण मूर्ती । ह्रदयीं त्याचे स्थिरावली ॥५॥
१३०४
घडो त्याचा समागम । ज्याचें प्रेम विठठलीं ॥१॥
सहज त्याच्या ऐकतां गोठी । परमार्थ पोटीं दृढावे ॥२॥
अनुतसपासी दुणीव चढे । वैराग्य वाढे चढोवढी ॥३॥
निळा म्हणे वाढे भाव । संचरे स्वानुभव निजांगीं ॥४॥
१३०५
चोजवीत घरां येती । ज्यांचा देखती शुध्द भाव ॥१॥
ऐसे करुणाघन हे संत । करिती हेत परिपूर्ण ॥२॥
पाचारुनियां ह्रदयीं धरिती । निकट बैसविती जवळी त्या ॥३॥
निळा म्हणे अनुभव झाला । तोचि दाविला बोलोनि ॥४॥
१३०६
जडोनियां ठेली । वृति पायीं लिगटली ॥१॥
मुखीं नामाचि गर्जना । हरिचा आठव क्षणक्षणा ॥२॥
रुपाचें चिंतन । तेथेंचि गुंतलें मन ॥३॥
निळा म्हणे दिलें । देह पायीं समर्पिले ॥४॥
१३०७
जन्ममरणा निवारिती । जे दाविती सुपंथ ॥१॥
बैसविती अक्षयपदीं । ब्रम्हानंदी कृपाळू ॥२॥
एकाचि वचनें सिध्दासनीं । करिती बैसउनी अगाध ॥३॥
निळा म्हणे उत्तीर्णत्वासी । दुर्लभ पाशीं कवण वस्तु ॥४॥
१३०८
जया नाहीं आपपर । सांगतां विचार सवहिताचा ॥१॥
जेणें देव जोडे जोडी । दाविती परवडी त्या साचा ॥२॥
संदेहाचे तोडिती पाश । सहज उपदेश बोलणें ॥३॥
निळा म्हणे अनुताप उठी । ऐकतां गोठी भाविका ॥४॥
१३०९
जिणे मरणें नाहीं आतां । हरीच्या भक्तां कल्पांती ॥१॥
त्याच्या ध्यानें तैसेंचि आलें । आपुला विसरले देहभाव ॥२॥
जडोनि ठेली अखंडता । एकात्मता हरिरुपीं ॥३॥
निळा म्हणे झाले संत । गुणातीत निजबोधें ॥४॥
१३१०
जिहीं जोडिला विश्वासें । निज निष्ठेच्या मानसें ॥१॥
मुखें आळविले नाम । याचें धरुनियां प्रेम ॥२॥
बैसली आवडी । याच्या पापीं दिली बुडी ॥३॥
निळा म्हणे याच्या घरा । धांव करी येरझारा ॥४॥
१३११
जिहीं निमिषमात्रें देह पालटिला । स्त्रियेचाचि केला पुरुष उभा ॥१॥
त्यांचे नवल कोण तारिती जड जीवा । यालागीं घडावा संतसंग ॥२॥
जिहीं फिरविलें औंढयाचें देऊळ । बोलविले बोल मूर्तिकरवीं ॥३॥
निळा म्हणे जिहीं प्रेतें जिवविलीं । वरदें उपजविलीं बाळें स्त्रिया ॥४॥
१३१२
जे जे होऊनियां अनुरक्त । झाले विरक्त हरिनामें ॥१॥
त्यांचे अंगी विसांवला । ह्रदयींचि राहिला प्रगटोनी ॥२॥
नेदी उरों दुसरेपणें । त्यांचेनि प्राणें जीवें जितु ॥३॥
निळा म्हणे घालुनि मिठी । त्यांते कल्पकोटी न विसंबे ॥४॥
१३१३
ज्यांची वचनें ऐके देव । पंढरिराव प्रीतीनें ॥१॥
भेटविती भेटे तया । पसरुनियां निज कर ॥२॥
जें जें तया वाटे गोड । तें तें कोड पुरउनी ॥३॥
निळा म्हणे जवळी राहे । त्यांची पाहे निज वास ॥४॥
१३१४
तेचि भक्त भागवत । संतसेवे जे निरत ॥१॥
शुध्द त्यांचा भक्तिभावो । संत वरदें लाभे देवो ॥२॥
संतवचनी विश्वासती । सत्य परमार्थ त्यांचे हातीं ॥३॥
निळा म्हणे संतसेवा । घडे त्या उदयो झाला दैवा ॥४॥
१३१५
तोचि वणिती आनंद । परमानंद अंतरींचा ॥१॥
जनीं लावावया गोडी । कीर्ति परवडी पोकरिती ॥२॥
आपण पावोनियां सुखा । आणिकां हरिखा मेळविती ॥३॥
लिध्हा म्हणे निगमादिक । ज्याचें कौतुक वानिती ॥४॥
१३१६
तेचि संत तेचि संत । ज्यांचा हेत विठठलीं ॥१॥
नेणती कांही टाणेटोणे । नामस्मरणें वांचुनी ॥२॥
काया वाचा आणि मनें । धाले चिंतने डुल्लती ॥३॥
निळा म्हणे विरक्त देहीं । आठवचि नाहीं विषयांचा ॥४॥
१३१७
तेथें माझे कायसे बोल । संत सखोल संवाद ॥१॥
आइकतांचि समाधान । होतेसें उन्मत मनाचें ॥२॥
सिध्द प्रदासाची वाणी । जे तुमच्या गुणीं मिरवली ॥३॥
निळा म्हणे ती तों रंक । जाणती लोक सकळीही ॥४॥
१३१८
देखती तें विठ्ठल रुप । वाचें विठ्ठल नामजप ॥१॥
तेहि विठ्ठल झाले अंगें । मोहममताविषयत्यागें ॥२॥
विठ्ठल कीर्ति लेइले अंगीं । विठ्ठल झाले भोगीं त्यागीं ॥३॥
निळा म्हणे विठ्ठल झाले । व्दैतभावातें मुकले ॥४॥
१३१९
देखती लोचनीं । निजात्मया अनुदिनीं ॥१॥
त्यांच्या भाग्याचा तो महिमा । नेणे चतुर्मुख ब्रम्हा ॥२॥
हरीसंगें हरिचेंचि रुप । झाली भावना तद्रुप ॥३॥
निळा म्हणे अवलोकनें । तैसेचि झालें अंगे मनें ॥४॥
१३२०
देखोनियां त्याचा अंतर्भाव । वोळला देव कृपासिंधु ॥१॥
येऊनि जवळी ह्रदयीं धरी । आणि मुखीं भरी ब्रम्हारस ॥२॥
देऊनी विभाग आपला मान । करी वाढवून मान्य जगीं ॥३॥
निळा म्हणे ठाकूनि आलेला वेळ । आवडी गोपाळ आलिंगी त्या ॥४॥
१३२१
देतां कांहींचि न घेती । भुक्ति मुक्ति रिध्दीसिध्दी ॥१॥
म्हणोनियां संकट थोर । वाटे दुस्तर मज यांचें ॥२॥
वैकुंठासी नेऊं म्हणतां । विटती तत्वतां ऐकोनि ॥३॥
निळा म्हणे रंगले रंगी । माझिया निजांगी लिगटले ॥४॥
१३२२
देतां काहींचि न घेती । संत उदासीन चित्तीं ॥१॥
त्रैलोक्यींचा मानधन । नावडे तयां देवाविण ॥२॥
नाहीं आस्था देहावरी । आशा तृष्णा कैंची उरी ॥३॥
निळा म्हणे ते देवचि झाले । कल्पकल्पांतीं संचले ॥४॥
१३२३
देश काळ वर्तमान । तया नाढळेचि भिन्न ॥१॥
जया कृपावंत माय । विठाई कवळुनी राहे ॥२॥
आपुलें पारिखें । नेणती ते इच्छा सुखें ॥३॥
निळा म्हणे केली । ओळखी ठायींची ते भली ॥४॥
१३२४
देव अंगें निराभास । भक्त रुपस चांगला ॥१॥
म्हणोनियां तें आणिती रुपा । दर्पणीं पहा पां जेवीं नभ ॥२॥
नामें रुपें मंडित केला । शृंगारिला अळंकारें ॥३॥
निळा म्हणे भक्त जनक । देव बाळक या हेतु ॥४॥
१३२५
देवाचें वर्म सांपडला भाव । नवजाये जवळुनी आडकला देव ॥१॥
देव म्हणे माझी नव्हेचि सुटका । भावेंविण म्हणती देवोचि लाटिका ॥२॥
वर्म हें यासीं दाविलें कोणें । संतांसी ठाउकें येर कोणीही नेणे ॥३॥
निळा म्हणे भक्तासी तिहींचि दाविलें । न सोडिती आतां जिवेंसी बांधलें ॥४॥
१३२६
देवासाठीं घेउनी जोग । अवघचि भोग त्यजियला ॥१॥
तेचि एक बळिये गाढे । कांपे त्यापुढें कळिकाळ ॥२॥
आशा मात्र नाहीं ज्यांसी । शांतिसुखासी लिगटले ॥३॥
निळा म्हणे हरीच्या ध्यानें । गेले विसरोन देहभाव ॥४॥
१३२७
दृढ विश्वासें हरिसी भजतां सायुज्यता पावले ॥१॥
ऐसे भक्त नेणों किती । झाले वानिती पुराणें ॥२॥
जिहीं केलें पिंडदान । पदीं मन प्राणेंसी ॥३॥
निळा म्हणे त्यांची कीर्ति । संतहि गाती कीर्तनीं ॥४॥
१३२८
दृश्य नेणती आभास । अवघा बहमींचा प्रकाश ॥१॥
तया नाहीं दुजी परी । एकावीण उरली हरी ॥२॥
अवघेंचि नेणोनि जाणते । अवघ्या राहिले आंतौते ॥३॥
निळा म्हणे जनीं वनीं । अवघ्या अंगें जनार्दनीं ॥४॥
१३२९
धन्य त्याचा शुध्द भावो । आरधिला देवो पंढरीचा ॥१॥
धन्य त्यांचें जन्मकर्म । गाईलें नाम विठोबाचें ॥२॥
धन्य त्यांची देहक्रिया । आन उपाया नातळती ॥३॥
निळा म्हणे धन्य झाले । जे या गेले शरण हरी ॥४॥
१३३०
धरिती ज्या हातीं संत कृपावंत । पाळी पंढरीनाथ लळा त्याचा ॥१॥
न विसंबे त्या घडी पळ युग मानी । दिसों नेदी जनीं किविलवाणें ॥२॥
पाजी प्रेमपेहे वाह तया अंकी । म्हणे हे लाडकीं तान्हीं माझीं ॥३॥
निळा म्हणे दावी स्वहिताचा पंथ । नेदी त्यां आघात येऊं आड ॥४॥
१३३१
न करितीचि कांही वाणी । देतां पुरविती आयणी ॥१॥
म्हणती घ्या रे घ्या निज मुखें । अवघ्यां एकचि धन सारिखें ॥२॥
नाहीं वांटितां भागले । सदा सर्वदा हरिखेले ॥३॥
निळा म्हणे पूर्णपणें । नेदिती पडों कोठें उणें ॥४॥
१३३२
नव्हे हे सांगितली मात । महिमाचि अदभुत सद्गुरुचा ॥१॥
जीवा जीवपणा वंग । तोडूनि अभंगु ब्रम्ह करी ॥२॥
आपुलीये मूळ निरासी । नांदवी ज्यासी हातीं धरी ॥३॥
निळा म्हणे करितां सेवा । ऐसिया दैवा पात्र करी ॥४॥
१३३३
नव्हो अविश्वासी तैसे । आधम जैसे कृतघ्न ॥१॥
केले उपकार ते संती । आठवूं चित्तीं प्रीतीनें ॥२॥
तेचि करिती साभिमानें । सत्य वचनें आपुलीं ॥३॥
निळा म्हणे न सांडू वाट । दाविली नीट संती ते ॥४॥
१३३४
नाठवीता स्वयें दयावी आठवण । ते तों आहे खूण सद्गुरुची ॥१॥
ऐशिया प्रकारें बोधवितां शिष्या । अंतरीं प्रकाशा काय उणें ॥२॥
आपुलें स्वराज्य फावें आपणांसीं । नित्य सदभ्यासीं तद्रूपता ॥३॥
निळा म्हणे ऐशी सद्गुरुपें कळा । परी आहे विरळा बोधक तो ॥४॥
१३३५
नामधारक हरीचे दास । करिती नाश पापांचा ॥१॥
वसती त्यांच्या सहवासें ते । होताती सरते वैकुंठीं ॥२॥
यमधर्म लागती पायां । लोकत्रयामाजीं धन्य ॥३॥
निळा म्हणे हरिहर देव । करिती राणीव त्यांच्या घरीं ॥४॥
१३३६
नाहीं तरि संत झकवित कोणा । थोर लहाना सारखेचि ॥१॥
नाहीं तेथें कानें कोचें । उघडया वाचें उच्चार ॥२॥
न लागे पूजनासी धन वित्त । एकचि चित्त भाव पुरे ॥३॥
निळा उपदेश देती । कानीं सांगती विठ्ठल म्हणा ॥४॥
१३३७
नाहीं भिन्नत्व उरलें । अवघ्या अंगें अवघें झालें ॥१॥
नेणती ते मानामान । जन तैसें तयां वन ॥२॥
न लगे साधन त्या संपत्ती । देवचि झाले सर्वा भूतीं ॥३॥
निळा म्हणे एकाएकीं । एकचि होऊनि ठेले लोकीं ॥४॥
१३३८
नित्य कथाश्रवणीं प्रीती । चित्तवृत्ति अर्थातरीं ॥१॥
तेचि आधिकारीं या सुखा । स्वानुभव निका पावती ॥२॥
जयां बोलतां चालतां । एकात्मता न खंडे । ॥३॥
निळा म्हणे आले घरां । सुख माहेरा विश्रांती ॥४॥
१३३९
नित्य वदनीं हरीचें नाम । अंतरीं प्रेम विसावलें ॥१॥
त्याच्या भाग्या नाहीं सीमा । पुरुषोत्तमा प्रिय झाले ॥२॥
आवडती ते सर्वदा हरी । न वचे दुरी पासुनी त्यां ॥३॥
निळा म्हणे मेघ:श्याम । पुरवीं काम सर्व त्यांचें ॥४॥
१३४०
नित्यानंदाचिया घरा । विवेक पैलतीरा पावविती ॥१॥
तेचि सद्गुरु संतजन । निजात्मज्ञान फळदाते ॥२॥
वदनीं वसविली वेदोनीती । स्वधर्म स्थापिती सकळांचे ॥३॥
निळा म्हणे नेती धामा । वैकुंठग्रामा विश्रांती ॥४॥
१३४१
निजानंद भुसावला । विठ्ठल झाला रुपाकृती ॥१॥
तेणें लाचविलीं मानसें । लाविलें पिसें संतजनां ॥२॥
नित्य त्यातेंचि अवलोकिती । आणि वानिती गुण वाचें ॥३॥
निळा म्हणे नाचती रंगीं । करिती जगीं उत्साह ॥४॥
१३४२
नेणती ते आपपर । विश्वीं झाले विश्वंभर ॥१॥
नाहीं देहाची भावना । करितां नामसंकीर्तना ॥२॥
हरीच्या नामामृतें धाले । गिळुनी ब्रम्हांडा राहिले ॥३॥
निळा म्हणे अवघ्याचि परी । झाले व्यापक चराचरीं ॥४॥
१३४३
पुशुमुखें वेदाच्या श्रुती । पढवा कीर्ती तुमचिये ॥१॥
अचेतन भिंती चालवणें । हेंही कारणें विचित्र ॥२॥
तेरा दिवस उदकीं ठेवा । कागद देवा कोरडे ॥३॥
निळा म्हणे नारायण । ब्रम्हणजन तुम्हां घरीं ॥४॥
१३४४
पापी आणि दुराचारी । सहपरीवारीं संतांच्या ॥१॥
तरले आणिक तरती पुढें दिधलें येवढें सामर्थ्य त्यां ॥२॥
तुम्हीं देवा कृपावंत । केले निजभक्त आपणसे ॥३॥
निळा म्हणे जगदोध्दारा । केला हा बरा उपाय ॥४॥
१३४५
पावले ते झाले सुखी । ज्यांची बोळखी संतचरणीं ॥१॥
कीटक पतंग पशु याती । मानव सत्संगतीं उध्दरले ॥२॥
जिहीं विश्वास धरिला पायीं । तरले ते डोहीं भवाब्धीच्या ॥३॥
निळा म्हणे निर्वाणरुप । पावले स्वरुप श्रीहरीचें ॥४॥
१३४६
पाहोनियां आले ठाव । संत गांव सुखाचा ॥१॥
त्याचि दाविताती वाटा । सुगमा वैकुंठा जावया ॥२॥
बाळया भोळया सात्विक लोकां । करुनी नेटका उपदेश ॥३॥
निळा म्हणे परोपकारा । लागीं वसुंधरा विचरती ॥४॥
१३४७
पाहोनियां सकळ मतांतरें । बैसला धुरें जाणतीयां ॥१॥
परि ते दुर्लभ निपुण ज्ञानी । जे कां जाणोनि नेणते ॥२॥
बोलती उदंड सारांश गोष्टी । परत्वीं भेटी विरळे ते ॥३॥
निळा म्हणे वरदळवेषीं । नुतरती कसीं तयांपुढें ॥४॥
१३४८
पूर्ण कृपा झाली तया । गेलों लगटोनियां निज चरणीं ॥१॥
न देखती ते हरिविण । जनीं जनार्दन कोंदला ॥२॥
आनंदे त्या अळविती । वोसणती हरिनामें ॥३॥
निळा म्हणे देवचि झाले । भावा आले तयाचिया ॥४॥
१३४९
प्रताप तुमचा आहेचि जैसा । करितां जी तैसा बडिवारही ॥१॥
नव्हे जें कोणा तें करुनी दावितां । अघटित घडवितां निमिष्यमात्रे ॥२॥
स्त्रियांचे पुरुष पशुमुखें श्रुती । चालविल्या भिंती उदकीं वह्या ॥३॥
निळा म्हणे माझा करा अंगिकार । तरी महिमा थोर वाढेल तुमचा ॥४॥
१३५०
फळलें तया जन्मांतर । न पडे विसर नामाचा ॥१॥
अत्यादरें हरीची भक्ति । झाली विरक्ति विषयाची ॥२॥
कामक्रोधां गिळिलें शांति । अहंकार समाप्ति मदमत्सरा ॥३॥
निळा म्हणे अचिंतन । लागलें अनुसंधान हरिरुपीं ॥४॥
१३५१
बहुत भाग्यें भूमंडळा । आले सकळां उध्दराया ॥१॥
वर्तोनियां दाविती लोकां । पाविती परिपाका आणिकांही ॥२॥
सहज त्यांचा क्रीडा खेळ । हाचि मंगळ सुखकर्ता ॥३॥
निळा म्हणे हें महीतळ । ज्याचिया अढळ धर्मक्रिया ॥४॥
१३५२
बोलणें त्याचें तें नि:शब्द । देखणें देखती सच्चिदानंद । करणें चाळितां आत्मबोध । विषयीं विषय बहमरुप ॥१॥
जाणें येणें आणिकां दिसें । अचळपणें तें जैसें तैसें । कल्लोळ सागरीं उससे । रश्मि जैसे निजबिंबीं ॥२॥
न मोडे त्या अखंडता । घेतां देतां सर्वही करितां । हांसतां खेळतां बोलतां । निजीं निजतां यथासुखें ॥३॥
लेणीं अळंकारहि मिरविती । जयापरि तैसेचि दिसती । न मोडतां स्वरुपस्थिति । चित्तीं चितंन सर्वदा ॥४॥
निळा म्हणे गुणातीत । देहीं देहातें नातळत । होऊनियां ठेले संत । अंखटित अखंडीं ॥५॥
१३५३
बोलविला बोले वेद । म्हैसा सुबुध्द स्वरान्वयें ॥१॥
काय एक न करा देवा । भिंती चालवा निचेष्टिता ॥२॥
शिष्यालागीं देतां बोध । नलगे पलाघे निमिष्यहि ॥३॥
निळा म्हणे ज्ञानेश्वरा । मजहि अंगिकारा रंका दीना ॥४॥
१३५४
ब्रम्हसंपत्ती वरी तया । आवडे जया संतसंग ॥१॥
त्रिकाळज्ञानी होय तो नर । आत्मसाक्षात्कार भोगप्राप्ती ॥२॥
शांति दया क्षमा सिध्दी । बोलतां समाधी चालतां त्या ॥३॥
निळा म्हणे एवढा लाभ । जोडे त्या स्वयंभ भागयवंता ॥४॥
१३५५
भक्तसेवेच्या उपकारें । बहुत आभारें दाटलों ॥१॥
काय उत्तीर्ण व्हावें यासी । रुकमाईसी विचारी ॥२॥
देतां कांहीच न घेती । उदासवृत्ती सर्वदा ॥३॥
निळा म्हणे जिवींचि जडले । तिहीं मज केलें अंकित ॥४॥
१३५६
भक्त भावाच्या संपत्ती । भोगा ऐश्वयें श्रीपती ॥१॥
करा त्यांचे समाधान । न सांडितां सिंहासन ॥२॥
केली नामाची घोकणी । जिहीं तुमच्या चक्रपाणी ॥३॥
निळा म्हणे ठेविली जिहीं । निष्ठा अखंड तुमचे पायीं ॥४॥
१३५७
भक्त म्हणावें तयासी । न गुंते जो आशापाशीं ॥१॥
अहंकार निरसिला । देहभाव पालटला ॥२॥
निंदा स्तुति हे नावडे । पाहतां परब्रम्ह आवडे ॥३॥
निळा म्हणे तया ध्यातां । स्वानंद तो येत हातां ॥४॥
१३५८
भक्तांचिया गांवा आला । देव परमानंदे धाला ॥१॥
म्हणे नवजायें येथुनी । आतां भक्तांसी टाकुनी ॥२॥
शीण माझा हरला भाग । गोड वाटे याचा संग ॥३॥
निळा म्हणे विजयी झालें । देवा भक्त घेउनी आले ॥४॥
१३५९
भक्तांवीण देवा कोण । सोयरा सज्जन तिहीं लोकीं ॥१॥
यालागीं त्यांचीच वास पाहे । आज्ञेंत राहे भक्तांचिया ॥२॥
आवडी ऐसी रुपें धरी । भक्तांचे करी सांगितले ॥३॥
निळा म्हणे लोकीं तिहीं । भक्तांविण आप्त नाहीं देवा ॥४॥
१३६०
भक्तांवीण देवालागीं । पुसतें जगीं कोण दुजें ॥१॥
नामहि नव्हतें रुपहि नव्हतें । कैसेंनि जाणतें कोण तया ॥२॥
परेहि परता परदेशीं होता । केला भक्तीं सरता आपुल्या बळें ॥३॥ निळा म्हणे तो देवसा केला । भक्तीं आणिला नामा रुपां ॥४॥
१३६१
भवसिंधु त्यां पायवाट । मायाघाट उतरले ॥१॥
गर्जत विठोबाच्या नामें । गेले व्योमें निजपंथें ॥२॥
परब्रम्हा वरावरी । भेटले हरि विश्वात्मया ॥३॥
निळा म्हणे जोडलीं पदें । ब्रम्हानंदें डुल्लती ॥४॥
१३६२
भाग्यें जोडे सत्संगती । जरि होय हातीं सुकृती ॥१॥
भाव शूध्द संचित गांठीं । तरीच भेटी तयांसवें ॥२॥
शुध्दचर्या आचरण । लाभती चरण तरि हातीं ॥३॥
निळा म्हणे सज्जनसंग । देवा भाग दुर्लभ तो ॥४॥
१३६३
भाव भक्ती भाग्यवंत । तयां संत भेटती ॥१॥
येर ते भाग्यें जाती वायां न भजतां पायां संतांच्या वचनीं यांचे विश्वास धरिती । धन्य ते होती उभय लोकीं ॥२॥
निळा म्हणे या सज्जनापायीं । जीवभाव जिहीं समर्पिला ॥३॥
१३६४
भाविकांची उत्तम जाती । विश्वास धरिती संतवचनीं ॥१॥
तयां फळे त्यांचा भाव । प्रगटे देव हदयात ॥२॥
जाणीवेचा नाहीं फुंद । शुध्दबुध्द होती ते ॥३॥
निळा म्हणे त्यांची स्थिती । नये ते गती जाणतिया ॥४॥
१३६५
भूतीं भगवंत देखिला । मानामान सहजचि गेला ॥१॥
तुमचे कृपेचि हे जाती । स्वरुपीं वेध झाला वृत्ती ॥२॥
व्देषाव्देष निंदा नेणे । चिंता असूया पळती भेणें ॥३॥
निळा म्हणे भूतमांत्रीं । झाला कृपेसी तो धात्री ॥४॥
१३६६
भूतीं भूतात्मा देखतां । ठेली जडोनि एकात्मता । नाढळे गुणदोष वार्ता । नमन नम्रता त्यां अंगी ॥१॥
धन्य त्यांचे जन्मकर्म । सम नाढळे ज्या विषम । गळोनियां क्रोध काम । झाले निष्काम निर्लोभ ॥२॥
संकल्प नासले विकल्प । पुण्य कैंचें तया पाप । ठेलें सवरुपीं स्वरुप । विठ्ठल रुप विठठलीं ॥३॥
अहंकार नुरे उरीं । झाले व्यापक चराचरीं । निजानंदाची उजरी । सन्मुख तयां सर्वदा ॥४॥
निळा म्हणे स्थैर्यबुध्दी । निंर्दंव्द झाले निजात्मबुध्दी । सच्चिदानंद पदोपदीं । कैवल्यसुखें डुल्लती ॥५॥
१३६७
मस्तक माझा पायांवरी । राहो निरंतरी संतांच्या ॥१॥
इतुलेन मी कृतकृत्य । होईन निश्चित संसारीं ॥२॥
धरिल्या जन्माचें सार्थक । भवभयमोचक साधन हें ॥३॥
निळा म्हणे नलगे फार । करणें विचार यावरी ॥४॥
१३६८
म्हणोनियां शब्द न पवेचि तत्वतां । बुध्दीचिया माथां वळघे कोण ॥१॥
मना पवना केंवि घडेल संचार । श्रुती परात्पर म्हणती ज्यातें ॥२॥
नाद बिंदु कळा ज्योती हीं बोलणीं । आरौतीं निर्वाणीं विरती तेथें ॥३॥
निळा म्हणे वर्म नेणती ते सकळें । वाचकें वाचाळे संतावीण ॥४॥
१३६९
म्हणोनियां संतजनां । देती आलिंगना पूजिती ॥१॥
त्यांचियां मुखें ऐकती कथा । मानिती परमार्था फळ आलें ॥२॥
म्हणती आजी धन्य झालों । प्रसाद पावलों संतांचा ॥३॥
निळा म्हणे उत्साह देवा । मानला वैभवा देखोनियां ॥४॥
१३७०
मानामान संकल्प आशा । तुटला मोहजाळ फांसा ॥१॥
तया गुरुचियां भक्तां । नुरेचि कोठें गोंवा गुतां ॥२॥
संर्वातरीं आपुलें रुप । देखती नेणतां विकल्प ॥३॥
निळा म्हणे कर्मातीत । झाले होऊनि कर्मी रत ॥४॥
१३७१
मार्ग दाउनी गेले आधीं । दयानिधी संत पुढें ॥१॥
तेणेंचि पंथें चालोंजातां । न पडे गुंता कोठें कांहीं ॥२॥
मोडूनियां नाना मतें । देती सिध्दांते सौरसु ॥३॥
निळा म्हणे ऐसे संत । कृपावंत सुखसिंधु ॥४॥
१३७२
मुक्ति येती धांवोनियां । प्रीती वरावया हरिभक्तां ॥१॥
रिध्दी सिध्दी वोळगे येती । समागम इच्छिती पुरुषार्थ ॥२॥
शांति क्षमा दया सिध्दी । सारिती उपाधी येऊनियां ॥३॥
निळा म्हणे निरहंकृती न ढळे परती नैराशा ॥४॥
१३७३
मृत प्राणी ते जीवविले । पुरुषहीं केले स्त्रियांचे ॥१॥
हे तों तुमची सहजस्थिती । लोकांसी भक्ति प्रगटावया ॥२॥
प्रसादेंचि विधवेसी बाळ । जन्मविला केवळ भातलवंडा ॥३॥
निळा म्हणे तुमची करणी । देवाहुनी अधिक् ॥४॥
१३७४
याचिलागीं परांगना । मानिती हुताशनापरी ज्ञाते ॥१॥
जवळी गेल्या जाळूं शके । म्हणोनि धाकें पळती त्या ॥२॥
आधीं तों न करिती संभाषण । मी एकांतदर्शन कैचें त्यां ॥३॥
निळा म्हणे शुचिर्भूत । वसती निर्धूत जनीं वनीं ॥४॥
१३७५
यात्रेहूनि आले गांवा । घेऊनियां विठ्ठल देवा ॥१॥
भक्त पूजिती आदरें । टाळ विणे मृदंगस्वरें ॥२॥
दिंडया पताका छबिने । नृत्य हरिकथा गायनें ॥३॥
निळा म्हणे निज भुवनीं । पूजिती स्तविती अनुदिनीं ॥४॥
१३७६
रात्री पळे येतांचि सविता । सिंहगर्जनें कुंजर चळता ॥१॥
तैसें हरिभक्तां सांकडें । येताचि पळे दृष्टीपुढें ॥२॥
महालक्ष्मीचें वारें । येतांचि दरिद्र घे माघारें ॥३॥
निळा म्हणे हरीच्या स्मरणें । हारपोनि ठाती जन्ममरणें ॥४॥
१३७७
रंगले ते संतसंगें । झाले अंगे शुध्द बुध्द ॥१॥
देवचि संत देवचि संत । आणिकांही करीत देवचि ते ॥२॥
कैंचें तेथें व्यवधान । ब्रम्ह सनातन पाववितां ॥३॥
निळा म्हणे न लभे देवा । आणिती भावा त्या संत ॥४॥
१३७८
लाजोनियां समाधीसुख । ठाके अधोमुख हरिभेटी ॥१॥
म्हणोनियां रतले दास । करिती उल्हास नित्य नवा ॥२॥
ऐकोनियां नामावळी । धांवोनी कवळी ह्रदयीं त्या ॥३॥
निळा म्हणे जवळी ठाके । नेदी पारिखे दिसोंचि ॥४॥
१३७९
वाचेतें वदवी रसनेतें चाखती । नेत्रातें दाखवी परि त्या दुरी ॥१॥
बुध्दी बोधविता चित्ता चेतविता । देहीं देहातीता कैसेनि दावूं ॥२॥
भावाभावातीत अव्दैता अव्दैत । ज्यातें म्हणत नेति नेति ॥३॥
निळा म्हणे कांही न होऊनियां जें आहे । दाविती त्याचि सोय सद्गुरु संत ॥४॥
१३८०
विठ्ठल नामें विठ्ठल झाले । देहभावा विसरुनि गेले ॥१॥
सर्व काळ विठ्ठल चित्तीं । बहमानंदें ते डुल्लती ॥२॥
विठ्ठल ध्यानीं मनीं जनीं । विठ्ठल लोचनीं चिंतनीं ॥३॥
निळा म्हणे भोगी त्यागीं । विठ्ठल तया जडला आंगीं ॥४॥
१३८१
वैष्णव वसती जये स्थाळीं । तेथें धुमाकुळ कथेची ॥१॥
विठठल देव नाचे उभा । दाटे सभा संतांची ॥२॥
सुखी होती महानुभाव । पावती ठाव तत्पदीं ॥३॥
निळा म्हणे नारी नर । होती तत्पर परमार्थी ॥४॥
१३८२
शुक प्रल्हाद हरिच्या नामें । गातां सुखसंभ्रमें निवाले ॥१॥
त्यांनी उघडूनियां हे मागी । दाविली जगीं हरिभक्ती ॥२॥
तैसाचि नामा विष्णूदास । पावला सौरस परब्रहमीं ॥३॥
निळा म्हणे दाउनी तुका । गेला एका जनार्दन ॥४॥
१३८३
शोधुनियां आले संत । हिताहत जगाचें ॥१॥
तेचि वचनें अनुवादती । सकळां नीतिप्रमाणें ॥२॥
सत्यासत्य ठावें तया । पाहोनियां ठेविलें ॥३॥
निळा म्हणे गुंता गोवा । कांहिंचि जिवा न करिती ॥४॥
१३८४
सकळाहि संत आराधिती । हदयकमळीं ते पूजिती ॥१॥
चरण गोमटे म्हणवूनि । पापा तापा करिती धुणी ॥२॥
नित्यानित्यें आठविती । निळा म्हणे तृप्त झाले । चरणामृतेंचि ते धाले ॥३॥
१३८५
सकळाठायीं भगवदाव । हाचि अनुभव जयाचा ॥१॥
त्याच्या चरणीं लीन व्हावें । उध्दरावें कृपेनें ॥२॥
मावळले कामक्रोध । वृत्ति सन्निध हरीच्या ॥३॥
निळा म्हणे त्याच्या नामें । पापें अधर्म नासती ॥४॥
१३८६
सद्गुरुकृपा वोळली तयां । जे पंढरीराया अनुसरले ॥१॥
भक्ति ज्ञान वैराग्यशीळ । शांति अढळ निवैंरता ॥२॥
भूतदया मानसीं वसे । मातले प्रेमरसे गर्जती ॥३॥
निळा म्हणे ह्रदयीं ध्यान । मुखीं चितंन अहर्निशी ॥४॥
१३८७
सारुनी अवघींच मतांतरें । जे लटिक्यासी खरें मानिती ॥१॥
एकचि दृढाविती भावो । जेणें देवो जोडे तो ॥२॥
सत्य भजन सय भक्ति । सत्यचि बोधिती परमार्थ ॥३॥
निळा म्हणे एकाचि वचनीं । ब्रम्हसनातनीं मेळविती ॥४॥
१३८८
सांगो जातां शब्दचि विरे । जेंवि अंधारें रविभेटीं ॥१॥
सागरीं ठाव बुडीही देतां । न लभेची सर्वथा निर्बुजला ॥२॥
यापरि शब्द न पवेचि तेथें । कैसेनि सुखातें अनुवादें ॥३॥
निळा म्हणे जाणती संत । आहे सिध्दांत तेथींचा तो ॥४॥
१३८९
सांपडली हे सुगम वाट । हरीचिया पाठ नामाचा ॥१॥
ब्रम्हानंदे करिती घोष । कीर्तनीं उल्हास नित्यानीं ॥२॥
हरीचिया प्रेमें रंगोनियां गेले । देहींचे विसरले देहभाव ॥३॥
निळा म्हणे जिंकोनि काळा । भोगिती सोहळा वैकुंठींचा ॥४॥
१३९०
सीत बुंद प्राप्त ज्यासी । निजात्मसुखासी तो पावे ॥१॥
जेथें उभे संतजन । नारायण समावेत ॥२॥
तया सुखा उणें नाहीं । लोकीं तिहीं पूज्य तो ॥३॥
निळा म्हणे हरीचे शेष । करीत नाश कल्मषा ॥४॥
१३९१
सुखाचीच ओतली । मूर्ति याची ठसावली ॥१॥
अविच्छिन्न भगवतबुध्दी । सर्वभूतीं निरवधी ॥२॥
मोह ममता कैंची आतां । आशा कल्पना हरिच्या भक्तां ॥३॥
निळा म्हणे सनकादिकां । अनुभव तैसा त्याचा निका ॥४॥
१३९२
सुरवर इच्छा करिती त्यांची । नित्य हरिभक्तांची भेटावया ॥१॥
म्हणती धन्य हरीचे दास । सर्वदा उदास देहभावीं ॥२॥
दर्शनें यांच्या सर्वही सिध्दी । तुटती उपाधी जन्ममरणें ॥३॥
निळा म्हणे वैकुंठवासी । रंगला प्रेमासी यांचिया ॥४॥
१३९३
सुरदास आंधळा पंजाबी ब्राम्हण । गातां तुमचे गुण धन्य झाला ॥१॥
विसोबा खेचर चांगा वटेश्वर । नरहारी सोनार पाठक नामा ॥२॥
जिवलग तुम्हां सांगाती जीवाचे । विभागी भाग्याचे केले तुम्हीं ॥३॥
निळा म्हणे भेद नाहीं तुम्हां संतां । दाविली भिन्नता प्रीतीसाठीं ॥४॥
१३९४
सूर्य न देखे अंधकारा । अग्नि जेवीं शीतज्वरा ॥१॥
तेंचि हरिभक्तां सांकडे । येऊंचि न शके तयापुढें ॥२॥
हनुमंतासी भूतबाधा । नव्हे कल्पांतीही कदा ॥३॥
निळा म्हणे दत्तात्रया । न बाधी मोह ममता माया ॥४॥
१३९५
सोडोनियां जाती पोतीं । कृपा करुनी दिधलीं हातीं ॥१॥
संत उदार उदार । लुटविलें निज भांडार ॥२॥
होतें सायासें जोडिलें । निक्षेपीचें तें दाविलें ॥३॥
निळा महणे उदारपणा । मेरु संतांच्या ठेंगणा ॥४॥
१३९६
संतकृपा त्यांसीचि फळे । ज्यांचें चित्त वोळे परमार्थी ॥१॥
काय उणें सुखा मग । संतसंग जोडता ॥२॥
देवचि हातीं लागे तयां । संत जयां प्रसन्न ॥३॥
निळा म्हणे संतांपाशीं । आहे अनायासीं सर्व सिध्दी ॥४॥
१३९७
संतरुपे तुम्हीच धरा । विश्वंभरा अवतार ॥१॥
म्हणोनि महिमा कीर्ति जगीं । वागविती अंगी सामर्थ्य ॥२॥
बोलवउनि रेडा चालविता भिंती । विमानीं होती उपविष्ट ॥३॥
निळा म्हणे मानवी तनु । जाती घेऊनी वैकुंठा ॥४॥
१३९८
संतप्रसाद लाधले । तेचि धाले ब्रम्हारसे ॥१॥
सदा नामीं जडली प्रीति । तेचि करिता उच्चार ॥२॥
भक्ति भाग्य वोसंडलें । वैराग्य आलें मोडोनी ॥३॥
निळा म्हणे अंगी शांति । क्षमा विश्रांति ज्ञानाची ॥४॥
१३९९
संतां ऐसा उदार एक । त्रैलोक्यनायक श्रीविठ्ठल ॥१॥
आणखी नये तुळणें दुजा । धुंडितां समाजा त्रिभुवनीं ॥२॥
ज्याचिया वचनें भवसिंधु नुरे । मायाभुररें दूरी पळे ॥३॥
निळा म्हणे सगुणवतार । तेंचि परात्पर श्रीहरीचें ॥४॥
१४००
संतांचा वास जये स्थळीं । तेथें रवंदळी पापाची ॥१॥
काम क्रोध जाती विलया । ममता माया देशधडी ॥२॥
तृष्णे कल्पनेचा गांव । वोस ठाव संदेहा ॥३॥
निळा म्हणे अहंकारा । मद मत्सरां उरी नुरे ॥४॥
१४०१
संतांपाशी अपार सुख । हरिखा हरिख वोसंडे ॥१॥
बोलती वचनें तेचि वेद । शास्त्रानुवाद विहिताचे ॥२॥
पुरातन ज्या ज्या उत्तम वाटा । दाविती चोखटां भाविकां ॥३॥
निळा म्हणे यांचा धंदा । हाचि सर्वदा गुण वाणी ॥४॥
१४०२
संतीं जया हातीं धरिलें । ब्रम्हसनातन ते पावले ॥१॥
आणिकां दुर्लभ जें साधनें । यांच्या प्राप्त अवलोकनें ॥२॥
फळ अनापेक्ष पावती । प्राणी यांचिये संगतीं ॥३॥
निळा म्हणे कल्पतरु । सामान्य दाते हे ईश्वरु ॥४॥
१४०३
हरावया कलीचे दोष । साच हे अंश श्रीहरीचे ॥१॥
म्हणोनियां सामर्थ्य अंगीं । वागविती जगीं निभ्रांत ॥२॥
भक्तिलेणें लेऊनियां । विचरती मायालाघवी ॥३॥
निळा म्हणे संदेह नाहीं । यदाथीं कांहीं त्रिसत्य ॥४॥
१४०४
हरीचिया भजनें हरिचे जन । करिती पावन पतितांसी ॥१॥
ऐसा त्यांचा अगाध महिमा । निरुपमा तो न वर्णवे ॥२॥
देऊनियां परमार्थसिध्दी । पावविती पदीं श्रीहरीच्या ॥३॥
निळा म्हणे सत्संगसुख । गणितां अधिक् परमामृता ॥४॥
१४०५
हरीच्या पढोनियां नामावळी । करिती होळी महादोषा ॥१॥
तेचि धन्य देहधारी । या माझारीं कलियुगा ॥२॥
सत्य वाणी सत्याचि क्रिया । जे आचरोनियां वर्तती ॥३॥
निळा म्हणे त्यांचिया संगें । उध्दरिजे जगें अनायासें ॥४॥
१४०६
हरिभक्त माझे जिवलग सांगाती । सांभाळूनी नेती परलोका ॥१॥
वचनेंचि त्यांच्या होय महा लाभ । करी पदमनाभ कृपादृष्टी ॥२॥
मोहादिबंधनें जाती तुटोनियां । कळिकाळहि पायांतळीं दडे ॥३॥
निळा म्हणे मुक्त मोकळिया वाटा । जावया वैकुंठा त्यांच्या संगें ॥४॥
१४०७
हरिभक्तीच्या जाणोनी नीति । त्याचि उपदेशिती भाविकां ॥१॥
पडो नेदिती अडचणी गोवा । जातां देवा भेटिसी ॥२॥
बैसवूनियां सुखासनीं । पावविती धमीं वैकुंठा ॥३॥
निळा म्हणे देऊनी संग । ठेविता अभंग हरिपदीं ॥४॥
१४०८
हेंचि त्यांचे नित्य काम । दावणें धर्म विहिताचे ॥१॥
ज्याचें तया स्वहित जोडें । ऐसें उघडें बोलती ॥२॥
नि:सीम पांडुरंगी भक्ति । उपजे विरक्ति भाविकां ॥३॥
निळा म्हणे ऐसी वाणी । वदती पुराणीं प्रतिपादय ॥४॥
१४०९
संतभेटीचें आरत । उभाचि राहिला तिष्ठत ॥१॥
बापकृपाळु श्रीहरी । वाट पाहे निरंतरीं ॥२॥
धांव घालूनियां पुढें । आलिंगी त्या वाडेंकोडें ॥३॥
निळा म्हणे नवाची नित्य । सोहळा भक्तांचा करित ॥४॥
१४१०
दळणीं दळीतां आठवे मानसीं । अलंकापुरवासी ज्ञानराज ॥१॥
वोविया मंगळी गाईन तयासी । स्वामी तुकयासी निजानंदे ॥२॥
एकाजनार्दन आणि नामदेव । देति स्वानुभव आठवितां ॥३॥
परलोकसोईरे जिवलग हे माझो । जें का पंढरिराजे अनुग्रहीले ॥४॥
निळा म्हणे संत जे जे भूमंडळीं । त्यांची पायधुळी वंदीन मी ॥५॥
१४११
धन्य त्यांची तयां माय प्रसवली । ज्यांची निष्ठा जडली विठ्ठल रुपीं ॥१॥
विठ्ठल आसनीं विठ्ठल भोजनीं । विठ्ठल शयनीं न विसंबती ॥२॥
त्यांचे सर्व काम पूर्ण मनोरथ । करिल हा नाथ पंढरिचा ॥३॥
निळा म्हणे ज्यांचा हेत पांडुरंगीं । रंगले ते जगीं धन्य जाले ॥४॥
१४१२
दैव आलिया त्याचिया दैवा । करिता सेवा आवडी ॥१॥
तेही झाले संतचि अंगे । करिती संगे आणिकां ॥२॥
सहज त्यांची वर्तणुक । अवघ्या अधिक् साधनां ॥३॥
निळा म्हणे बोलती गोठी । त्याची रहाटी वेदाच्या ॥४॥
१४१३
यमधर्मही इच्छी भेटी । हरिभक्तां दृष्टीं पहावया ॥१॥
म्हणे त्यांच्या मुखें कथा । होईन ऐकतां पावन मी ॥२॥
जीहीं भुलविला हरी । कीर्तनगजरीं करुनियां ॥३॥
निळा म्हणे धन्य ते वाणी । गर्जत गुणीं सर्वदां ॥४॥
१४१४
येकायेक पण । नसंपडे दुजेंनविण ॥१॥
म्हणोनियां भक्त केला । आधीं मग देव जाहला ॥२॥
फुला आधीं फळ । नव्हेचि मुळेंविण डाळ ॥३॥
निळा म्हणे लेंक । होतां बापपणा बिक ॥४॥
१४१५
माझें माझे हातीं हीत । दिधलें संतमुनिश्वरीं ॥१॥
काय उत्तीर्ण होऊं कैसा । उपकारें आकाशा झांकोळिलें ॥२॥
जिहीं पाजीलें अमृत धणीं । तयां कांजवणी काय देऊं ॥३॥
निळा म्हणे रत्पपालटा । सागरगोटा काय तुके ॥४॥
१४१६
संतसंगें हरे पाप । संतसंगे निरसे ताप । संतसंगे निर्विकल्प । होय मानस निश्चळ ॥१॥
संतसंगे वैराग्य घडे । संतंसगे विरक्ती जोडे । संतसंगे निजशांति वाढे । साधन ह्रदयीं अखंडित ॥२॥
संतसंगे हरिची भक्ति । संतसंगें ज्ञानविरक्ति । संतसंगें भुक्तिमुक्ती । साधकां वरिती अनायासें ॥३॥
निळा म्हणे साधुसंगे । महाभाग्याचें हें भाग्य । सेविती ते स्वरुप चांग । पावती आत्मया श्रीहरीचें ॥४॥
१४१७
संतवारें आलें वरी । चराचरीं धन्य तो ॥१॥
संत सेवा घडली ज्यासी । प्रसन्न त्यासी देव सकळ ॥२॥
संत वचनीं विश्वासला । पूज्य तो झाला त्रिभुवनीं ॥३॥
निळा म्हणे संतभेटी । निरसन कोटी संदेहा ॥४॥
१४१८
होऊनियां तेचि राहिले निवांत । रुपीं अखंडित होउनी संत ॥१॥
नित्य निरामय अखंड अव्दय । ध्याती देवत्रय ज्यातें सदा ॥२॥
येकविसा स्वार्गातें कवळुनी राहिलें । सूर्या प्रकाशिेलें जेणें तेजें ॥३॥
निळा म्हणे कृपा करुनिया सद्गुरु । देती अभयकरु त्यासी फावे ॥४॥
१४१९
सर्वकाळीं एकात्मता । जोडली त्या भाग्यवंता ॥१॥
ज्याचा गेला अहंकार । गळोनीया मद मत्सर ॥२॥
जें जें दृष्टीपुढें देखें । तें तें हरीरुपें वोळखे ॥३॥
निळा म्हणे नित्य केला । पूर्णबोधें उदो त्याला ॥४॥
१४२०
हरीच्या नामें हरीचे दास जाले सकळिकांस वंदय जगीं ॥१॥
समोर त्याच्या नये काळ । कळिचा अमंगल म्हणउनी ॥२॥
वदनीं त्यांच्या निघता घोष । पळती दोष इतरांचे ॥३॥
निळा म्हणे केली वाट । सोपी वैकुंठप्राप्तीची ॥४॥
१४२२
म्हैसीपुत्रामुखें बोलवणें श्रुती । चालवणें भिंती बैसोनियां ॥१॥
नव्हे हा सामान्य महिमा संतांचा । नैवेदय हातींचा मूर्ती जेवी ॥२॥
उदकामाजी वह्या ॥ ठेऊनी कोरडया । दाखवणें रोकडया विश्वजनां ॥३॥
निळा म्हणे तिहीं संगेंचीं तारणें । दीने उध्दरणें नवल कोण ॥४॥
१४२१
हरीच्या भजनें हरीचे भक्त हरीचे भक्त । झाले विख्यात भूमंडळीं ॥१॥
तरोनि आपण तारिले आणिका । वैकुंठनायका प्रिय झाले ॥२॥
ज्यांचे ध्यानी मनीं हरी । राहिला निरंतरीं दृष्टीपुढें ॥३॥
निळा म्हणे अवघेचि सांग । केले उभय भोग भोगुनियां ॥४॥
१४२३
सुदिन होय साधकांसी । जरी ते अनायासी भेटती ॥१॥
बोध प्रतापाची वाणी । गर्जविती गुणीं श्रीहरीच्या ॥२॥
ऐकती त्यांचे हरे पाप । निरसे ताप त्रिविध ॥३॥
निळा म्हणे भूतळीचे । देवचि साचे बोलते ते ॥४॥
१४२४
ईश्वरा नियंता निगुण । नाम रुप जया नाहीं वर्ण । विदया अविदयातीत चिदधन । आपणा जो आपण् गुरुशिष्य ॥१॥
नातळोनि महदहंकार मायेसी । सहजचि गुणतीत तो अनायासीं । होणें निमणें नाहीं ज्यासी । आपण आपणासी कदा न देखे ॥२॥
नुरवुनी एक एकपण । दुजेपणा घालीत शून्य । पूर्णपणें नुरवीच पूर्ण । तत्साक्षी आपण सर्वद्रष्टा ॥३॥
ऐसिया आदि गुरुमूर्ति । आपणचि पुरुष आपण शक्ति । उमामहेश ऐशिया ख्याति । वाढउनी त्रिजगती विस्तारिली ॥४॥
मग आपण गुरु आपण शिष्य । आपण दीक्षा आपण उपदेश । दाउनी परंपरेचा मोस । अभेदज्ञानास प्रगटीतु ॥५॥
म्हणोनियां जी आदिनाथा । प्रकृति पुरुष तूंचि तें आतां । सकळ विश्वी विश्वजनिता । करिसी तत्वता निजबोध ॥६॥
शिव शक्ति निमित्य दावून । उपदेशिलें निजगुह्यज्ञान । तेणें देवोदेवि सुखसंपन्न । पावला मीन तो लाभ ॥७॥
तेणें गोरक्षीं उपदेशिला । निजात्मज्ञानीं प्रबोधिला । त्रैलोक्यमाजी गौरविला । योग दाविला विषदार्थ ॥८॥
गुह्यात़गुह्यज्ञानकथन । तेणें गहिनीतें उपदेशून । उध्दरावया दीन जन । तेणें निवृति शिक्षापिला ॥९॥
तेचि हातवटी ज्ञानेश्वरा । दिधली आदिपरंपरा । सोपान मुक्ताई वटेश्वरा । चांगया प्रसाद दिधला ॥१०॥
निळा म्हणे ऐसियापरी । नाथसांप्रदायाची थोरी । प्रगट केली ज्ञानेश्वरी । भगवदगीता उकलुनी ॥११॥
संत निळोबाराय गाथा । संत निळोबाराय अभंग । निळोबा अभंग । निळोबा गाथा । सर्व गाथा । निळोबाराय माहिती । पिंपळगाव मंदिर निळोबाराय । sant nilobaray gatha | sant nilobaray abhang | niloba abhang | niloba gatha | sarv gatha | nilobaray mahiti | nilobaray mandir pimpalgav |देवभक्त यांची एकरुपता | संतांचें वर्णन।
तुमच्या शेतमालाची जाहिरात करण्यासाठी कृषी क्रांतीला भेट द्या .